رفلاکس ادراری در کودکان را جدی بگیرید

رفلاکس ادراری به معنای آن است که ادرار از مثانه به سمت بالا برگردد. این بیماری بسیار مهم است، زیرا ممکن است باعث تخریب و از کار افتادن کلیه‌ها شود.

گردآوری – نبض ما

به طور طبیعی، موقعی که ادرار از کلیه ها توسط مجاری حالب (میزنای) وارد مثانه می شود، به خاطر خاصیت دریچه بین میزنای و مثانه، دیگر ادرار از مثانه وارد حالب نمی شود و در صورت برگشت غیرطبیعی از مثانه به حالب، آن را رفلاکس ادراری می نامند.

برگشت ادرار از مثانه به طرف بالا و کلیه ها یک بیماری نسبتا شایع است که با عفونتهای ادراری راجعه در کودکان مشخص می شود و اگر به موقع درمان نشود ممکن است سبب از بین رفتن کلیه ها گردد. اصطلاح اصلی، برگشت ادرار از مثانه به حالب است، ولی چون عموم مردم آشنائی با کلمه حالب ندارند، از کلمه کلیه استفاده شده است. در حقیقت ادرار ابتدا از کلیه ها وارد حالبها شده و در مراحل پیشرفته وارد کلیه ها می شود.

شیوع رفلاکس ادراری در نوزدان و کودکان

شیوع این بیماری در کودکان مبتلا به عفونت ادراری تا 70 درصد است و اهمیت آن در این سنین بسیار زیاد می باشد، زیرا که می تواند باعث عفونت مثانه و عفونت کلیه ها شده و عفونت کلیه باعث تخریب قسمتی از بافت کلیه می گردد. تقریبا 5 درصد نوزادانی که به‌علت تب به پزشک مراجعه می‌کنند، دچار عفونت ادراری هستند.

قبل از یک سالگی شیوع عفونت ادراری در پسرها بیشتر است و جالب است بدانید قبل از شش ماهگی شیوع عفونت ادراری در پسرهای ختنه نشده 10 برابر پسرهای ختنه شده است. بنابراین ختنه یکی از عواملی است که به جلوگیری از عفونت ادراری کمک می‌کند.

در سنین بالاتر و به‌خصوص دوران مدرسه و در سنین بلوغ، عفونت ادراری در دخترها بیشتر است. در بچه‌های زیر 2 سال علائم تب، بیقراری، بوی بد ادرار، درد شکم، بی‌حالی و خوب شیر نخوردن و وزن نگرفتن می‌توانند علائم عفونت ادراری باشند. در کودکان بالای 2 سال علائم سوزش ادرار، تکرر ادرار، درد پهلو، تهوع و استفراغ و حتی اسهال هم به موارد فوق اضافه می‌شود.

علل

رفلاکس ادراری ، می تواند اولیه یا ثانویه یاشد. رفلاکس در اکثر موارد اولیه است. در افراد نرمال حالب به صورت مایل وارد مثانه شده، و مسافتی را به شکل مایل زیر مخاط مثانه طی می کند. بعلاوه اتصالات عضلانی در پشت حالب نقش تکیه گاه دارد. ترکیب این عوامل موجب پیدایش اثر دریچه مانند شده، که سوراخ حالب را در حالت ذخیره یا تخلیه ادرار می بندد. رفلاکس ادراری اولیه ناشی از نقص اساسی در عملکرد مکانیسم ضد رفلاکس محل اتصال حالب به مثانه است؛ در حالی که رفلاکس ادراری ثانویه به دنبال درهم‌ شکستن‌ مکانیسم ضد رفلاکس نرمال محل اتصال حالب به مثانه می باشد. اختلال کارکرد مثانه اغلب علت ریشه ای رفلاکس ادراری ثانویه است. دریچه مجرای خلفی، تنگی مجرا، مثانه عصبی از سایر علل رفلاکس ادراری ثانویه می باشد.

عوارض رفلاکس ادراری

اهمیت تشخیص رفلاکس در سنین پایین خیلی زیاد است، زیرا که می تواند باعث انتشار عفونت از مثانه به کلیه ها شده و عفونت کلیه در سنین پایین (زیر ۱۰ سال) باعث تخریب قسمتی از بافت کلیه می گردد و فشار خون ،عفونت ادراری مکرر و حتی نارسایی کلیه و دیالیز را ممکن است در آینده به دنبال داشته باشد.

وقتی که کودکی در اثر برگشت ادرار مبتلا به عفونت ادراری می شود، باکتری ها به طرف بالا رفته و سبب آسیب کلیه ها می شوند. هر بار که این تکرار می شود، کلیه ها بیشتر آسیب می بینند و بلاخره مرحله ای می رسد که متاسفانه کلیه ها کار خود را از دست می دهند.

تشخیص رفلاکس ادراری

رفلاکس ادراری به کمک عکس ( رادیوگرافی ) مثانه در حال ادرار کردن یا اسکن مثانه تشخیص داده میشود. بهتر است قبل از عکس یا اسکن مثانه پسرها ختنه شده باشند؛ و کشت ادرار می باید منفی باشد.دوز آنتی بیوتیک از 2 روز قبل از انجام عکس یا اسکن مثانه تا یک هفته بعد افزایش یافته تا خطر پیدایش عفونت ادراری به حداقل رسد. در عکس مثانه، ماده حاجب توسط لوله ای به نام سوند وارد مثانه شده؛ عکس در حال پر شدن مثانه و ادرار کردن گرفته میشود. در اسکن مثانه، ماده رادیواکتیو وارد مثانه می شود. حساسیت اسکن مثانه در تشخیص رفلاکس دراری بیش از عکس مثانه در حال ادرار کردن است؛ ولی قادر به نمایش جزئیات‌ آناتومی ( ساختار ) مثانه در مقایسه با عکس مثانه در حال ادرار کردن نیست. عکس مثانه در حال ادرار کردن رفلاکس ادراری ، شکل و حجم مثانه و شکل مجرا را نمایش می دهد.

در هنگام انجام عکس مثانه در حال ادرار کردن یا اسکن هسته ای مثانه باید دقت شود که از پر کردن سریع و بیش از حد مثانه پرهیز گردد، تا خطر آسیب مثانه ناشی از انجام آزمایش به حداقل برسد. عکس مثانه در حال ادرار کردن روش انتخابی در ارزیابی و درجه بندی اولیه رفلاکس ادرار بوده، درحالی که اسکن مثانه در بررسیهای بعدی ارجح است؛ زیرا در اسکن مثانه مواجهه با اشعه کمتر است. انجام عکس یا اسکن مثانه در زمان عفونت ادراری ممنوع می باشد. این تست 45- 30 دقیقه طول می کشد. پس از انجام تست ممکن است کودک تا 2-1 روز در زمان ادرار کردن احساس ناراحتی نماید و لکه های کوچک خون مشاهده گردد. در صورت درد ممتد یا بروز تب با پزشک تماس بگیرید.

درمان رفلاکس ادراری

با کنترل و درمان طبی مناسب، 80 درصد موارد رفلاکس ادراری ، بدون عمل جراحی بهبود می یابد. برای درمان عفونت ادراری ناشی از برگشت ادرار باید تحت نظر پزشک متخصص، آنتی بیوتیک مصرف کرد. بسیاری از رفلاکس های ادراری خفیف، با گذشت زمان و بزرگ شدن کودک برطرف می شوند. منتهی این کودکان باید تحت نظر پزشک متخصص بوده و در صورت لزوم درمان شوند تا آسیبی به کلیه ها وارد نشود.

 هر قدر سن کودک کمتر و شدت رفلاکس ادراری کمتر باشد، احتمال بهبود آن بیشتر است. گاهی لازم است برای این کودکان، آنتی بیوتیک خاصی تجویز شود.

 در موارد زیر لازم است که برای درمان این بیماری، حتما عمل جراحی انجام شود:

– علی رغم مصرف آنتی بیوتیک، کودک به طور مکرر مبتلا به عفونت ادراری شود.

– کلیه ها شروع به آسیب دیدن کنند.

– کودک به اندازه ای بزرگ شده باشد که دیگر شانس بهبودی وجود نداشته باشد.

– شدت رفلاکس ادراری زیاد باشد.

– خانم مبتلا به رفلاکس ادراری که حامله شود. چون رفلاکس ادراری فرد را مستعد عفونت ادراری می کند و عفونت ادراری در خانم های حامله پرخطر است.