نکاتی درباره روزه داری در بارداری
آیا زنان باردار می توانند روزه بگیرند؟ آیا روزه داری در بارداری برای مادر یا جنین عارضه‌ای دارد و اصولا با رعایت چه شرایطی مادر باردار می‌تواند روزه بگیرد؟
نبض ما– بارداری شرایط ویژه ای برای مادر ایجاد می کند، از جمله این که با تغییر هورمون ها، سیستم گوارشی تغییر می کند به گونه ای که تحمل حجم زیاد غذا برای برخی مادران دشوار می شود.
روزه داری در بارداری
مادران برای تامین انرژی مناسب باید تعداد کم غذا را به دفعات و با فواصل کم مصرف کنند تا میزان انرژی لازم دوران بارداری که حدود ۳۰۰ کیلوکالری در روز، بیش از رژیم یک زن غیرباردار است، تامین کنند. البته مقداری از این انرژی اضافی، با استراحت و کاهش تحرک مادر بویژه در ماه های آخر بارداری تامین می شود.
در مادر باردار، پروتئین نقش مهمی در رشد و نمو جنین دارد؛ بنابراین در شرایط گرسنگی طولانی و مصرف پروتئین برای تامین نیاز انرژی بدن، جنین با کمبود پروتئین مواجه می شود. در سه ماهه اول بارداری که مهم ترین زمان رشد و نمو سلول های عصبی و مغزی است، چنانچه جنین با کمبود تغذیه ای مواجه شود، احتمال بیماری های سیستم عصبی و مغزی و بیماری روانی شیزوفرنی افزایش می یابد. از طرفی مادر در دوران بارداری بویژه سه ماهه سوم که جنین بیشترین افزایش وزن را دارد، به شدت نیاز به کلسیم و آهن و دیگر مواد معدنی و ویتامین ها دارد. همین طور باید به میزان کافی کالری دریافت کند تا سلامتش برای زمان زایمان و پس از آن در دوران شیردهی حفظ شود.
دکتر اشرف آل یاسین، متخصص زنان و زایمان با اشاره به مطالعات انجام شده در زمینه روزه داری در بارداری گفت: «در سه ماهه اول و سوم بارداری، روزه داری توصیه نمی شود، در حالی که در سه ماهه دوم بارداری و تحت نظر پزشک متخصص، روزه گرفتن منعی ندارد. به دلیل طول مدت بارداری و از آنجایی که یک سوم بارداری ها در ماه رمضان اتفاق می افتد، روزه داری در این دوران از اهمیت بالایی برخوردار است و طبق احادیث در صورتی که روزه گرفتن برای زن باردار خطر داشته باشد و یا در ماه های پایانی موجب کاهش شیر شود، روزه داری توصیه نمی شود.
در هشت هفته اول بارداری به دلیل تشکیل سلول های مغزی جنین، بهتر است روزه گرفته نشود و همچنین کمبود قند در این زمان به شدت روی رشد عمومی جنین موثر است و این امر به خصوص در فصولی که مدت روزه داری طولانی است، از حساسیت بیشتری برخوردار است. روزه داری در بارداری معمولا در سه ماه دوم مشکلی ایجاد نمی کند، به خصوص اگر قبل از بارداری به متخصص تغذیه مراجعه شود و در کنار استراحت در وعده افطار و سحر، تغذیه مناسب با وزن و شرایط زن باردار فراموش نشود. در سه ماه سوم و نزدیک شدن به زمان زایمان، بیشترین تغذیه جنین از گلوکز بدن مادر است.»
ویار و روزه
دکتر اشرفی متخصص زنان و زایمان معتقد است « در ۳ماهه اول بارداری مادرانی که ویار دارند، میل به غذا نداشته، دچار حالت تهوع شدید، افت فشار و کمبود قند هستند و نباید روزه بگیرند. همچنین در ۳ماهه آخر بارداری نیز به دلیل اینکه جنین از جریان خون مادر بیشتر استفاده می‌کند، روزه گرفتن ضرر دارد.» او توصیه می کند: «مادرانی که قصد روزه گرفتن دارند بهتر است قبل از آن آزمایش ادرار بدهند».
دکتر مرضیه مهاجری استادیار گروه زنان دانشگاه آزاد اسلامی مشهد نیز معتقد است: «روزه‌داری اثر قابل توجهی بر رشد جنین و جثه نوزاد در هنگام تولد ندارد. البته شاید روزه‌داری بیش از ۱۵روز، در زنان باردار موجب کاهش وزن‌گیری مادر و افزایش بروز حملات هیپوگلیسمی شود که می‌توان گفت اثر قابل توجهی بر رشد جنین نخواهد داشت».
ناهید خداکرمی دبیر انجمن مامایی ایران هم معتقد است: « آن تعداد از زنان باردار که در ۳ماهه نخست بارداری هستند و حالت تهوع ندارند، می توانند روزه بگیرند اما اگر زنان بارداری که دچار تهوع هستند روزه بگیرند، ممکن است خطر جدی جان آنها را تهدید کند». به عقیده اوکاهش قند خون در زنان بارداری که روزه می گیرند ممکن است موجب بیهوشی مادران شده و خون‌رسانی به جنین را مختل کند اما بروز این مشکلات برای تمامی زنان باردار و روزه‌دار قطعی نیست. در هر حال او معتقد است زنان بارداری که دچار فشار خون مزمن یا حاملگی، دیابت یا بیماری‌های زمینه‌ای هستند، نباید روزه بگیرند.
روزه داری در ایام شیردهی
دکتر سیدمحسن خوش نیت نیکو در این رابطه گفته است: « بسیاری از مادرانی که کودک شیرخوار دارند و در ماه رمضان روزه می گیرند به علت نگرانی از اینکه روزه داری منجر به کاهش حجم شیر یا کمبود مواد مغذی موجود در شیر شود، در هنگام روزه داری تعداد دفعات شیردهی را کاهش می دهند و از شیرخشک یا غذای کمکی برای کودک خود استفاده می کنند. دریافت مادران شیرده از اغلب مواد مغذی ازجمله کالری، پروتئین و بیشتر ویتامین ها در ماه رمضان پایین تر از قبل و پس از ماه رمضان است؛ این امر می تواند ناشی از آگاهی نداشتن زنان شیرده در مورد نیازهای تغذیه ای خود باشد بنابراین مادران شیرده که قصد روزه داری دارند باید در این زمینه با مشورت با پزشکان مربوطه آگاهی های لازم را به دست آورند.
به طور کلی عوامل بسیاری مانند دفعات شیردهی و رژیم غذایی مادر می تواند حجم و ترکیب شیر مادر را تحت تاثیر قرار دهد؛ بسیاری از موادغذایی موجود در شیر مادر وابسته به میزان دریافت غذایی مادر است بنابراین اگر مادر شیرده از تغذیه مناسب و کافی برخوردار باشد، روزه داری در ماه رمضان اثر معناداری بر ترکیب موادغذایی موجود در شیر مادر و در نتیجه رشد شیرخوار نخواهد داشت.اغلب مادران شیرده چاق در مقایسه با مادرانی که وزن پایین تری دارند تمایل بیشتری به روزه داری دارند. در این افراد محدودیت متوسط کالری دریافتی در زمان روزه داری ، اثر قابل توجهی بر حجم شیر نخواهد داشت. اما زنان شیرده لاغر به ویژه اگر روزه داری آنان همراه با کاهش کالری دریافتی باشد، باید برای روزه داری احتیاط کنند.
اختلاف نظرات
اظهارنظرهای متعددی در این زمینه شده که بعضی آنها متناقض به‌نظر می رسند که البته این مسئله، محدود به کشور ما نیست؛ بر اساس تحقیقی در تونس، کالری مواد مغذی مصرفی و وزن زنان سالم طی روزه‌داری در ماه مبارک رمضان تغییری نکرده بود. همچنین مطالعه‌ای در بیرمنگام نشان داد که روزه‌داری ماه رمضان تاثیر نامطلوبی بر وزن نوزادان نمی گذارد. اما مطالعاتی هستند که درست عکس این موضوع را نشان می‌دهند. نتایج یک تحقیق در عربستان نشان می‌دهد تعداد نوزادان با وزن کمتر از طبیعی و همچنین مرگ و میر آنها طی مراسم حج و ماه رمضان افزایش یافته بود.
این اختلاف در نتایج شاید ناشی از نقشی باشد که سوءتغذیه مادر به‌عنوان یک مشکل تعیین‌کننده، بر عهده دارد. اما به‌طور کلی توافقی که میان متخصصان مختلف وجود دارد این است که خانم های حامله با داشتن یک رژیم خوب غذایی می توانند در ۳ماهه دوم بارداری روزه بگیرند.
در هر حال به شما توصیه می‌کنیم برای تصمیم‌گیری با پزشک خود که در جریان وضع جسمانی و شرایط شما در دوران بارداری بوده و دفاتر مراجع تقلیدتان مشورت کنید.
نبض ما– گردآوری
منابع
ایرنا، تبیان، راسخون
