علائم اختلالات مهم ترین قسمت مغز

هیپوتالاموس بخش کوچکی در مغز است که علی رغم اندازه کوچک آن، کارهای مهمی در بدن انجام می دهد که از آن ها می توان به کنترل ترشح هورمون توسط غده‌ی هیپوفیز اشاره نمود.

گردآوری – نبض ما

هیپوتالاموس بخش کوچکی در مغز است که علی رغم اندازه کوچک آن، کارهای مهمی در بدن انجام می دهد. هیپوتالاموس توسط اعصاب به غدد درون ریز بدن متصل شده و عملکرد آنها را کنترل می کند. یکی از غددی که تحت کنترل هیپوتالاموس می باشد، غده هیپوفیز می باشد.

غده‌ی هیپوتالاموس، در ناحیه‌ی مغز دوم  و درست در زیر تالاموس و بالای غده‌ی هیپوفیز قرار دارد. غده‌ی هیپوتالاموس و غده‌ی هیپوفیز توسط ساقه‌ی هیپوفیزی به یک دیگر متصل هستند. غده‌ی هیپوتالاموس یکی از قسمت‌های بسیار پیچیده‌ی مغز است که از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که هر یک عملکرد بسیار ویژه‌ای دارند. این غده در بدن انسان به اندازه‌ی یک بادام است و کمتر از یک درصد وزن بدن را به خود اختصاص می‌دهد.

رابطه هیپوتالاموس و هیپوفیز

اغلب به هیپوفیز قدامی، غده رهبر، گفته مى‌شود، زیرا همراه با هیپوتالاموس، عملکردهاى تنظیمى پیچیده غدد متعددى را هماهنگ مى‌کند. هورمون‌هاى هیپرتالاموس ترشح هورمون‌هاى تروفیک هیپوفیز قدامى را تنظیم مى‌کنند که آنها نیز به نوبه خود ترشح غده هدف را تعیین مى‌کنند. پسخوراندهاى هورمون‌هاى محیطى موجب تنظیم هورمون‌هاى هیپوتالاموسى و هیپوفیزى مى‌گردد.

هورمون‌هاى هیپوفیز به‌صورت ضربانى ترشح مى‌شوند که نمایانگر تحریک متناوب هیپوفیز با فاکتورهاى آزادکننده هیپوتالاموس است. هر یک از این هورمون‌هاى هیپوفیزى پاسخ‌هاى خاصى را در غدد محیطى هدف باعث مى‌شوند. در مقابل هورمون‌هاى غدد محیطى به‌طور پسخوراند کنترلى را در سطح هیپوتالاموس و هیپوفیز اعمال مى‌کنند تا عملکرد هیپوفیز تعدیل گردد.

هورمون هایی که هیپوفیز تولید می کند

• پرولاکتین (PRL)
• هورمون رشد (GH)
• هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH)
• هورمون لوتئینیزان (LH)
• هورمون محرک فولیکول (FSH)
• هورمون محرک تیروئید (TSH)

هورمون هایی که هیپوتالاموس تولید می کند

• هورمون‌های آنتی‌دیورتیک (ضد-ادرار) که باعث بازجذب آب به کلیه‌ها می‌شوند
• هورمون های اکسی‌توسین
•  هورمون های اکسی‌توسین که در ایجاد انقباضات رحم در هنگام زایمان و شیردهی مادر نقش دارد.
• هورمون آزادکننده‌ی کورتیکوتروفین
• دوپامین
• هورمون‌های آزادکننده‌ی هورمون‌های رشد
• سوماتواستاتین(هورمون مهارکننده‌ی ترشح سایر هورمونها)
• هورمون آزادکننده گنداتروپین
• هورمون آزادکننده تیروتروپین

بیماری‌های غده‌ی هیپوتالاموس

به بیماری‌ها یا اختلالات غده‌ی هیپوتالاموس، بیماری هیپوتالامیک گفته می‌شود. یکی از رایج‌ترین علل ابتلا به بیماری‌های هیپوتالامیک، وارد شدن ضربه به سر است به طوری که موجب آسیب به غده‌ی هیپوتالاموس شود.

بیماری‌های هیپوتالامیک می‌تواند شامل اختلالات خواب و اشتها باشد، اما از آن جایی که غده‌ی هیپوتالاموس بر بسیاری از اجزای سیستم غدد درون‌ریز بدن اثر می‌گذارد، معمولا تشخیص این نکته که علت اصلی بروز بیماری به یک غده‌ی دیگر مربوط می‌شود، بسیار مشکل است.

همچنین عملکرد غده‌ی هیپوتالاموس و غده‌ی هیپوفیز چنان به یکدیگر مربوط است و بر همدیگر اثر دارد که معمولا برای پزشکان بسیار مشکل است که تشخیص دهند که علت بیماری به غده‌ی هیپوفیز مربوط می‌شود یا هیپوتالاموس. به این بیماری‌ها بیماری های هیپوتالامیک-هیپوفیزی گفته می‌شود. البته برخی تست‌های هورمونی خاص وجود دارند که می‌توانند تا حدودی این مسئله را روشن کنند که کدام قسمت از بدن بیمار عامل اصلی بروز بیماری است.

علائم مربوط به اختلالات هیپوتالاموس

1- علایم مربوط به تومور

رشد تومور در مغز و در نزدیکی هیپوتالاموس می تواند سبب بروز حملات مکرر سردرد شود. همچنین بزرگ شدن تومور مغزی می تواند به عصب بینایی فشار وارد کرده و فرد را دچار مشکلات بینایی کند.

2- علایم مربوط به کم کاری تیروئید

بیماری هیپوتالاموس، می تواند تاثیرات منفی روی غده هیپوفیز داشته باشد. هیپوفیز هم روی عملکرد غده تیروئید تاثیر گذار است. بنابراین غده تیروئید دیگر نمی تواند به مقدار کافی هورمون تولید کند و فرد دچار کم کاری تیروئید خواهد شد.

3- کاهش عملکرد غده آدرنال

غده هیپوتالاموس، عملکرد غده آدرنال یا فوق کلیوی را کنترل و تنظیم می کند. بنابراین طبیعی است در صورت بروز اختلال در غده هیپوتالاموس، غده آدرنال هم درگیر شود. اختلال عملکرد غده آدرنال باعث سرگیجه و ضعف می شود.

4- سایر علایم مربوط به اختلالات هیپوتالاموس

• مشکلاتی در درجه حرارت بدن
• بروز مشکلات عاطفی
• تشنگی بیش از حد
• چاقی مفرط
• عدم کنترل ادرار

درمان

1- اگر علت اختلال، وجود تومور در ناحیه هیپوتالاموس باشد، برای برداشتن تومور باید پرتودرمانی، شیمی درمانی و یا جراحی انجام شود.

2- اگر علت کمبود هورمون ها باشد، کاهش هورمون باید جبران می شود.

3- اگر علت اختلال، عفونت، خونریزی و … باشد، باید درمان های خاص دیگری انجام گیرد.

پیشگیری

حفظ برنامه غذایی سالم و پرهیز از رژیم های غذایی سخت و خیلی کم کالری یکی از راه های پیشگیری از بروز اختلالات هیپوتالاموس می باشد.

اگر دچار بی اشتهایی و یا پرخوری هستند، سعی کنید با مراجعه به متخصص مربوطه، وزن خود را در حالت تعادل نگه دارید.

اگر دارای کمبود هورمونی خاص هستید که توسط هیپوتالاموس ساخته می شود، تحت نظر پزشک این کمبود هورمونی را برطرف کنید.