تخمدان پلی کیستیک شایع ترین علت ناباروری زنان

تخمدان پلی کیستیک PCO که به آن سندرم هیپر آندروژنیک مزمن همراه با عدم تخمک گذاری و یا همان تنبلی تخمدان گفته می شود.در ۵ تا ۱۰ در صد از زنان دیده می شود ویکی از شایعترین علل ناباروری در خانمهاست.

نبض ما– نامگذاری این سندرم به دلیل وجود تخمدان‌های بزرگ محتوی تعداد زیادی کیست کوچک (در اغلب زنان مبتلا و نه در همه) است که در لایه بیرونی هر تخمدان قرار گرفته است. این بیماری تقریبا در ۶ تا ۱۰ درصد همه زنانی که در سنین باروری می‌باشند دیده می‌شود. علت بیماری مزبور مشخص نیست اما محققان بر این باورند که عوامل ارثی و دیابت در ظهور آن نقش دارند.

قاعدگی‌های نا منظم، رشد موهای زائد، جوشهای پوستی (آکنه) و چاقی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مشاهده می‌شود. این عارضه می‌تواند در نوجوانی با دوره‌های قاعدگی نا منظم مشخص گردد یا اینکه بعدها به دنبال افزایش وزن یا مشکل در باروری تشخیص داده شود.

علت دقیق سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز ناشناخته است. زنان مبتلا ممکن است به دلیل مشکلات بوجود آمده در تخمک گذاری، دچار ناباروری شوند. تشخیص زودهنگام و شروع درمان می‌تواند به پیشگیری عوارض طولانی مدت آن مثل دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و سکته کمک کند.

تشخیص تخمدان پلی کیستیک

شواهد سونوگرافی تخمدان پلی کیستیک (افزایش حجم تخمدان به بیش از ۹ میلی‌لیتر، وجود کیستهای ۲–۸ میلی‌متری به تعداد۱۰ و یا بیشتر در هر تخمدان و افزایش دانسیته استرومای رحم (هایپرپلازی آندومتر) هستند.

اختلالات متابولیکی از جمله افزایش سطح سرمی هورمون‌های LH، تستوسترون، انسولین، پرولاکتین و مقاومت به انسولین در این بیماری شایع است. درمان با کلومیفن، قرصهای خوراکی ضد بارداری، گنادوتروپین‌ها آگونیست‌های GNRH، مصرف همزمان کلسیم و ویتامین D و رژیم لاغری می‌باشد. در موارد مقاوم لاپاراسکوپی انجام می‌شود.

مقاومت به انسولین به عنوان یک فاکتور اصلی در پاتوژنز PCOS می‌باشد از این‌رو به صورت گسترده از داروهای پایین‌آورنده انسولین مانند متفورمین در درمان این نشانگان استفاده می‌شود.

علت تخمدان پلی کیستیک

علت این بیماری نامشخص است، ولی در خواهر و مادر فرد مبتلا و در دوقلوها، در هر دوقل دیده می شود. بنابراین جنبه ارثی نیز برای آن مطرح می گردد. می توان مکانیسم زیر را برای توضیح علت آن مشخص نمود.

افزایش هورمون ها

شاخص ترین اختلال در تخمدان پلی کیستیک افزایش آندروژن ها ـ هورمونهای مردانه ـ است که احتمالا دلیل اصلی آن اختلال ترشح هورمونهای محرک از هیپوتالاموس در مغز و به دنبال آن گونادوتروپینها از زمان بلوغ (به دلیل یک اختلال ژنتیکی، استرسهای روحی، تغییرات تولید یا اثر انسولین، و یا تغییرات وزن ) است.

در این بیماران تخمدان ثابت ترین منبع تولید هورمون مردانه آندروژن است. گاهی نیز اختلال در تولید این هورمون ها از غده فوق کلیه مشاهده می شود که موجب بروز پرمویی یا هیرسوتیسم می گردد. سرعت و شدت پیشرفت هیرسوتیسم معمولا کم بوده و تظاهرات مردانه معمولا نادر است اما اگر علایمی مانند کلفت شدن صدا و نیز خشن شدن موها مشاهده شد باید به فکر تومورهای تولید کننده آندروژن بود.

لکه های پوستی

برخی از بیماران تخمدان پلی کیستیک نیز دچار لکه های قهوه ای مایل به سبز در مناطق مختلف بدن مانند گردن، زیر بغل، زیر پستان، کشاله ران و ناحیه پرینه هستند که در لمس حالت مخملی دارد. این لکه ها نشانه مقاومت به هورمون انسولین است و با مصرف متفورمین تاحدودی کاهش می یابد.

وراثت

اگر خواهر یا مادر شما تخمدان پلی کیستیک داشته باشد، احتمال اینکه شما نیز به آن مبتلا شوید بالاست. محققان به دنبال امکان ارتباط ژن‌های جهش یافته با PCOS هستند.

چاقی

حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد مبتلایان به بیماری تخمدان پلی کیستیک چاق هستند که معمولا از نوع زنانه ـ گلابی شکل ـ است. چاقی نیز به نوبه خودموجب افزایش هورمونهای آزاد مردانه و افزایش علایم و نیز افزایش مقاومت به انسولین می شود.

انسولین بالا

انسولین هورمونی است که توسط پانکراس تولید می‌شود و به سلول‌های بدن اجازه می دهدکه از قند (گلوکز) استفاده کنند.

قند منبع اولیه انرژی بدن است. اگر شما دچار مقاومت به انسولین باشید، توانایی بدن برای مصرف بهینه انسولین مختل می‌گردد و پانکراس شما برای مهیا کردن گلوکز مورد نیاز سلول‌ها، انسولین بیشتری ترشح می‌کند. تصور می‌شود که انسولین بالا، سبب افزایش ساخت آندروژن‌ها در تخمدان‌ها می‌گردد.

درجه‌های پایین التهاب

گلبولهای سفید خون در طی فرایند التهاب، برای مبارزه با عفونت ماده‌ای را ترشح می‌کنند. استفاده از بعضی از غذاهای خاص در افراد مستعد می‌تواند سبب ایجاد پاسخ التهابی گردد.

در این شرایط گلبول‌های سفید ماده‌ای را تولید می‌کنند که می‌تواند سبب مقاوت به انسولین و تجمع کلسترول در رگ‌های خونی شود. (آترواسکلروز). آترواسکلروز موجب بیماری‌های قلبی می‌گردد. تحقیقات نشان می‌دهد که زنان مبتلا به PCOS، درجات پایین التهاب دارند..

کنترل سندرم تخمدان پلی کیستیک با تغذیه

داشتن یک برنامه غذایی صحیح در کنترل سندرم تخمدان پلی کیستیک بسیار موثر است. بالا رفتن ناگهانی و شدید هورمون انسولین باعث ذخیره چربی در سلول ها می شود، بنابراین پایین نگه داشتن سطح انسولین می تواند به کاهش وزن تدریجی و بهبود نشانه های این بیماری کمک کند.

مبتلایان به این بیماری نباید کمتر از ۳ ساعت بین وعده های اصلی غذا و میان وعده ها فاصله بگذارند و هرگز وعده شام را به طور کامل حذف کنند.

جایگزین کردن سبزی های نشاسته ای را با سبزیجات غیر نشاسته ای و استفاده از نان و ماکارونی سبوس دار را در رژیم غذایی مبتلایان به این سندرم مفید است همچنین استفاده از میوه های تازه یا یخ زده به جای آب میوه های صنعتی و مصرف غلات بدون شکر و حاوی فیبر بالا در وعده صبحانه برای مبتلایان به این بیماری مفید است.

بهتر است مبتلایان به این بیماری وعده های اصلی غذا را کوچک و به ازای آن از میان وعده هایی چون سالاد سبزی ها، حبوبات، ماست کم چرب و گردو استفاده کنند. باید توجه داشت عبارت های بدون قند و بدون چربی بر محصولات غذایی دلیل مناسب بودن آنها برای مصرف نیست، همچنین نوع چربی و روغن دریافتی نیز در مبتلایان به این بیماری بسیار مهم است.

گردآوری – نبض ما