علائم و درمان بیماری پولدارها

بیماری نقرس به علت تولید بیش از حد و یا کاهش ترشح یک اسید آلی به نام اسیداوریک یا هر دو عامل ایجاد می شود که ترشح و پاکسازی اسیداوریک توسط کلیه ها صورت می گیرد.

به گزارش نبض ما به نقل از سلامت آنلاین، این که در گذشته، بیماری نقرس را بیماری متمولین یا پولدارها می دانستند، وجه تسمیه نامناسبی بوده است، زیرا تصور می شد که میزان اسیداوریک دریافتی از رژیم های غذایی غنی از پیش ساز اسیداوریک همانند مواد پروتئینی و گوشتی مسبب آن است، در صورتی که اغلب موارد نقرس به علت کاهش دفع اسیداوریک رخ می دهد. یک متخصص بیماری های عمومی در این باره توضیحات بیشتری داده است.

شاید تا به حال اصطلاح بیماری پولدارها و یا همان بیماری نقرس بارها به گوشتان خورده باشد. این اختلال متابولیک (سوخت و ساز) یکی از انواع بیماری های ورم مفاصل به شمار می رود که با درد همراه است و بر اثر افزایش اسیداوریک در خون به وجود می آید و دریافت زیاد مواد غذایی حاوی اسیدآمینه (پورین) را می توان یکی از دلایل مهم افزایش اسیداوریک ذکر کرد.

مشخصه های بالینی بیماری نقرس شامل التهاب حاد و مزمن مفاصل، رسوب اسیداوریک در داخل و اطراف مفاصل و پوست (که اصطلاحا به آن توفوس گفته می شود) ، سنگ های کلیه و هیپراورسیمی (بالا رفتن میزان اسیداوریک خون) می شود.

اسیداوریک در نتیجه تجزیه متابولیک بازهای پورینی که در ساختمان اسیدهای نوکلئیک به کار رفته است، ایجاد می شود. از میزان اسیداوریکی که طی روز از بدن دفع می شود، به طور متوسط یک سوم از رژیم غذایی و دو سوم از منابع داخلی تامین می شود.
حدود ۹۰ درصد موارد نقرس به علت کاهش دفع اسیداوریک ایجاد می شود

دلایل کاهش و افزایش اسیداوریک

از مواردی که موجب افزایش تولید اسیداوریک می شود، می توان به اختلال خون سازی غیرموثر (بیماری تالاسمی) ، مصرف اتانول، بیماری فاویسم، همودیالیز مزمن و برخی بدخیمی های سیستم خونی اشاره کرد.

اختلالات کار کلیه، کم آبی بدن، کاهش حجم ادرار، گرسنگی، کم کاری تیروئید، داروهای مدر و… نیز از دلایل کاهش دفع اسیداوریک ذکر شده. گفتنی است اصولا بیماری نقرس مختص آقایان است و گهگاه در زنان در سنین یائسگی هم به چشم می خورد.

مشکل اسیداوریک بالا با افزایش سن، رخ می دهد که به علت پایین تر بودن سطح این ماده در زنان، شیوع بیماری نقرس در آنان به مراتب کمتر از آقایان است که شایع ترین سن شروع علائم این بیماری در سنین ۴۵ سالگی است.

نشانه های بالینی بیماری نقرس

آرتریت (التهاب مفصل) بیماری نقرس حاد، نقرس توفوسی مزمن، سنگ کلیه و نقرس چند مفصلی مزمن را می توان از تظاهرات بالینی این بیماری ذکر کرد.
در آرتریت حاد نقرسی، علائم بیماری بسیار سریع اوج گرفته و بیمار بدون علائم به خواب رفته و درد شدید، قرمزی و تورم مفصل مبتلا او را از خواب بیدار می کند که در ۹۵ درصد موارد حملات اولیه یک مفصل و از جمله در اکثر مواقع انگشت اول پا بیش از سایر مفاصل گرفتار می شود. در چنین مواقعی درد و التهاب پوست روی مفصل گسترش یافته و پوست شدیدا قرمز می شود و حتی گاهی بیمار قادر به پوشیدن جوراب خود نیز نیست.

شایع ترین مفاصل درگیر با این بیماری به ترتیب، پا، مچ پا، زانو، مفاصل کوچک دست، مچ دست و آرنج است. اگرچه سیر حملات درمان نشده متفاوت است، ولی حملات اولیه معمولا خود به خود بهبود می یابد.

قابل ذکر است از آنجا که در مایع داخل مفصل و گلبول های سفید آن اسیداوریک به صورت کریستال های سوزنی توسط عدسی پلاریزه دیده می شود به همین خاطر این نوع از آرتریت را آرتریت ناشی از بلور نیز می نامند ولی در نقرس توفوسی مزمن رسوب اسیداوریک در داخل و اطراف مفاصل و پوست موجب ایجاد توده هایی می شود که این توده ها (توفوس ها) در معاینه بالینی قابل لمس بوده و تنها در ۱۰ تا ۲۰ درصد بیماران مبتلا به بیماری نقرس ایجاد می شود.

توفوس ها بعد از ۱۰ تا ۱۵ سال از حملات اولیه آرتریت ظاهر می شود. محل های شایع آن، گوش خارجی و مناطق تحت فشار نظیر تاندون آشیل است. سنگ های اسیداوریکی در ۱۰ تا ۲۰ درصد بیماران وجود دارد. سنگ های اسیداوریکی فاقد کلسیم در رادیوگرافی ها دیده نمی شوند و در این بیماران بروز سنگ های اگزالات کلسیم نیز افزایش می یابد و ذرات اسیداوریک به صورت شن های قرمز متمایل به نارنجی دیده می شود که گاه این سنگ ها بدون درد دفع می شوند، ولی هنگامی که اندازه آنها به بیش از ۵ دهم سانتی متر برسد، معمولا موجب بروز درد ناحیه پهلو می شوند که همراه این علامت، خون در ادرار نیز مشهود است. همچنین در نقرس چندمفصلی مزمن نیز بیماران اغلب توفوس های متعدد مجاور مفاصل را دارا هستند.

درمان و پیشگیری بیماری نقرس

درمان بیماری نقرس توسط پزشک تعیین می شود. در تعداد زیادی از بیماران، حتی بدون درمان، بروز حملات مجدد نادر است و درمان طولانی مدت توجیهی ندارد. در بیماران چندمفصلی، توفوس و سنگ های کلیوی، درمان طولانی مدت لازم است و بیمارانی که سطح اسیداوریک خون آنان بسیار بالا بوده یا نخستین حمله در جوانی رخ داده است، نیازمند درمان به منظور جلوگیری از عوارض مزمن این بیماری هستند. پورین ها که تجزیه متابولیک آنها باعث تولید اسیداوریک می شود، در برخی از غذاها به مقدار بالایی وجود دارد.

غذاهای حاوی مقادیر زیاد پورین

ماهی کولی، گوشت اعضاء (جگر، دل، قلوه، کله و پاچه و…) شیرینی و گیاهان پربرگ نظیر اسفناج از جمله مواد غذایی حاوی پورین است. بجز پرهیز از اتانول، تغییرات دیگر در رژیم غذایی اثرات بالینی ناچیزی دارد، ولی رعایت آن نیز خالی از فایده نیست. همچنین طبق بررسی های انجام شده، گیلاس، توت فرنگی، آلبالوی تازه، موز، گوجه فرنگی، کرفس، بامیه و جعفری از غذاهای فاقد پورین محسوب می شود.

توصیه های تغذیه ای

• از زیاد مصرف کردن ویتامین C بپرهیزید، زیرا این ویتامین افزایش دهنده تولید اسیداوریک است.
• از زیاد مصرف کردن ویتامین (۳ B) بپرهیزید؛ چراکه زیادی نیاسین جلوی خروج اسیداوریک را از بدن می گیرد.
• از مصرف مکمل های آهن جدا بپرهیزید، زیادی آهن در خون باعث ورود اسیداوریک در مفاصل می شود.

دکتر رضا فرجی، پزشک متخصص عمومی