الگوی خرد کیست؟

توجه خردمندانه به رفتار و روش پیامبر اکرم (ص) ، مى تواند مبناى توسعه سیره ایشان در انواع رفتارهاى ما گردد، فارغ از آنکه تغییرات روزگار و زمانه به چه سمت و سویی رود برای دوست داران ایشان از هر آیینی الگویی شایسته باشد.

نبض ما – گردآوری امیرحسین ورشوچی

اساس سیره نبوى، حقیقت قرآن کریم است که مردم را به خردورزى در همه امور دعوت می کند و از آنها خواسته که هر چه را عقل شایسته مى داند، انجام دهند و از هر چه در منظر عقل  ناشایست است، اجتناب نمایند.

از سوى دیگر، پیامبر اکرم (ص) ، نخستین کسى بود که این دعوت را به طور کامل اجابت کرد و بدین جهت، سیره ایشان، بهترین الگوى زندگى است؛ اما چنان که پیش از این اشاره شد، در پاره اى از موارد ، زمان و مکان در سبک رفتار پیامبر اکرم (ص) نقش داشته اند و از این رو، یکى از مهم ترین اصول تعمیم و توسعه سیره پیامبر اکرم (ص) ، رعایت موازین عقلى و علمى است .

افزون بر این برخی امور اختصاص به پیامبر داشته اند که از آن جمله می توان به این موضوع اشاره نمود که پیامبر اکرم (ص) واجبات و محرماتی را ویژه ی خود داشته است که در قرآن کریم و احادیث به آنها اشاره شده است ؛ واجباتى مانند: تهجد شبانه و نماز شب، نیکى در برابر بدى، قیام به تنهایى و پایدارى در برابر دشمن، و محرّماتى مانند: مصرف زکات براى خود و خاندانش که در کتاب هاى فقهى به آنها پرداخته شده است.

همچنین گاه برخى امور براى پیامبر اکرم (ص) مباح و حلال بوده ؛ امّا براى دیگران جایز نبوده است. روشن است که بسیارى از این کارها، در راستاى نگاهداشت و ارتقاى روزافزون ظرفیت معنوى در آن وجود شریف و والا بوده ؛ چرا که انجام وظایف سنگین نبوت، به این ریاضت هاى شرعى نیاز داشته است و به فرموده قرآن: «إِنَّ لَکَ فِى النَّهَارِ سَبْحًا طَوِیلاً ؛ کارهاى تو در روز، بسیار است».

البته روح ملکوتى پیامبر اکرم (ص) چنان به عبادت پروردگارش خو گرفته بود که مشقت فوق العاده این تکالیف اضافى را در برابر دستاوردهاى معنوى حاصل شده، به حساب نمى آمد؛ امرى که ما انسان هاى معمولى از آن فاصله داریم و ورود به این عرصه برایمان و به دید کم عمق مان، گونه اى زیاده روى محسوب مى شود.

آنچه از منع پیامبر (ص) از همراهى فردى که به مسجد آمده بود و مى خواست پا به پاى پیامبر (ص) نماز مستحبى بخواند و نیز نهى از روزه  دو ماه پیاپى با وصل کردن آنها به هم و یا نخوردن افطارى و ادامه روزه تا سحر روز بعد، محقّق مى شده است، چنین فهمیده مى شود که در این موارد، لزوم اقتدا از میان مى رود و به لزوم اطاعت تبدیل مى شود؛ چرا که در حقیقت، خداوند و پیامبر اکرم (ص) در این موارد فرموده اند : «در این کارها الگوگیرى نکنید» و امتثال امر رسول به مصلحت ما و جاىگزین اقتدا به پیامبر(ص) مى شود و به تبع آن، پاداش و بهره این اطاعت نیز نصیب ما مى گردد.

از این قبیل موارد در سیره علوى نیز به چشم مى آید و امام على علیه السلام در نامه ای به عثمان بن حنیف هشدار می دهد، به این نکته اشاره نموده که پیروانش در برخى امور، قادر به همراهى آن بزرگوار نیستند و تنها باید به پارسایى، سخت کوشى،خویشتن دارى و استوار در کار ها اکتفا کنند.

افراد دیگر حتی شیعیان مخلص حضرات معصومین(ع) وظایف سنگین و اختصاصى ایشان را بر دوش ندارند و مکلف نیستند مانند آنکه ایشان، لباسى به کهنگى و ارزانى لباس بی نوایان جامعه بپوشند.

منبع: کتاب سیره پیامبر خاتم، موسسه دارالحدیث