بیماری های عروقی محیطی را بهتر بشناسیم

بیماری عروقی محیطی (PVD) به بیماری رگهای خونی خارج از قلب و مغز اشاره می کند. این بیماریها اغلب سبب تنگ شدن رگهایی می شوند که به پاها، دستها ، معده و کلیه ها خونرسانی می نمایند .

دونوع اصلی از بیماری عروق محیطی وجود دارند:

۱- بیماری عروق محیطی عملکردی

در این حالت بیماری عروق محیطی علت عضوی ندارند. این بدان معنی است که بیماری عروق محیطی با نقایصی در ساختار رگهای خونی همراه نمی باشد (رگهای خونی از لحاظ فیزیکی آسیب ندیده اند).

این بیماری ها اغلب باعلایم مربوط به اسپاسم رگ همراه هستند که رخ داده و سپس قطع می گردد . بیماری رینود مثالی از این بیماریها می باشد. در بیماری رینود ، به واسطه هوای سرد، استرس عاطفی، کارکردن با اجسام لرزان یا استعمال دخانیات امکان دارد جریان خون دچار محدودیت گردد.

۲- بیماری عروق محیطی عضوی

در این حالت بیماری عروق محیطی بدلیل نقص ساختاری در رگهای خونی ایجاد می شود. نمونه های این حالت از بیماری عروق محیطی شامل التهاب و آسیب بافتی می باشند. بیماری سرخرگهای محیطی (PAD) یک نوع از بیماری عروقی محیطی (PVD) می باشد. این حالت بدلیل رسوب چربی (آترواسکلروز) در دیواره داخلی سرخرگها رخ می دهند. این رسوبات جریان طبیعی خون را دچار انسداد می سازند.

آیا بیماری سرخرگهای محیطی خطرناک است؟

بله . بیماری سرخرگ محیطی (PAD) حالتی از بیماری عروق محیطی است که مشابه بیماری سرخرگهای کرونری و سرخرگ کاروتید می باشد (بیماری سرخرگهای کرونری نام دیگر رسوب چربی یا آترواسکلروز در سرخرگهای تامین کننده خون و مواد غذایی عضله قلبی می باشد. بیماری سرخرگ کاروتید نام دیگررسوب چربی یا آترواسکلروزدر سرخرگ گردن است که خون مغز را تامین می کند).

در بیماری سرخرگ محیطی (PAD)، رسوبات در دیواره داخلی سرخرگها ایجاد می شوند . این رسوبات وانسداد در دیواره داخلی سرخرگها، عمدتا در سرخرگهای کلیه ، معده ، دست ، ساق و پا جریان خون رادچار محدودیت می نمایند . بیماری سرخرگ محیطی (PAD) ممکن است در صورت عدم درمان منجر به قانقاریا و قطع اندام شود . افراد دچار بیماری سرخرگ محیطی (PAD)اغلب واجد رسوبات چربی در سرخرگهای قلبی و مغزی می باشندو ممکن است بیماری سرخرگ محیطی (PAD)اولین علامت در آنها باشد . اکثر افراد دچار بیماری سرخرگ محیطی (PAD)در معرض خطر بیشتری برای مرگ به علت ابتلا به سکته مغزی و حمله قلبی می باشند. اگر لخته خون تشکیل شده و یک سرخرگ قلبی دچار تنگی را مسدودبکند ، حمله قلبی رخ می دهد . اگر لخته خون، سرخرگ مغز را دچار انسداد نماید، سکته مغزی ایجاد می شود.

علایم این نوع بیماری عروق محیطی چه هستند؟ 

علایم شایع کاهش خونرسانی به پا در مراحل اولیه شامل گرفتگی ، خستگی ، احساس سنگینی ، درد یا ناراحتی در پا و باسن در طول فعالیت می باشند. وقتی فعالیت متوقف می شوداین علایم کاهش می یابند. به این علایم «لنگش متناوب» اطلاق می شود.

علایم کاهش خونرسانی به کلیه شامل افزایش ناگهانی فشار خون یا کنترل دشوار یا غیرممکن فشار خون با دارو می باشند. ممکن است انسداد شدید سرخرگ کلیه منجر به از دست رفتن عملکرد کلیه یا نارسایی آن شود.

PAD چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص PAD‌ با شرح حال پزشکی و معاینه بالینی آغاز می شود . در معاینه ، پزشکتان یک تست ساده که ABI نامیده می شود (مخفف شاخص مچ پایی بازویی) را انجام می دهد.
پس از آن سایر بررسیها ممکن است انجام شوند که عبارتند از:
• سونوگرافی داپلر.
• سی تی اسکن آنژیوگرام.
• آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA).
• آنژیو گرام معمولی (با استفاده از کاتتر).

PAD چگونه درمان می شود؟ 

اکثر افراد دچار PAD را با اصلاح شیوه زندگی ، داروها یا هر دو می توان درمان نمود.تغییرات شیوه زندگی جهت کاهش میزان خطردر شما عبارتند از :
• قطع استعمال سیگار (۲ تا ۲۵ برابر بیشتر احتمال دارد که سیگاریهادچار PAD شده ومعمولا سیگاریهاعلایم آنرا ۱۰ سال زودتر از افراد غیرسیگاری تجربه می نمایند).
• کنترل فشار خون.
• کنترل دیابت (بیماری قند خون )
• فعالیت جسمانی (شامل برنامه ورزشی تحت کنترل ).
• استفاده از یک رژیم حاوی مقادیر پائین چربی اشباع وکلسترول.

PAD ممکن است نیازمند درمان دارویی باشد . این داروها عبارتند از: 

•داروهای مرتبط با افزایش مسافت قابل قدم زدن (سیلوستازول و پنتوکسی فیلین).
•داروهای ضد پلاکتی جهت جلوگیری از چسبیدن پلاکتها به یکدیگر و ایجاد لخته.
•داروهای کاهش دهنده کلسترول (استاتین ها).

اصلاحات شیوه زندگی (شامل برنامه ورزشی) اغلب سبب بهبود علایم یا جلوگیری از بدتر شدن علایم می شوند . در تعداد اندکی از بیماران تغییرات شیوه زندگی به تنهایی کافی نمی باشند، بنابراین جراحی یا آنژیوپلاستی ضروری می شود . آنژیوپلاستی یک عمل غیر جراحی است که در آن سرخرگهای دچار انسداد یا تنگی، متسع می شوند. یک لوله نازک که کاتتر نامیده می شود با یک بادکنک کوچک بدون باد در سر آن(بالون)، بداخل بخش تنگ شده سرخرگ رانده می شود . سپس بادکنک باد می شود. این کار به دیواره ها فشار آورده و سبب بازشدن بخش تنگ شده، می گردد. سپس بادکنک خالی شده و کاتتر خارج می شود.

اغلب از طریق کاتتر ،یک استنت (یک لوله سیمی توری) درداخل سرخرگ دچارتنگی، تعبیه می شود . سپس استنت بازشده و باز باقی می ماند. استنت در محل گذاشته شده و سرخرگ بیمار را باز نگه می دارد . ممکن است در صورتیکه طول زیادی از یک سرخرگ دچار تنگی شده باشد ، انجام عمل جراحی ضروری باشد. در طی عمل جراحی یک سیاهرگ از محل دیگری از بدن ویا یک رگ خونی مصنوعی، در بالا و پایین محل دچار انسداد قرار داده می شود تا جریان کافی خون را از ناحیه قبل ازانسداد به مناطق پایینی بعد ازانسداد، فراهم نماید.

من چگونه می توانم بیشتر یاد بگیرم؟ 

با پزشک ، پرستار یا مشاور سلامتی خود مشورت کنید. اگر مبتلا به بیماری قلبی می باشید یا قبلا دچار سکته مغزی شده اید، ممکن است اعضای خانواده شما در معرض خطر باشند. ایجاد تغییرات در شیوه زندگی آنها جهت کاهش میزان خطر مهم است.

شما می توانید از کتابچه ها و بروشورهای علمی جهت انتخاب زندگی سالمتر و کاهش میزان خطر ، کنترل بیماری و مراقبت از افراد مورد علاقه تان استفاده کنید. دانایی توانایی است بنابراین بیشتر بیاموزید و بیشتر زندگی کنید.

آیا پرسش یا توضیحی از پزشک خود دارید؟

دقایقی را برای یادداشت سوالات خود در ملاقات بعدی خود با پزشکتان اختصاص دهید. برای مثال:
آیا من باید از لحاظ بیماری عروق محیطی (PVD) ارزیابی شوم؟

منبع:واحد پیشگیری و آموزش همگانی مرکز قلب تهران
دکتر اکبر نیک پژوه