آزمایشی که سرعت رسوب خون را نشان می دهد

یکی از تست های رایج خون در آزمایشگاه تست ESR یا سدیمانتاسیون گلبوبهای قرمز خون می باشد که سرعت رسوب خون را در حالت ساکن نشان می دهد.

سدیمانتاسیون که به آن سرعت رسوب گلبول قرمز ( تست ESR ) یا به زبان ساده تر Sed Rate می گویند، یک نوع آزمایش خون است که میزان فعالیت التهابی را در خون نشان می دهد. تست Sed Rate تنها ابزار تشخیصی پایه نیست، اما ممکن است در فرآیند تشخیص یا نظارت بر پیشرفت یک بیماری التهابی به پزشک کمک کند. این تست یک تست غیراختصاصی ارزان قیمت می باشد که همراه با تست های دیگر می توان نتایج ارزشمندی به دست آورد.

رسوب خون

تفسیر آزمایش خون می‌تواند رسوب خون را نیز نشان دهد. هنگامی که خون حاوی ماده ضد انعقاد در دمای اتاق و به حالت عمودی و ساکن قرار گیرد، گلبول های قرمز رسوب می کنند که این ارتفاع بعد از رسوب را که برحسب میلیمتر بعد از یک یا دو ساعت بیان می شود را ESR می گویند. زمانی که از بیمار خون گرفته می شود و در یک لوله بلند و نازک قرار می گیرد، سلول های قرمز خونی (اریتروسیت ها یا گلبول های قرمز) به تدریج به سمت پایین ته نشین می شوند.

رسوب ایجاد شده در سه مرحله صورت می گیرد که در مرحله اولیه سرعت رسوب خیلی کم است در مرحله بعد سرعت رسوب بیشتر و در مرحله سه دوباره سرعت رسوب کم می شود. این سرعت رسوب ارتباط مستقیم با جرم گلبول قرمز خون (RBC) و ارتباط معکوس با سطح گلبول دارد. مثلا وقتی جرم گلبول زیاد باشد و حجم آن کم باشد سرعت رسوب زیاد می شود.

التهاب باعث می شود سلول ها با هم انبوه شوند. بدلیل اینکه این توده های سلولی از سلول های منفرد چگال تر هستند، بنابراین سرعت رسوب آنها نیز بیشتر است و میزان این سرعت درواقع یک معیار سنجش بیماری است. در تست ESR فاصله رسوب گلبول های قرمز خون در یک ساعت در لوله آزمایش، اندازه گیری می شود. هرچه سلول های خونی در فاصله دورتری رسوب کرده باشند، یعنی پاسخ التهابی سیستم ایمنی بدن بیشتر بوده است.

از علل افزایش میزان رسوب گلبول قرمز می توان به افزایش فیبرینوژن بتاگلوبین ها و ایمونوگلوبین های پاتولوژیک در اختلالات پلاسماسل ها و بیماری های مزمن التهابی اشاره کرد.

موارد درخواست تست

امروزه درصورتی که پزشک مشکوک به وجود بیماری هایی مانند آرتریت روماتویید، پلی میالژیا روماتیکا و یا آرتریت سلول ژانت باشد، این تست را تجویز خواهد کرد.

همچنین این تست در زمان مشاهده علائم التهابی، بدخیمی ها، علائم بیماری های اتوایمیون مثل رماتیسم مفصلی (درد و تورم مفاصل)، عفونت ها و … در خواست می شود. ESR به دلیل غیر اختصاصی بودن همراه سایر تست ها مثل الکتروفورز پروتئینها در سرم، اندازه گیری فیبرینوژن و … درخواست می شود.

بعد از درمان فرد بیمار نیز این تست به صورت دوره ای برای ارزیابی میزان درمان و بررسی میزان کاهش ESR درخواست می شود که افزایش مجدد آن می تواند نشانه بروز مجدد بیماری باشد.

خصوصیات آزمایش

این تست، با یک آزمایش خون ساده انجام می شود و نیازی نیست قبل از آزمایش خون، چیزی نخورده باشید.

نتایج تست ESR در واحد فاصله ای که سلول های خونی در یک ساعت طی کرده اند تا رسوب شوند به میلی متر بیان می شود: mm/hr. محدوده نرمال ۰-۲۲ میلیمتر در ساعت برای مردان و ۰-۲۹ میلیمتر در ساعت برای زنان است.

نتایج تست ESR یک قسمت از اطلاعاتی است که به پزشک درد بررسی وضعیت سلامت شما کمک می کند. با پزشک خود درمورد نتیجه آزمایش و تفسیر آن در کنار سایر علایم بیماری که در شما وجود دارد و نتایج آزمایشات دیگر، مشورت کنید.

دقت تست

خصوصیات خون تحت تاثیر شرایطی می تواند تغییر کند، در نتیجه سرعت رسوب سلول های خونی در یک نمونه خون تحت تاثیر قرار گرفته و تغییر می کند. بنابراین اطلاعات درمورد بیماری التهابی –که پزشک می خواهد از نتیجه تست ESR آن را استخراج کند- ممکن است تحت تاثیر بیماری های دیگر پنهان شده باشد.

باید توجه داشت که مواردی مانند بارداری، مشکلات قلب، کم خونی و دیابت می توانند باعث شوند که نتیجه آزمایش مخفی شود و تست ESR دقیق نباشد. بنابر این پزشک در برخی موارد به تشخیص خود این موارد را لحاظ خواهد نمود و تفسیر مناسبی را از نتیجه آزمایش بدست خواهد آورد.

لذا به طور خلاصه سدیمانتاسیون تستی است با حساسیت زیاد ولی غیر اختصاصی؛ که در شناخت روماتیسم ارزش دارد ولی کافی نیست.