وقتی بین جنون و شیدایی مرزی نیست!

دسته ای از بیماری ‌های روانپزشکی به نام اختلالات «خُلقی» شناخته می شوند که نام ‌آشناترین آنها اختلال افسردگی است. اختلال دوقطبی ، یا افسردگی مانیایی، از جمله اختلالاتی است که در سنین نوجوانی و بزرگسالی دیده می شود.

گردآوری – نبض ما

بسیاری از افراد، اختلال دوقطبی را با «اختلال چند شخصیتی» که اغلب در فیلم های سینمایی با آن آشنا شده ‌اند، اشتباه می‌گیرند؛ در حالی که هیچ ارتباطی میان آنها نیست.

اختلال دوقطبی که به آن افسردگی جنون نیز می گویند، اختلالی است که باعث تغییرات جدی در خلق و خوی فرد، سطح انرژی در انجام فعالیت های روزانه، نحوه تفکر و رفتار می شود.

این اختلال، طیف گسترده ای از افسردگی مزمن تا تا جنون و دیوانگی را در برمی گیرد. تغییرات رفتاری و خلقی در اختلال دوقطبی معمولا چرخه ای چند روزه، چند هفته ای و یا چند ماهه دارد که در افراد بسته به شدت بیماری متفاوت است.

تغییرات خلق و خو در این بیماران معمولا به قدری شدید است که باعث اختلال جدی در توانایی برقراری ارتباط با دیگران و عملکرد او می شود.

اختلال دوقطبی یک بیماری مرموز است. اولین حمله ی جنون و یا افسردگی در این بیماران معمولا در سنین نوجوانی یا اوایل بزرگسالی تظاهر می کند. علائم اولیه به گونه ای تظاهر می کنند که فرد احساس افسردگی می کند. پس به راحتی مورد غفلت قرار می گیرد. حتی حملات خفیف و مکرر جنون و دیوانگی هم ممکن است مورد غفلت قرار بگیرد. در واقع افسردگی با جلب کردن توجه به خودش مانع شک کردن به بیماری دیگری می شود.

مبتلایان به اختلال دوقطبی در صورت پیگیری درمان دارویی (که اساس درمان آنهاست) و تبعیت از دستورات پزشک، ممکن است در فواصل دوره های آشفتگی، زندگی کاملاً عادی داشته باشند، به تحصیلات خود تا بالاترین درجه آن ادامه دهند، به موفقیت های بزرگ شغلی دست یابند و روابط اجتماعی کاملاً عادی و حتی بهتر از بسیاری از افراد غیر مبتلا داشته باشند.

انواع اختلال دوقطبی

این اختلال را به انواع:

۱) اختلال دوقطبی نوع یک،

۲) اختلال دوقطبی نوع دو

۳) اختلال خلق ادواری (سایکلوتایمیک)

تقسیم می‌کنند. بیشترین آشفتگی خُلقی که در افراد مبتلا به هر یک از این انواع سه‌گانه بروز می کند، از نوع دوره های افسردگی است. به عبارت دیگر، آنها بیشتر در وضعیت افسردگی هستند تا در حالت (نیمه) شیدایی، و بیشتر در وضعیت افسرده به پزشک مراجعه می کنند. اما آن چه این سه نوع را از هم متمایز می کند به این شرح است:

الف- اگر فرد دست کم یک دوره شیدایی را تجربه کرده باشد، دچار اختلال دوقطبی نوع یک است.

ب- اگر فرد به جز دوره یا دوره های افسردگی شدید ( با نام علمی «ماژور» یا «اساسی» )، دست کم یک دوره نیمه ‌شیدایی را تجربه کرده باشد (و نه هرگز دوره شیدایی)، مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دو است.

ج- اگر فرد به مدت طولانی (بیش از دو سال)، در بیشتر اوقات در دوره های افسردگی خفیف و نیمه شیدایی (که گاه و بی گاه به هم تبدیل می شوند) باشد، دچار اختلال خلق ادواری است.

البته شکل یا اشکال خفیف تری از اختلال دوقطبی نیز تعریف شده که هنوز مورد اجماع صاحب نظران نیست.

علائم دوقطبی

شایع ترین علائم اختلال دوقطبی از قرار زیر هستند:

1- افسردگی

احساس افسردگی احساسی است که همه ما در طول زندگی آنرا تجربه کرده ایم. این احساس می‌تواند به ما در شناخت و برخورد با مشکلات زندگی کمک کند. اما در افسردگی بالینی یا اختلالات دوقطبی این احساس افسردگی بسیار شدید تر است. در این حالت احساس افسردگی برای مدت طولانی باقی می‌ماند و حتی انجام امور عادی زندگی را سخت یا غیر ممکن می‌سازد. در صورتی که شما افسرده شده باشید متوجه این تغییرات در خود شده اید:

روحی

– احساس غمگینی که از بین نمی‌رود.

– احساس نیاز به گریستن بدون هیچ دلیلی

– ازدست دادن تمایل و رغبت به همه چیز

– عدم لذت بردن از چیزهایی که قبلا لذت می بردید.

– احساس بی قراری و آشفتگی

– از دست دادن اعتماد به نفس

– احساس بی ارزشی و ناامیدی

– زودرنجی و تحریک پذیری

– فکرکردن به خود کشی

فکری

– از دست دادن قدرت فکر کردن مثبت و امیدوارانه

– از دست دادن قدرت تصمیم گیری حتی در موارد ساده

– مشکل تمرکز کردن

جسمی

– کم شدن اشتها و وزن

– مشکل خوابیدن

– بیدار شدن زودتر از موقع

– احساس خستگی کامل

– یبوست

– عدم تمایل به رابطه جنسی

رفتاری

– مشکل در شروع و به پایان رساندن کارها- حتی کارهای روزمره

– گریه کردن زیاد و یا احساس نیاز به گریه و عدم توانایی گریستن

– پرهیز از مواجهه با افراد

2- شیدایی یا هیجان

شیدایی یک احساس خوشحالی، افزایش انرژی و خوش بینی بیش از اندازه است. این حالت می‌تواند آنقدر شدید باشد که فکر کردن و قضاوت شما را تحت تاثیر قرار دهد. ممکن است تفکرات عجیبی راجع به خود داشته باشید، تصمیمات بدی بگیرید و به صورت شرم آور، مضر و گاهی خطرناک رفتار کنید.

مانند حالت افسردگی، در این حالت هم زندگی فرد مختل می‌شود و می‌تواند روابط و کار فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در حالتی که این حالت خیلی شدید نباشد به آن شیدائی خفیف می‌گویند. در صورتی که شما شیدا شوید ممکن است حالات زیر را در خود مشاهده کنید:

روحی

– بسیار شاد و مهیج

– عصبی و برانگیخته شدن توسط کسانی که در خوش بینی شما شریک نمی‌شوند

– احساس برتر بودن بیش از اندازه

فکری

– پر از ایده های جدید و مهیج

– پریدن از یک ایده یه ایده دیگر

– شنیدن صداهایی که افراد دیگر نمی‌شنوند

جسمی

– بی میل یا ناتوان از خوابیدن

– پر انرژی

– افزایش تمایل به رابطه جنسی

رفتاری

– برنامه ریزی های بلندپروازانه و غیر واقعی

– بسیار فعال و پر جنب و جوش

– رفتارهای نا معمول

– حرف زدن سریع – دیگران ممکن است متوجه صحبتهای شما نشوند.

– تصمیمات عجولانه و گاهی با نتایج مصیبت بار

– ولخرجی

–  احساس صمیمیت زیاد

–  بروز بیش از حد احساسات

عوامل محرک در بروز دوقطبی

عوامل محیطی به عنوان “شروع کننده” در نظر گرفته می شوند. این شروع کننده ها می توانند علائم اولیه ی جنون و افسردگی را آغاز کنند و یا علائم موجود را بدتر کنند. با این حال خیلی از موارد اختلال دوقطبی هم بدون وجود شروع کننده، آغاز می شوند. این شروع کننده ها از قرار زیر هستند:

1- استرس

زندگی پر استرس می تواند شروع کننده اختلال دوقطبی در افرادی باشد که قابلیت ژنتیکی آن را دارند. این رویدادهای استرس زا می تواند تغییرات ناگهانی خوب و یا بد در زندگی باشند، مثل ازدواج کردن، رفتن به دانشگاه، از دست دادن یکی از نزدیکان، اخراج شدن از محل کار، تصادف و یا هر واقعه دیگری.

2- اعتیاد

اگرچه اعتیاد به مواد مخدر به عنوان شروع کننده اصلی اختلال دوقطبی در نظر گرفته نمی شود، ولی این وضعیت می تواند باعث شروع حملات جنون گردد و یا تشدیدکننده علائم اولیه اختلال دوقطبی باشد. مخدرهایی نظیر کوکائین، قرص اکس و داروهای آمفتامین می توانند شروع کننده جنون و دیوانگی باشند. در حالی که مصرف الکل و داروهای مسکن می تواند از عوامل بسیار مهم در شروع افسردگی باشد.

3- روش های درمانی

برخی درمان های خاص مخصوصا مصرف داروهای ضد افسردگی، می تواند شروع کننده دیوانگی و شیدایی باشد. از سایر داروهایی که چنین تاثیری را دارند داروهای بدون نسخه، داروهای کاهش دهنده اشتها، کافئین، کورتون ها و داروهای درمان کننده بیماری های غده تیروئید هستند.

4- تغییر فصل

تغییرات خلق و خو در اختلال دوقطبی و نیز افسردگی، از تغییرات فصل ها تاثیر می پذیرند، مثلا حملات جنون و شیدایی در طول فصل تابستان شایع تر است و حملات افسردگی در طول فصول پاییز، زمستان و بهار.

5- بی خوابی

کمبود خواب، حتی اگر به تازگی شروع شده باشد، می تواند از عوامل خطر برای شروع حملات جنون و دیوانگی باشد.