با طرز استفاده قرص متوترکسات آشنا شوید + اطلاعات دارویی

متوترکسات از جمله داروهایی است که برای درمان سرطان و یا بیماری‌های خودایمنی تجویز می‌شود. طریقه مصرف قرص متوترکسات به نوع بیماری بستگی دارد و دوز توصیه شده برای هر بیمار نیز متفاوت است. در ادامه این مطلب از مجله تلفن خونه به معرفی طرز استفاده قرص متوترکسات می‌پردازیم و دیگر اطلاعات این دارو مانند کاربرد، تدخلات دارویی و عوارض را نیز معرفی می‌کنیم، پس تا انتها همراه ما باشید.

قرص متوترکسات چیست و چه کاربردی دارد؟

پیش از معرفی طرز استفاده از قرص متوترکسات ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که قرص متوترکسات چیست؟ methotrexate از خانواده داروهای ضد متابولیت (antimetabolite) است که به دو شکل تزریقی و قرص تولید می‌شود. این دارو با نام‌های تجاری Trexall و Rheumatrex شناخته شده و با تجویز پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

متوترکسات در چه مواردی تجویز می‌شود؟

مصرف قرص متوترکسات برای درمان سرطان و بیماری‌های خود ایمنی تجویز می‌شود. برای درمان سرطان معمولا دوز بیشتر این دارو و به شکل تزریقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. متوترکسات برای درمان این سرطان‌ها استفاده می‌شود:

• تومورهای جامد مانند سرطان سینه، ریه، سر و گردن، مثانه، دهانه رحم، تخمدان و بیضه

• لوسمی‌های حاد

• لنفوم غیر هوچکین (Non-Hodgkin’s lymphoma)

• سارکوم‌های بافت نرم و استخوان

در مواردی که بیماری‌های خود ایمنی با روش‌های دیگر درمان نشوند، پزشک مصرف قرص متوترکسات را توصیه می‌کند. موارد تجویز این دارو برای درمان بیماری‌های پسوریازیس، آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و اسکلروز چندگانه (MS) است.

طریقه مصرف قرص متوترکسات

در این بخش طریقه مصرف قرص متوترکسات را به طور مفصل معرفی می‌کنیم. این دارو را مطابق تجویز پزشک مصرف کرده و در ابتدا راهنمای درون جعبه دارو را به دقت مطالعه کنید.

نکات مهم پیش از مصرف متوترکسات

پیش از آنکه نحوه مصرف متوترکسات را بدانید، ابتدا باید با نکات مهم پیش از مصرف این دارو آشنا شوید. در صورتی که هر یک از مشکلات و علائم زیر را دارید و یا آن‌ها را تجربه کرده‌اید، حتما پزشک را در جریان قرار دهید.

• حساسیت به متوترکسات یا ترکیبات دیگر دارو

• خانم‌های باردار و مادران شیرده

• عادت به مصرف زیاد الکل

• مشکلات کلیوی شدید همچون دیالیز کلیه

• مشکلات شدید کبدی مانند فیبروز، بیماری کبدی الکلی و التهاب کبد

• هرگونه اختلال خونی جدی مانند کم خونی یا تعداد کم سلول‌های خونی (گلبول‌های سفید و قرمز و پلاکت‌ها)

• کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت به علت مصرف برخی داروها

• علائم نشان‌دهنده یک بیماری عفونی فعال مانند تب، لرز و درد

• زخم حفره دهان و روده

• تزریق واکسن‌های زنده

• التهاب دهان یا لب

طرز استفاده قرص متوترکسات

طریقه مصرف متوترکسات به فرم دارو بستگی دارد. ویال تزریقی این دارو را باید در مراکز درمانی تزریق کرد. قرص متوترکسات را نیز در زمان مشخص با میزان آب کافی مصرف کنید.

دوز مصرفی این دارو با توجه به نوع بیماری متفاوت است. طریقه مصرف و دوز این دارو توسط پزشک توصیه می‌شود و باید آن را به طور دقیق و مطابق دستورالعمل پزشک مصرف کنید. در جدول زیر دوز احتمالی متوترکسات برای هر بیماری معرفی شده است.

دوز دارو تجویز شده ممکن است متفاوت با این جدول بوده و توسط پزشک تعیین می‌شود. ممکن است پزشک در طول دوره درمان به شما داروهای دیگری نیز بدهد تا متوترکسات در کلیه‌ها تجمع پیدا نکند. همچنین انجام آزمایش خون نیز برای همه بیماران تحت درمان با متوترکسات توصیه می‌شود.

فراموشی مصرف یک دوز

فراموشی مصرف قرص متوترکسات با دیگر داروها متفاوت است، چراکه نباید به صورت خودسرانه تغییری در برنامه مصرف دارو ایجاد کرد. اگر مصرف یک دوز را فراموش کردید، موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید تا در صورت لزوم برنامه دارویی شما را تغییر دهد. به خاطر داشته باشید که افزایش دوز مصرف دارو در نوبت‌های پس از فراموشی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و خطرناک است!

تداخلات دارویی قرص متوترکسات

پس از آشنایی با طریقه مصرف قرص متوترکسات باید با تداخلات دارویی آن نیز آشنا شوید. اگر در حال مصرف هر داروی دیگری هستید و یا اخیرا داروی خاصی استفاده کرده‌اید، در هنگام معرفی طریقه استفاده قرص متوترکسات توسط پزشک برنامه دارویی خود را نیز اعلام کنید. متوترکسات با بسیاری از دیگر داروها تداخل دارد. در ادامه برخی از مهم‌ترین داروها در تداخل با متوترکسات را معرفی کرده‌ایم:

• داروهای خاص برای مشکلات معده مانند اسموپرازول، امپرازول و پانتوپرازول

• داروهای درمان عفونت مانند آسیکلوویر، آدفوویر، باسیتراسین، سیدوفوویر و فسکارنت

• داروهای جلوگیری از لخته شدن خون مانند وارفارین، آپیکسابان، دابیگاتران و ریواروکسابان

• آنتی بیوتیک‌های خاص مانند پنی سیلین‌ها و تتراسایکلین‌ها

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین

• سولفونامیدها مانند سولفاسالازین و تری متوپریم/سولفامتوکسازول

• واکسن‌های ویروس زنده

• رتینوئیدها مانند ایزوترتینوئین و ترتینوئین

• داروهای استروئیدی مانند پردنیزون یا کورتیزون

• اسید فولیک، به تنهایی یا در ترکیب دیگر مولتی ویتامین‌ها

• سایر عوامل سیتوتوکسیک

• زولدرونیک اسید

• دیورتیک‌ها

• هیدروکسی کلروکین

• مرکاپتوپورین

موارد گفته شده تمامی داروهایی که با متوترکسات در تداخل هستند را پوشش نمی‌دهد، به همین دلیل باید تمامی داروهای مصرفی خود را به پزشک اعلام کنید.

عوارض قرص متوترکسات

حال که با طریقه مصرف متوترکسات آشنا شدید، شناخت عوارض احتمالی این دارو نیز اهمیت دارد. اگر در دوره مصرف دارو با هر یک از عوارض قرص متوترکسات روبه‌رو شدید، موضوع را به سرعت به پزشک خود اطلاع دهید، چراکه برخی از این عوارض خطرناک هستند.

از جمله عوارض شایع متوترکسات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. این عوارض به مراقبت‌های فوری پزشکی نیاز ندارد، اما درباره آن‌ها با پزشک خود صحبت کنید:

• درد، قرمزی و تورم همراه با زخم در داخل دهان یا گلو

• ریزش مو

• اسهال

• سرگیجه

• استفراغ و حالت تهوع

علاوه بر این عوارض شایع، بعضی از دیگر عوارض احتمالی مصرف متوترکسات با احتمال کمتری ایجاد می‌شوند، اما خطرناک‌تر هستند. در ادامه فهرست این عوارض را مشاهده می‌کنید:

• واکنش‌های آلرژیک: مانند بثورات پوستی، خارش و تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو

• مشکلات پوستی: قرمزی، شل شدن پوست، کبودی یا خونریزی غیرمعمول و تاول

• آسیب کلیه: علائمی همچون کاهش مقدار ادرار و تورم مچ دست‌ها یا پاها

• عفونت: علائمی مانند درد هنگام دفع ادرار، گلودرد، تب، لرز، سرفه و احساس ناراحتی عمومی

• مشکلات تنفسی: مانند تنگی نفس و سرفه خشک

• کاهش تعداد گلبول‌های قرمز: علائمی مانند مشکل در تنفس، ضعف یا خستگی غیرعادی، سرگیجه و سردرد

• ایجاد لخته خون: علائمی همچون تنگی نفس، تورم یا گرمی در ساق پا و درد

• آسیب کبد: شامل علائم درد بالای شکم سمت راست، مدفوع روشن، ادرار زرد یا قهوه‌ای تیره، زردی پوست یا چشم‌ها، از دست دادن اشتها، حالت تهوع و ضعف یا خستگی غیرعادی

دریافت مشاوره پزشکی درباره قرص متوترکسات

در این مطلب به معرفی طریقه مصرف قرص متوترکسات و دیگر اطلاعات این دارو پرداختیم. متوترکسات را دقیقا مطابق دستور پزشک مصرف کرده و از هرگونه تغییر خودسرانه در برنامه دارویی خود به طور جدی اجتناب کنید. همانطور که گفته شد اگر یک دوز مصرف دارو را فراموش کردید یا درباره نحوه استفاده قرص متوترکسات سوالی داشتید، باید با پزشک خود ارتباط برقرار کنید.

اگر به راهنمایی پزشکی نیاز دارید، اما پزشک شما به هر دلیل در دسترس نیست، می‌توانید از مشاوره آنلاین پزشکی استفاده کنید. در سایت تلفن خونه امکان دسترسی شما به بهترین پزشکان متخصص فراهم شده است. شما می‌توانید به صورت تلفنی یا آنلاین با پزشک ارتباط برقرار کرده و پاسخ سوالات خود را به آسانی دریابید.

منابع: وبلاگ تلفن خونه