چرا ذخیره خون بند ناف نوزاد مهم است؟

از نظر علمی نمونه خون بند ناف فریز شده در ۱۹۶- درجه سانتی گراد تا ۲۰ سال قابل نگهداری است، ولی آمارهای جهانی بهترین زمان استفاده از نمونه را در پنج سال اول بعد از فریز اعلام می کند.

به گزارش نبض ما، دکتر مریم نعمتی در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: تعداد سال های نگهداری نمونه با در نظر گرفتن تعداد سلول های ذخیره شده در برخی کشورها متفاوت است؛ به طور مثال نمونه های با تعداد سلول بالای یک میلیارد، برای بیش از ۱۰ سال و کمتر از آن بین ۵ تا ۱۰ سال نگهداری می شوند.

نعمتی با اشاره به مزایای سلول های بنیادی خون بند ناف نسبت به سلول های مغزاستخوان و خـون محیطـی، خاطرنشان کرد: نبود خطر برای مادر و نوزاد، جمع آوری آسان بدون درد برای مادر یا نوزاد، افزایش شانس یافتن دهنده پیوند و نیز افزایش تعداد دهندگان به علت تحمل دو آلل نامنطبق(بر مبنای نوع بیماری سازگاری متفاوت است) به هنگام پیوند نسبت به پیوند مغزاستخوان که باید تطابق کامل وجود داشته باشد.

کاهش احتمال رد پیوند ناشی از GVHD، به دلیل تعداد کم سلول های T و سازمان یافته نبودن این سلول ها در خون بند ناف کاهش احتمال آلودگی ویروسی، عدم انصراف دهنده به علت درد یا بیماری یا رضایت وی به هنگام اهدا، تبادل اطلاعاتی بین بانک های مختلف و … از مهم ترین مزایای استفاده از سلول های بنیادی خون بند ناف نسبت به سلول های بنیادی مغزاستخوان و خـون محیطـی است.

موارد استفاده از بند ناف نوزاد

وی در پاسخ به این سوال که در چه مواردی می توان از سلول های بند ناف استفاده کرد، افزود: به طور کلی در هر موردی که می شود از سلول های بنیادی مغزاستخوان استفاده کرد، سلول های بنیادی خون بند ناف نیز قابل استفاده است. در حال حاضر بیشترین استفاده از سلول های خون بند ناف در بیماری هایی است که منشاء خونی دارند؛ از قبیل لوسمی های اطفال و نارسایی های خونی غیر بدخیم اطفال.

به گفته وی، خون گیری از ورید بند ناف انجام می شود و تجربه نشان داده است در زایمان طبیعی، نمونه خون بند ناف حجم بیشتر و تعداد سلول بیشتری نسبت به زایمان سزارین دارد.

دکترنعمتی ادامه داد: در زایمان طبیعی، خون گیری داخل رحمـی اسـت و بـه علت انقباضات رحم جهت بیرون راندن جفت به خارج رحم، این انقباضات به مانند یک پمپ طبیعی عمل کرده و باعث تخلیه تقریبا کامل خون جفت می شود. در این گونه موارد، احتمال مخلوط شدن خون جنین با خون مادر بسیار کم است، البته در زایمان طبیعی میزان آلودگی نسبت به زایمان سزارین کمی بیشتر است، زیرا بند ناف از کانال زایمان خارج می شود لذا در زایمان طبیعی خون گیر باید شرایـط سترونـی را کـاملا رعایت کند تا احتمال آلودگی به حداقل برسد.

وی افزود: در زایمان سزارین، خونگیری می تواند داخل رحمی (قبل از جداشدن جفت از دیواره رحم) یا خارج رحمی باشد. یعنی پس از جدا شدن جفت از دیواره رحم و خروج از بدن مادر خونگیری انجام شود. در این گونه موارد خونگیری داخل رحمی نسبت به خارج رحمی ارجح است؛ زیرا هنوز ارتباط جفت و رحم مادر برقرار است و خون بیشتری جمع آوری می شود.

این فوق تخصص زنان، زایمان و نازایی با بیان اینکه در خون گیری خارج رحمی نیز میزان خون جمع آوری شده نسبت به حالت های دیگر کمتر است، افزود: بر اساس نیروی جاذبه به علت تفاوت ارتفاع، خون از جفت به سمت کیسه جمع آوری در جریان است. در این نوع خون گیری احتمال اختلاط خون مادر و جنین نسبت به حالت های دیگر بیشتر است، زیرا جفت کنده شده و آسیب دیده است. منطقه کلامپ زدن بند ناف و زمان کلامپ کردن نیز در میزان خون جمع آوری شده موثر است.

منبع سلول های بنیادی

به گفته وی، خون جفت باید در مدت ۳ تا ۵ دقیقه جمع آوری شود، زیرا پس از این مدت زمان، احتمال لخته شدن خون در جفت و بند ناف افزایش پیدا می کند. میزان خون بند ناف جمع آوری شده تقریبا ۵۰ تا ۱۵۰ میلی لیتر است که این میزان بستگی به نوع خونگیری، نوع زایمان، حجم و وزن جفت و دیگر شرایط ناشناخته دارد.

نعمتی منابع اصلی سلول های بنیادی را مغز استخوان، بندناف، پالپ دندان، بافت جفت و برخی از بافت های چربی عنوان و تصریح کرد: با وجود سلول های بنیادی بند ناف که از خون باقی مانده در بند ناف انسان تهیه می شود و ویژگی آن ها این است که از لنفوسیت های نابالغ تشکیل شده اند، می توان با پیوند زدن آن ها به تامین سلول های خونی جدید دست یافت.

نعمتی تصریح کرد: کاهش زاد و ولد، لزوم نگهداری خون بند ناف را بالا برده است. امروزه به نظر می رسد با وجود خانواده های تک فرزندی، پیدا کردن دهنده مناسب برای پیوند بین خواهر و برادرهایی که قصد پیوند مغز استخوان دارند، محدود شود.