تشخیص بیماری واریکوسل در حین ارزیابی ناباروری

اسکروتوم کیسه پوستی شلی است که بیضه ها درون آن قرار دارند. بیماری واریکوسل شبیه به وریدهای واریسی است که در پا ممکن است بروز کنند. اغلب واریکوسل ها در طول زمان ایجاد می شوند. خوشبختانه اغلب واریکوسل ها به آسانی تشخیص داده می شوند، و اگر علامت دار شده باشند، می توان آنها را با جراحی واریکوسل ترمیم کرد.

علائم بیماری واریکوسل

بیماری واریکوسل اغلب علامتی ایجاد نمی کند. ندرتا واریکوسل درد ایجاد می کند که ممکن است در طول روز به علت فعالیت های جسمی بدتر شود و به طور شاخص با خوابیدن به پشت تخفیف می یابد. در طول زمان ممکن است واریکوسل ها بزرگتر و چشمگیرتر شوند.

علت بیماری واریکوسل

طناب اسپرماتیک که خون را بیضه ها می رساند و از آنها خارح می کند، حاوی “واز دفرانس” است که اسپرم تولیدشده از بیضه را تخلیه می کند. “شبکه پامپینیفرم” گروهی از وریدها درون اسکروتوم و بالای بیضه ها هستند. شبکه پامپینیفرم خون را از بیضه ها تخلیه می کند. بزرگ شدن این وریدها اغلب در حین بلوع رخ می دهد.

اگر چه علت دقیق ایجاد واریکوسل معلوم نیست، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که دریجه های غیرطبیعی درون وریدها مانع جریان خون طبیعی در آنها می شوند. پس زدن خون به این علت، به گشاد شدن وریدها می انجامد.

بیماری واریکوسل معمولا در ناحیه بیضه چپ رخ می دهد، که به علت موقعیت ورید بیضه ای چپ است. اما واریکوسل در یک بیضه بر تولید اسپرم در هر دو بیضه تاثیر می گذارد.

در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال بیشترین احتمال بروز بیماری واریکوسل وجود دارد.

از کجا بفهمیم واریکوسل داریم؟

از آنجایی که بیماری واریکوسل معمولا علامتی ندارد، اغلب در حین ارزیابی ناباروری یا معاینه جسمی معمول کشف می شود.

با این حال اگر در اسکروتوم تان احساس درد یا تورم می کنند، باید با دکترتان تماس بگیرید. علل گوناگونی ممکن است باعث درد بیضه شوند، و برخی از این عارضه ها نیاز به درمان فوری دارند. دکتر شما می تواند تعیین کند که کدام عارضه باعث درد بیضه شما شده است.

دکترتان در معاینه جسمی شما، ممکن است توده غیردردناک کلافه مانندی را در بالای بیضه شما لمس کند. برخی از افراد این توده به صورت احساس “کیسه ای از کرم” وصف می کنند. اگر این توده به اندازه کافی بزرگ باشد، دکترتان هنگامی که ایستاده اید، می تواند آن را لمس کند. اگر بیماری واریکوسل شما کوچکتر باشد، دکتر ممکن است از شما بخواهد نفس عمیقی بکشید و چند ثانیه آن را نگهدارید و به پایین زور بزنید (مانور والسالوا).

این مانور به دکترتان کمک می کند، بزرگی غیرطبیعی وریدها را لمس کند. اگر معاینه جسمی نتیجه قطعی به دست ندهد، دکتر ممکن است درخواست سونوگرافی اسکروتوم کند. این آزمون که در آن از امواج صوتی پرفرکانس برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختار درون استفاده می شود، برای این مورد استفاده قرار می گیرد تا اطمینان حاصل شود علائم شما به دلیل دیگری رخ نداده است. یک علت چنین عارضه ای ممکن ست توموری باشد که بر ورید اسپرماتیک فشار می آورد.

عوارض بیماری واریکوسل

بیماری واریکوسل ممکن است باعث این عوارض شود:

تحلیل رفتن (آتروفی) بیضه

توده بیضه از لوله های سازنده اسپرم تشکیل شده است. هنگامی این لوله ها در نتیجه عاملی مانند واریکوسل آسیب می بینند، ممکن است بیضه ها نرم شوند و تحلیل روند. روشن نیست که چه عاملی باعث تحلیل رفتن می شود، اما اختلال کارکرد دریچه های وریدها باعث تجمع خون در بیضه ها می شود و افزایش فشار وریدها و قرارگیری در معرض سموم درون خون ممکن است باعث آسیب شود.

ناباروری

روشن نیست که واریکوسل چگونه باعث ناباروری می شود. برخی از کارشناسان معتقدند که وریدهای بیضه خون را در شریان بیضه سرد می کنند، و به این ترتیب به حفظ درجه حرارت مناسب برای تولید مناسب اسپرم کمک می کنند. بیماری واریکوسل با مسدود کردن جریان عادی خون، ممکن است باعث شود درجه جرارت بیضه ها بیش از حد بالا رود، و به این ترتیب بر تولید اسپرم و حرکت آن اثر بگذارد.

درمان بیماری واریکوسل

درمان بیماری واریکوسل ممکن است ضروری نباشد. اما اگر نابارور هستید، یا واریکوسل شما باعث درد یا تحلیل رفتگی بیضه ها شده است، ممکن است بخواهید واریکوسل را ترمیم کنید. درمان به هدف بستن وریدهای آسیب دیده و هدایت جریان خون به وریدهای طبیعی انجام می گیرد.

گرچه واریکوسل معمولا در دوران نوجوانی رخ می دهد، اما روشن نیست که آیا باید بیماری واریکوسل را در همان زمان ترمیم کرد یا نه. در صورتی که تحلیل رفتگی پیشرونده بیضه، درد یا نتایج غیرطبیعی در آرمایش اسپرم رخ دهد، ترمیم در دوره نوجوانی ممکن است ضرورت پیدا کند.

ترمیم واریکوسل ممکن است با جراحی باز یا جراحی از طریق لاپاراسکوپی و یا بستن ورید با بالون یا فنر از راه پوست (آمبولیزاسیون از راه پوست) انجام گیرد.

درمان بیماری واریکوسل در طب سنتی

بیماری واریکوسل بر اساس دیدگاه طبّ سنتی ایران، حاصل تجمع سودا در سیاهرگهای بیضه است – چنانکه در مورد واریس پا و هموروئید نیز همین تئوری مطرح است – بنابراین راه درمان آن، رفع تجمع سودا در این منطقه است و هر کاری به جز این، ناموفق یا دارای اثری موقتی خواهد بود. اصول درمانی واریکوسل مانند سایر انواع واریس و … به شرح زیر است:

خاکشیر جوشانده

روزی یک قاشق مرباخوری خاکشی را در یک استکان آب جوش ریخته کمی شیرین کرده میل کنید. اگر خاکشی را نیم کوب کرده و نیز بگذارید به اندازه ۵-۴ قل بجوشد، اثر درمانی آن افزوده خواهد شد. این کار را بهتر است ۳-۲ ماه ادامه دهید.

رفع یبوست

اغلب، با مصرف خاکشی جوشانده، یبوست احتمالی بیمار نیز رفع می شود؛ ولی در غیر این صورت، نسبت به درمان یبوست بیمار اقدام کنید.

ماساژ

برای این کار، روی کیسه بیضه ها و به خصوص قسمتهای بالای آن را روزی یکی یا دو بار و به مدت حداقل یکی دو ماه، با روغن زیتون تصفیه نشده یا روغن کنجد یا مخلوطی از این دو ماساژ دهید. ماساژ را به آرامی انجام دهید و آن را تا وقتی که روغن کاملاً جذب پوست بیضه شود ادامه دهید.

سایر داروها

در صورتی که تمایل به مصرف داروی دیگری داشتید؛ از داروهای ضد سودا استفاده کنید. راحت ترین کار استفاده از دم کرده گل گاوزبان، سنبل طیب(با دو عدد لیمو یا عناب) است.

زالو اندازی

اما مؤثّرترین و قاطع ترین روش درمان واریکوسل، زالو انداختن است. حداکثر ۴-۳ نوبت زالو انداختن روی بیضه، به فاصله ۲۰-۱۵ روزه، واریکوسل را به کلّی درمان خواهد کرد. این کار به قدری ساده است که در صورت ضرورت، بیماران خودشان نیز می توانند اقدام به این کار کنند؛ خود من هم معمولاً به بیماران آموزش می دهم که خودشان، اقدام به این کار کنند که معمولاً هم با موفقیت همراه است.

تذکّر ۱: زمانهای ذکر شده برای درمان واریکوسل، زمانهای حداکثری هستند و بیمار چند روز پس از شروع درمان، علائم بهبودی را احساس خواهد کرد.

تذکّر ۲: ماساژ بیضه ها با روغن زیتون تصفیه نشده را به تمام مردانی که مشکل ناباروری دارند توصیه می کنم؛ حتی اگر در اقدامات تشخیصی انجام شده، مشکلی نداشته باشند. این کار، کیفیت ساخت اسپرم در بیضه ها را به نحو مطلوبی بالا می برد.

عوارض عمل واریکوسل

مثل عمل های جراحی دیگر عمل واریکوسل نیز توأم با عوارضی همراه می باشد که به اهم آنها اشاره می کنم:

هیدروسل یا آب آوردن بیضه

هنگام عمل جراحی اگر رگهای واریس کاملاً توسط جراح لخت نشود و بافت لنفی آن جدا نشود و یا اگر بعد از عمل شخص استراحت کافی نداشته باشد و زیاد سرپا بایستد باعث جمع شدن آب دور بیضه می شود که خود را با بزرگی بیضه عمل شده نسبت به بیضه طبیعی نشان می دهد.

اگر تعداد آب دور بیضه کم باشد نیاز به درمان ندارد. اگر هیدروسل باعث شود بیضه ای که قبلاً عمل واریکوسل روی آن انجام شده بیش از حد بزرگ شود قطعی ترین و بهترین درمان آن عمل جراحی و تخلیه آب دور بیضه می باشد.

تخلیه آب دور بیضه با سرنگ باعث می شود که دوباره آب جمع شود و لذا توصیه نمی گردد.

این عمل به صورت سرپائی انجام می شود برای دیدن فیل عمل به آپارات و یا قسمت ویدئو سایت مراجعه نمایید.

کوچک شدن بیضه بعد از عمل جراحی وایکوسل

که علت آن قطع شدن شریان بیضه دارای واریکوسل می باشد که در حین عمل جراحی واریکوسل به اشتباه توسط جراح قطع می گردد و به علت عدم خون رسانی بعد از عمل تدریجاً بیضه کوچک می شود که در این صورت درمانی برای برگشت آن وجود ندارد.

درد بیضه پس از عمل جراحی واریکوسل

به علت بسته شدن رگهای واریکوسل در هنگام عمل جراحی اغلب درد بیضه ها ایجاد می شود که تدریجاً با استراحت برطرف می شود.

امروزه با پیشرفت در تکنیک های جراحی و با انجام عمل جراحی میکروسرجری و لاپاراسکوپی واریکوسل عوارض بعد از عمل بسیار کم و نادر می باشد.

لازم به ذکر است در بعضی افراد به علت درد بیضه به پزشک مراجعه می کنند که در معاینه بیماری واریکوسل در آنها تشخیص داده می شود و اگر چنین فردی علیرغم بیماری واریکوسل بچه دار می باشد و یا آزمایش اسپرم آن طبیعی باشد نیاز به عمل جراحی ندارد چرا که عمل جراحی واریکوسل نه تنها باعث از بین رفتن درد نمی شود بلکه در بسیاری موارد باعث افزایش درد ناشی از برش جراحی نیز می گردد.

هزینه عمل واریکوسل

با توجه به ظریف و حساس بودن این جراحی، اولین اولویت انتخاب پزشک مناسب برای این جراحی بوده و هزینه درمان در اولویت دوم قرار می‌گیرد. همچنین اکثر موسسات بیمه هزینه این جراحی را تحت پوشش خود قرار می‌دهند، زیرا در بسیاری از موارد این درمان با مشکلات باروری ارتباط ندارد.

منابع: همشهری، دکتر کرمی، ایران بانو، دکتر جباری