اختلال بیش فعالی در کودکان

اختلال بیش فعالی کودکانی را توصیف می کند که همواره نشانه های کم توجهی و بیش فعالی – تکانشی نامتناسب با سن را نشان می دهند که این وضعیت موجب مختل شدن فعالیت های عمده زندگی می شود.

اختلال بیش فعالی یا نقص توجه (ADHD) چیست؟

کودکانی دچار اختلال بیش فعالی بی توجه هستند در حین انجام دادن کارها یا بازی، توجه پایدار ندارند و همواره دچار حواس پرتی می شوند. کودکان مبتلا به ADHD یا اختلال بیش فعالی بی نهایت فعال هستند، اما برخلاف سایر کودکانی که انرژی بالایی دارند، کمتر کارهایشان را به اتمام می رسانند.

کودکان مبتلا به یا اختلال بیش فعالی دارای نقص توجه تکانشی هستند و به نظر می رسد که نمی توانند قبل از عمل، واکنش ها یا تفکر آنی خود را کنترل کنند.

تشخیص ADHD یا اختلال بیش فعالی مستلزم بروز نشانه ها قبل از ۷ سالگی، فراوانی و شدت نشانه ها بیشتر از سایر کودکان همسال و همجنس، تداوم نشانه ها در موقعیت های مختلف، و نمایان شدن آن ها به گونه ای است که کارکرد کودک را مختل سازد.

کودکان مبتلا به ADHD یا اختلال بیش فعالی با وجود مشکلات اولیه ای که دارند، دارای مشکلات دیگری؛ نظیر: نقص های شناختی، اختلال های گفتار و زبان و مشکلات پزشکی، جسمانی و اجتماعی هستند.

نمره هوش بهره کودکان مبتلا به ADHD یا اختلال بیش فعالی در آزمون های هوشی، کمی پایین تر از میانگین است لیکن، اکثر این کودکان از هوش بهنجار برخوردارند. تفاوت این کودکان با سایر کودکان در نحوه به کارگیری هوش در موقعیت های مشخص زندگی روزانه است.

نشانه های اختلال بیش فعالی 

کودکان مبتلا به ADHD یا اختلال بیش فعالی در زمینه عملکرد تحصیلی مشکل دارند، مثلا: نمرات پایین می آورند، نمی توانند معدل خود را افزایش دهند و دائما در کلاس های آموزشی خاص قرار داده می شوند.

این کودکان قالبا در زبان و گفتار مشکل دارند و نمی توانند در موقعیت های روزانه از زبان استفاده کنند. همچنین آنها ممکن است مشکلات بهداشتی به ویژه اختلال های خواب داشته و حادثه پذیر باشند.

نشانه های ADHD یا اختلال بیش فعالی با افزایش سن تغییر می کنند. نوباوگانی که خلق و خوی دشوار دارند، ممکن است نشانه های بیش فعالی – تکانش گری را تا سنین ۳-۴ سالگی نشان دهند و نشانه های فقدان توجه نیز به هنگام ورود کودک به مدرسه هویدا شود.

شواهد قوی نشان می دهند که ADHD یا اختلال بیش فعالی یک اختلال عصبی- زیستی است، هرچند عوامل خطرآفرین زیستی و محیطی در بروز آن نقش دارند.

دلایل بروز اختلال بیش فعالی

علت به وجود آمدن بیش فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. احتمالا این کودکان در بخش های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقس جزئی هستند. از عواملی که می توانند در بروز این اختلال موثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بار داری توسط مادر است. 

حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار توسط مادر باردار، باعث اختلال در رفتار کودک می شود. استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد. تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده باینگر این است که این اختلال معمولا در خویشاوندان نزدیکان افراد هم وجود دارد.

مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود اتومبیل و آلودگی هوا، غذاهای محتوی مواد افزودنی مثل شیرین کننده های مصنوعی و یا رنگ دهنده های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا که در بعضی از غذاهای آماده وجود دارد، نیز در ایجاد این اختلال سهیم هستند.

در صورت بی توجهی به کودکان بیش فعال و معالجه نشدن آنها احتمال اینکه این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوندو یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است. بنابراین به والدین توصیه می شود که حتما در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کنند. این بیماری دردوران مدرسه بیشتر مشکل آفرین می شود زیرا کودک تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارد و مدام برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می خواهد. این بچه ها نمی توانند آرام روی صندلی بنشینند، معمولا پرحرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می زنند و این موضوع باعث می شود از لحاظ تحصیلی با مشکل مواجه باشند.

والدین باید به رفتار کودکان خود دقت داشته باشند و تنها در صورتی که مجموعه از این نشانه ها را در مدت طولانی مشاهده کردند با یک متخصص مشورت کنند. در غیر اینصورت نمی توان به هر کودک پرتحرک برچسب بیش فعالی زد.

تشخیص اختلال بیش فعالی

برای تشخیص و ارزیابی ADHD یا اختلال بیش فعالی علاوه بر مصاحبه بالینی، مقیاس درجه بندی مشکلات رفتاری کانرز بسیار سودمند می باشد. این پرسشنامه شامل ۲ فرم برای والدین و مربی است. از آنجایی که والدین و مربی یا معلم کودک زمان زیادی را در کنار کودک می باشند و با رفتارهای او آشنایی کامل دارند، مقیاس کانرز می تواند اطلاعات سودمندی را در اختیار متخصص قرار دهد.

درمان اختلال بیش فعالی

درمان سریع برای ADHD وجود ندارد اما علائم آن قابل شناسایی و کنترل هستند. بهتر است والدین برای کمک کردن به خود و کودکشان در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری کسب کنند. همچنین برنامه تربیتی ویژه ای را متناسب با نیازهای فرزند خود طرح ریزی کنند. درست است که کنار آمدن با کودکان بیش فعال کار ساده ای نیست اما والدین باید بدانند که این افراد ذاتا بد نیستند اما بدون مصر ف دارو و رفتار درمانی نمی توانند رفتار خود را کنترل کنند. 

در این مورد خانواده، معلم و مدرسه باید با یکدیگر همکاری داشته باشند. والدین باید از تنبیه بدنی کودک خود جدا خودداری کنند و با او با محبت رفتار کنند. دارودرمانی هم در صورت تجویز پزشک کمک بسیاری به این دسته از کودکان می کند.

مطالعات نشان داده است رژیم های غذایی هم می تواند برای کمک به این افراد کارساز باشد. آنها باید از زیاده روی در مصرف شکر و غذاهای حاوی آن مانند کیک، شیرینی، شکلات، بیسکویت و نوشابه های شیرین که تحریک کننده هستند خودداری کنند.

تعدادی از کودکان بیش فعال و کم توجه تا بزرگسالی با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند؛ حتی ممکن است در برخی از بالغین برای نخستین بار تشخیص اختلال بیش فعالی داده شود که البته معمولا سابقه آن از کودکی وجود دارد. این افراد در سنین بالاتر کمتر با مشکل پرتحرکی روبرو هستند و بیشتر احساس بیقراری می کنند.