چرا کمبود تستوسترون خطرناک است؟

وقتی در مورد هورمون تستوسترون فکر می‌کنید

نقش تستوسترون در رفتار نامناسب یک بدفهمی بزرگ است. بعلاوه، تستوسترون نقش‌های مهم دیگری در سلامت شما دارد که ممکن است شما را متعجب کند. برای مثال آیا می‌دانستید تستوسترون در سرطان پروستات نقش ایفا می‌کند؟ یا این که زن‌ها هم به تستوسترون نیاز دارند؟ بهتر است درباره این هورمون مهم بیشتر بدانید و تفکرات اشتباه خود در مورد تستوسترون را اصلا‌ح کنید.

تستوسترون چیست

تستوسترون هورمون جنسی اصلی مردانه است و نقش‌های مهمی دارد که عبارتند از: رشد و تکامل دستگاه تناسلی مذکر، خشن‌تر شدن صدا در دوره بلوغ، ظاهر شدن موهای صورت در هنگام بلوغ، ایجاد طاسی مردانه در اواخر زندگی، افزایش اندازه و قدرت ماهیچه، رشد و استحکام استخوان و میل جنسی.

پسران جوانی که تستوسترون آنها کم باشد صفات ثانویه جنسی مردانه مانند خشن‌تر شدن صدا، رشد موهای صورت و… را دیرتر تجربه می‌کنند. تستوسترون باعث حفظ خلق طبیعی نیز می‌شود و ممکن است این هورمون نقش‌های ناشناخته دیگری هم داشته باشد.

پیام‌های عصبی که از مغز به غده هیپوفیز ارسال می‌شود تولید تستوسترون در مردان را کنترل می‌کند. غده هیپوفیز سپس پیام‌هایی را به بیضه‌ها می‌فرستد تا تستوسترون تولید کنند. وقتی سطح تستوسترون در خون بالا می‌رود، مغز پیامی را به هیپوفیز می‌فرستد و به آن دستور می‌دهد که تستوسترون کمتری تولید شود. اما اگر تا به حال فکر می‌کردید تستوسترون فقط در مردان با اهمیت است اشتباه می‌کردید.در واقع تستوسترون در تخمدان‌ها و غدد فوق‌کلیوی نیز تولید می‌شود و یکی از چند هورمون جنسی مردانه در زنان است.

ضمن آن که به نظر می‌رسد این هورمون در خانم‌ها نقش مهمی در عملکرد تخمدان‌ها، استحکام استخوان و رفتارهای جنسی داشته باشد. همچنین تعادل مناسبی بین تستوسترون و استروژن لازم است تا تخمدان‌ها به طور طبیعی کار کنند. ممکن است آندروژن‌ها (که تستوسترون هم یکی از آنهاست)‌ نقش مهمی در عملکرد طبیعی مغز (شامل خلق، رفتارهای جنسی و عملکرد شناختی)‌ داشته باشند، هرچند جزئیات آن هنوز مشخص نیست. جالب است بدانید که تستوسترون در بدن از کلسترول ساخته می‌شود ولی داشتن کلسترول بالا بدین معنی نیست که تستوسترون شما هم بالاست زیرا سطح تستوسترون به دقت توسط مغز تنظیم می‌شود.

وقتی هورمون از حد لازم بیشتر می‌شود

افزایش تستوسترون به طور طبیعی در مردان واقعه نادری است. بعضی‌ها تصور می‌کنند تستوسترون زیاد موجب بداخلاقی، خشونت و بی‌بند و باری جنسی می‌شود. قسمتی از این مساله ممکن است به این علت باشد که تعریف سطح طبیعی تستوسترون و رفتار طبیعی دشوار است. سطح خونی تستوسترون در زمان‌های مختلف و حتی در طول روز متغیر است. بعلاوه آنچه که نشانه افزایش تستوسترون به نظر می‌رسد ممکن است در واقع ارتباطی با این هورمون نداشته باشد.

در حقیقت بیشتر اطلاعاتی که درباره افزایش تستوسترون داریم از طریق ورزشکارانی به دست آمده که استروئیدهای آنابولیک، تستوسترون یا هورمون‌های مشابهی را برای افزایش حجم عضله و عملکرد ورزشی مصرف می‌کنند. مشکلات ناشی از افزایش تستوسترون در مردان عبارت است از: عقیمی، تخریب ماهیچه قلب و افزایش خطر حمله قلبی، بزرگی پروستات و اشکال در دفع ادرار، بیماری کبد، آکنه، احتباس مایع و ورم پاها، افزایش وزن، افزایش فشارخون و کلسترول، بی‌خوابی، سردرد، افزایش توده عضلانی، افزایش خطر تشکیل لخته خون در رگ‌ها، کندی رشد در جوانان، ناپایداری خلق، سرخوشی بیش از حد، تحریک‌پذیری، اختلال در تصمیم‌گیری و هذیان.

در بین خانم‌ها به نظر می‌رسد شایع‌ترین عارضه تستوسترون بالا بیماری کیست‌های متعدد تخمدانی باشد. این یک بیماری شایع است که 10 6 درصد زنان قبل از سن یائسگی را مبتلا می‌کند. تخمدان‌های زنان مبتلا به این بیماری حاوی چندین کیست می‌باشد. علائم شامل قاعدگی‌های نامنظم، کاهش باروری، افزایش تعداد و ضخامت موهای صورت و اندام‌ها و بدن، کاهش باروری، طاسی و ریزش موی شدید، پوست ضخیم و تیره، افزایش وزن، افسردگی و اضطراب می‌باشد.

کمبود تستوسترون خطرناک است

علی‌رغم این تفکر که تستوسترون اضافی مسوول تحریک‌پذیری، خشونت و رفتار شورشی می‌باشد، سطح کم تستوسترون مشکل بزرگ‌تری است. اخیرا توجه بیشتری به اثرات کمبود تستوسترون خصوصا در مردان شده است. در واقع سطح تستوسترون در مردان به آرامی (حدودا 12 درصد در سال)‌ افت می‌کند. این درست برخلاف افت سریع استروژن در خانم‌هاست که موجب یائسگی می‌شود. بیش از یک سوم مردان بالای 45 سال کمبود تستوسترون دارند.

علائم کمبود تستوسترون در مردان بزرگسال عبارت است از: کاهش موهای بدن و صورت، کاهش توده عضلانی، کاهش میل جنسی، عقیمی، کوچکی بیضه، افزایش اندازه سینه‌ها، تحریک‌پذیری، تمرکز پایین و افسردگی، افزایش احتمال شکستگی استخوان به علت کاهش تراکم استخوان‌ها. بعضی از مردانی که کمبود تستوسترون دارند دارای علائمی هستند که علت آن کمبود تستوسترون می‌باشد و با دریافت جایگزین تستوسترون برطرف می‌شوند. برای مثال، مردی که پوکی استخوان به همراه کمبود تستوسترون دارد می‌تواند با دریافت تستوسترون استحکام استخوان خود را افزایش و خطر شکستگی استخوان را کاهش دهد.

بیماری‌های مرتبط با تستوسترون

شرایط و بیماری‌هایی که بر بیضه‌ها اثر می‌کنند مانند عفونت‌ها، سرطان‌ها، آسیب مستقیم، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و آنهایی که بر غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس تاثیر می‌گذارند مانند سرطان‌ها، داروها، ایدز، عفونت‌ها و بیماری‌های خودایمنی، همگی می‌توانند باعث کاهش سطح تستوسترون شوند.

بیماری‌های ارثی مانند سندرم کلاین فلتر (که در آن مرد یک کروموزوم جنسی ایکس اضافه دارد) و هموکروماتوز (که در آن آهن اضافی در بدن و غده هیپوفیز تجمع می‌یابد) نیز می‌تواند بر تستوسترون اثر کنند. خانم‌ها ممکن است به علت بیماری هیپوفیز، هیپوتالاموس یا غدد فوق کلیوی و برداشتن تخمدان‌ها دچار کمبود تستوسترون شوند. درمان با استروژن نیز موجب کاهش تستوسترون آزاد فعال می‌شود.

اقدامات درمانی با کمک هورمون

در حال حاضر تستوسترون درمانی برای درمان تاخیر جنسی مردانه، کمبود تستوسترون و برخی از سرطان‌های سینه غیرقابل جراحی در زنان به کار می‌رود. این امکان وجود دارد که تستوسترون بتواند علائم ناشی از کمبود تستوسترون مانند ضعف، کم انرژی بودن، افسردگی و عملکرد شناختی را بهبود بخشد. هر چند تاکنون مطالعات نتوانستند ثابت کنند که فایده این کار بیشتر از خطرات آن است. تاثیر تستوسترون درمانی برای افزایش عملکرد جنسی یا عملکرد شناختی در زنان یائسه هنوز نامشخص است.

ضمن آن که عوارض جانبی، عدم تایید سازمان‌های دارویی و شک و شبهات زیاد، استفاده تستوسترون یا سایر آندروژن‌ها را در زنان محدود کرده است. بعضی وقت‌ها افرادی که تستوسترون طبیعی دارند باز هم از داروهای حاوی تستوسترون استفاده می‌کنند. این افراد باید بدانند که خطرات و عوارض جانبی مصرف تستوسترون در حالی که بدن به اندازه کافی آن را تولید می‌کند با مصرف گسترده تستوسترون مغایرت دارد.

مردان و زنان همگی به مقدار معینی تستوسترون برای عملکرد طبیعی بدن نیازمندند. حتی مردانی که رفتارهای ناپسندی از خود بروز می‌دهند هم سطح تستوسترون طبیعی دارند. کمبود تستوسترون نسبت به زیادی آن خطر بیشتری دارد. اندازه‌گیری سطح تستوسترون به سادگی یک آزمایش خون است و قسمت دشوار، تحلیل کردن نتایج آزمایش است زیرا سطوح تستوسترون در طول روز تغییر می‌کند. ضمن آن که یک بار کم بودن سطح تستوسترون در عدم حضور علائم خصوصا وقتی در آزمایش قلبی طبیعی بوده است نمی‌تواند معنی خاصی داشته باشد.

مطالعات بیشتری نیاز است که بدانیم چه وقت بهترین زمان برای آزمون تستوسترون است یا این که چه وقت می‌توان خطرات درمان را پذیرفت. فعلا تستوسترون را عامل رفتارهای ناپسند ندانید. اگر مردی رفتاری ناپسند دارد تقصیر خودش است نه هورمون‌هایش.