کاربرد عکس رنگی از رحم چیست؟

هیستروسالپنگوگرافی(HSG) یکی از مراحل اصلی بررسی ی اولیه‎ ناباروری است. HSG تصویربرداری از رحم و لوله ای رحمی با استفاده از تزریق مواد کنتراست می باشد.

به گزارش نبض ما به نقل از نیوز لب، جهت بررسی علت ناباروری، باید از سلامت اندام تولید مثل اطمینان حاصل شود. هیستروسالپنگوگرافی روشی قابل اعتماد، کم خطر، در دسترس، و ارزان قیمت بوده و به راحتی برای بیمار قابل تحمل است. این روش آناتومی لوله ها و رحم را نشان می دهد و علاوه بر کاربرد تشخیصی، اثرات درمانی نیز دارد. گزارش شده که در 30% موارد تا 6 ماه بعد از انجام HSG بارداری خودبخود اتفاق می‎افتد که احتمالاً به دلیل باز شدن لوله های رحمی است.

در این روش از ماده‎ی کنتراست محلول در آب استفاده شده و تزریق ماده‎ی کنتراست از طریق کانال سرویکال، اطلاعات دقیقی را در ارتباط با حفره ‎ی رحم، وضعیت لوله های رحمی و ناهنجاری های مادرزادی در اختیار پزشک قرار می دهد. این روش به پزشک در تشخیص درمان کمک می کند.

زمان ایده آل برای انجام HSG بعد از پایان سیکل قاعدگی و قبل از تخمک گذاری است. دیلاتاسیون ساختمان های وریدی اطراف رحم در دوران قاعدگی، احمتال اینتراوازیشن ماده‎ی حاجب را بیشتر می کند، بنابراین زمان مناسب برای انجام این تست 5 – 2 روز پس از اتمام خونریزی ماهیانه است.

فوریت انجام هیستروسالپنگوگرافی

• ارزیابی و روتین ناباروری (اولیه و ثانویه).
• ناهنجاری های مادرزای رحم.
• سقط مکرر.
• چسبندگی های داخل رحمی و لوله ها.
• جراحی لوله‎ها (قبل و بعد از عمل)/
• سرویکس نارسا.
• خونریزی های غیرطبیعی.
• آمنوره‎‏ی ثانویه.

کنتراندیکاسیون های انجام HSG

• بیماری حاد التهابی لگن (عفونت های حاد لگنی) که درمان نشده باشد.
• جراحی رحمی یا لوله های رحمی که اخیرا برای بیمار صورت گرفته باشد.
• خونریزی شدید رحمی.
• شک به حاملگی.
• حساسیت به ماده‎ی حاجب.

در بیمارانی که انتی بادی سرمی کلامیدیا، مثبت بوده و یا سابقه ‎ی قبلی بیماری التهابی لگن دارند، استراتژی احتمالی پروفیلاکتیک مصرف 100 mg داکسی سایکلین، دوبار در روز، از دو روز قبل از عکسبرداری به مدت 5 روز است. برای جلوگیری از کرامپ های احتمالی مربوط به انجام هیستروسالپنگوگرافی، از بیمار خواسته‎ می شود تا یک ساعت قبل از انجام آن، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده نماید.

تکنیک و مراحل انجام HSG

وسایل و متدهای متفاوتی برای انجام HSG وجود دارد که شایع ترین آنها Jarcho – Type cannula وBallon catheter است.

آمادگی بیمار ساده بوده و نیاز به بیهوشی ندارد و معمولاً به خوبی توسط بیمار تحمل می شود. البته بهتر است که محیط کاملاً آرام بوده و روش کار به طور کامل برای بیمار شرح داده شود تا از اضطراب بیمار کاسته شود. HSG معمولاً توسط رادیولوژیست انجام می شود و به طور متوسط 30 – 10 دقیقه طول می‎کشد. برای انجام این تست فرد به صورت لیتومی بر روی تخت قرار گرفته، سپس اسپکولوم داخل واژن قرار می‎گیرد.

بعد از شستشوی سرویکس و واژن با بتادین کانولا یا کاتتر داخل سرویکس جاگذاری می شود. حدود 5 – 3 میلی لیتر از ماده ی کنتراست با فشار کم به درون رحم و لوله‎های رحمی تزریق می شود بعد از تزریق، رادیوگرافی رحم انجام می شود. به طور روتین، تحت مانیتورینگ فلوروسکوپی حدود 4 تصویر (هر بار با تزریق 3 – 2 سی سی ماده‎ی حاجب) گرفته می‎شود.

• اولین تصویر در اوایل پرشدگی رحم و جهت بررسی نقص پرشدگی گرفته می‎شود.
• تصویر دوم در زمان اتساع بیشتر رحم گرفته می‎شود بهترین زمان ارزیابی شکل رحم در حالت پرشدگی کامل رحم است.
• تصویر سوم جهت ارزیابی لوله‎ها می باشد. زمانی که لوله ها پر شده اند و اسپیلاز داخل پریتوئن قابل تشخیص است بهترین زمان جهت بررسی انسداد یا عدم انسداد لوله‎ها است.
• 30 دقیقه پس از خارج کردن اسپکولوم از سرویکس، تصویر چهارم گرفته میشود که جهت بررسی چسبندگی داخل پریتوئن است.

عوارض احتمالی هیستروسالپنگوگرافی

• درد
• خونریزی
• اینتراوازیشن ماده‎ی حاجب به عروق و سیستم لنفاوی
• واکشن وازوواگال
• عفونت حاد لگن
• واکشن آلرژیک
• عوارض مربوط به دریافت اشعه x
• سوراخ شدن رحم

کاربرد این عکس جهت موارد زیر است

• ارزیابی باز بودن لوله های رحمی
• فیبروم و پولیپ های رحم

نکات قابل توجه در مورد  HSG

• قبل از گرفتن عکس HSG بایستی حتما معاینه شوید تا پزشک مطمئن شود که عفونت رحمی ندارید.
• بایستی از عدم بارداری در زمان عکس برداری ،مطمئن شود.
• بهترین زمان برای عکس برداری، بعد از پاک شدن و قبل از تخمک گذاری است . ( روز دهم سیکل قاعدگی)
• به این علت که مدفوع و گاز موجود در روده ها می تواند دید را مختل کند، ممکن است شب قبل از عکسبرداری و یا همان روز برایتان مسهل تجویز شود تا رحم و لوله ها به وضوح دیده شود. یک تا سه درصد احتمال عفونت لگنی بعد از این کار وجود دارد ؛به همین جهت ممکن است برای شما آنتی بیوتیک تجویز شود که علت آن پیشگیری از عفونت احتمالی است .

مراحل انجام کار  HSG

1 – احتمالا از شما درخواست می شود که گان یا مانتوی مخصوص آن جا را بپوشید . در صورت داشتن شی ء فلزی آن را خارج کنید .

2-  بر روی تخت مخصوص عکس برداری (فلوروسکوپی) قرار می گیرید .در همان وضعیتی که معاینه داخلی زنان می شوید می خوابید . برایتان وسیله یا اسپکولوم گذاشته می شود تا دهانه رحمتان مشهود باشد. سپس لوله ی نازکی (سوند) در داخل دهانه ی رحم قرار می گیرد. اسپکولوم خارج شده و بیمار در وضعیت راحتی قرار می گیرد . از طریق لوله ،ماده ی حاجب وارد رحم می شود . زمانی که این لوله ی نازک، داخل رحمتان قرا می گیرد و ماده ی حاجب تزریق می شود ممکن است قدری احساس درد و انقباض در قسمت زیر دلتان داشته باشید. شاید شبیه دردهای زمان قاعدگی. که البته گذرا است و خیلی طول نمی کشد.

3 – دراین حالت ، رادیولوژیست ، باز یا بسته بودن لوله های رحمی را توسط عکسی که در مانیتور دیده میشود، ارزیابی می کند . کل این عکس برداری حدود 30 دقیقه طول می کشد. همانند دیگر تستها، HSG هم ممکن است نتایج نادرستی را بدست دهد. مثلاً ممکن است گوشه رحم دچار انقباض و گرفتگی عضلانی شده و ماده رنگی نتواند بداخل لوله ها وارد شود. در چنین مواقعی نتیجه به اشتباه بصورت لوله مسدود تفسیر می شود در حالیکه لوله ها باز هستند. در صورتی که انتهای فیمبریای لوله مسدود باشد تحت عنوان هیدروسالپنکس نامیده می شود. از طرف دیگر، ممکن است تزریق ماده رنگی با فشار زیاد باعث پارگی کوچکی در دیواره هیدروسالپنکس گردد، زیرا در برخی موارد دیواره هیدروسالپنکس بسیار نازک است . دراین صورت ماده رنگی وارد شکم شده و به غلط تصور می شود که لوله های رحمی باز است ولی واقعیت امر این است که لوله ها کاملاً مسدود است.

محدودیتهای HSG

علیرغم اطلاعات زیادی که به کمک HSG از چگونگی باز یا بسته بودن لوله های رحمی می توان بدست آورد، این روش اطلاعات زیادی را در مورد ساختار خارجی لوله ها و وجود چسبندگیهای دور لوله در اختیار پزشک قرار نمی دهد. در مواقعی که ماده خارج شده از لوله بصورت توده های کوچک تجمع پیدا کند، بایستی به وجود چسبندگی در اطراف لوله مشکوک شد ولی نمی توان آن را تأیید کرد.

HSG ممکن است با درد همراه باشد و بسیاری از زنان درد شدیدی را هنگام تزریق ماده رنگی بداخل رحم خود تجربه کرده اند. شما باید از قبل انتظار این حالت را داشته باشید و قبل از شروع هیستروسالپنگوگرافی از یک مسکن خوراکی استفاده کنید.

در مواقعی که دهانه رحم خیلی تنگ یا خیلی گشاد است پزشک با اشکالاتی در ضمن گرفتن عکس و یا تزریق مایع رنگی مواجه می شود و به همین علت بهتر است که در هنگام تهیه HSG یک متخصص زنان برای کمک به رادیولوژیست حضور داشته باشد. بسیاری از متخصصین زنان هیستروسالپنگوگرافی را خودشان انجام می دهند.

مهمترین عارضه ای که در HSG دیده می شود انتقال عفونت تشخیص داده نشده از دهانه رحم به داخل لوله ها است. با وجود اینکه این عارضه از شیوع چندانی برخوردار نیست ولی عده ای از پزشکان تجویز آنتی بیوتیک قبل از هیستروسالپنگوگرافی را توصیه می کنند.

در صورتیکه لوله های رحمی در هیستروسالپنگوگرافی انجام شده مسدود باشد، بهتر است برای تأیید این تشخیص لاپاراسکوپی انجام شود.

اشکالی که در HSG به چشم می خورد این است که فقط در مورد باز یا بسته بودن لوله های رحم کاربرد دارد. گرچه یک لوله بسته هیچ کارایی ندارد ولی نمی توان گفت که لوله ای که باز است دارای چه عملکردی است . بخاطر داشته باشید که باز بودن لوله های رحمی به هیچ وجه نشانه عملکرد خوب آن نیست !

محدودیت دیگر این روش این است که هیچ اطلاعی در مورد اینکه چرا لوله ها بسته شده است در اختیار جراح قرار نمی دهد. با این وجود در برخی موارد می توان علائم دیگر مثل وجود توده های مشخص و سل را در شکم در حین لاپاراسکوپی مشاهده نمود.

نکات مهم

1 – می توانید یک ساعت قبل از عکس برداری از یک مسکن ضد التهاب استفاده کنید .البته در اغلب موارد نا آشنا بودن بیمار به وسایل و محیط ، می تواند باعث ترس و درد باشد.

2- ممکن است تا چند روز بعد از آن لکه بیینی داشته باشید که طبیعی است.

3-  گاهی اوقات بعد ا ز این کار ، لوله رحمی که بسته بوده ، باز می شود و بارداری در همان ماه اتفاق می افتد.

4 – در بیمارانی که انتی بادی سرمی کلامیدیا مثبت بوده و یا سابقه قبلی بیماری التهابی لگن دارند استراتژی احتمالی پروفیلاکتیک مصرف mg 100 داکسی سایکلین دو بار در روز از دو روز قبل از عکسبرداری بمدت 5 روز می باشد.

5 – برای جلوگیری از کرامپ های مربوط به این کار نیز از بیمار خواسته می شود تا یک ساعت قبل از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده نماید . قابلیت توجه به انومالیهای جزئی دستگاه باروری در Real Time بیشتر است و بر این اساس توصیه می شود که ژنیکولوگ در هنگام فلوروسکوپی حضور داشته باشد. برای این کار از یک کانولای چند بار مصرف (Jarcho ) یا بالون کاتتر یکبار مصرف .متصل به سرنگ حاوی ماده کنتراست استفاده می شود.