خلع سلاح آتش نشانان در فاجعه ساختمان پلاسکو

بزرگترین و معروف‌ترین بورس توزیع پوشاک در تهران،ساختمان پلاسکو در آتش سوخت. این فقط یک خبر بود تا با پایان تلخی آن قهرمانان سرخ را از دست بدهیم و قصه یک سهل انگاری یادمان بیاندازد، شهر در برابر آتش بی دفاع است.  تصاویری که نحوه اطفای حریق آن یادآور ضرب‌المثل «آب دادن به فیل با قاشق چایخوری» است.

پاساژ پلاسکو ، یکی از نخستین مراکز خرید مدرن در ایران بود که با بازار سنتی فرق بسیاری داشت. ساختمان پلاسکو توسط حبیب‌الله القانیان، رئیس انجمن کلیمیان تهران و مالک شرکت پلاسکو ، بزرگترین کارخانجات صنایع پلاستیک‌سازی ایران، ساخته‌شد. کار ساخت این ساختمان ۱۷ طبقه که از نوع اسکلت فلزی بود، از سال ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۱ جریان داشت و در سال ۱۳۴۱ افتتاح گردید.

مشخصات و ویژگی های ساختمان پلاسکو

متراژ تقریبی زیربنای ساختمان پلاسکو ۲۹ هزار متر مربع بود و طبقات اول تا چهارم مساحت بیشتری نسبت به سایر طبقات داشتند. این آسمان‌ خراش تمام فولادی و حتی نمای بیرونی آن کلاف کشی و با فولاد بسته شده است که با این شیوه ساخت استوار، عمر مفید آن را ۲۰۰ سال تخمین می‌زدند. در ابتدای گشایش پاساژ، تهیه کنندگان فیلم و شرکت‌های مختلف در طبقات اول دفتر گرفته بودند، ولی رفته رفته، این بنگاه‌ها، جای خود را به تولیدی‌ها و تک فروشی‌های پوشاک دادند و حضور صنف پوشاک در این پاساژ تا پایان عمر ساختمان ادامه داشت.

آتش سوزی و ریزش کامل ساختمان پلاسکو

در صبح روز پنجشنبه ۳۰ دی ۱۳۹۵ و حدود ساعت ۷:۵۹ صبح، طبقات هشتم و نهم این ساختمان که بیشتر شامل واحدهای تولیدی لباس بودند و در شیفت شب هم به کار می‌پرداختند دچار حریق شد پس از حضور مأموران آتش‌نشانی و حوالی ساعت ۱۱ صبح در حالی که گفته می‌شد آتش مهار شده است ناگهان آتش از بخش شرقی ساختمان زبانه کشید و دیوار شمالی ساختمان پلاسکو نیز به طور کامل فرو ریخت. سرانجام در حوالی ساعت ۱۱:۳۰ صبح پس از گذشت ۳٫۵ ساعت از شروع آتش‌سوزی کل ساختمان به طور عمودی فرو ریخت.

پس از مهار نسبی آتش در ساعات اولیه، تعدادی از مغازه‌داران این پاساژ برای خارج کردن کالاهای خود به داخل هجوم برده بودند، همچنین تعداد قابل توجهی آتش‌نشان در هنگام ریزش ساختمان در ساختمان حضور داشتند که متاسفانه با شهادت تعدادی از آن ها همراه بود.

نقش ساختمان پلاسکو در صنعت پوشاک

برآوردها و تحلیل‌های غیررسمی حکایت از آن دارد با فرض اشتغال به طور متوسط ۵ نفر در هر واحد تجاری پیش‌بینی می‌شود حدود ۳ هزار فرصت شغلی در این مجتمع از بین رفته باشد.

با توجه به اینکه گفته می‌شود حدود ۵۶۰ واحد تولیدی و تجاری در این پاساژ مشغول فعالیت بودند، محاسبات صورت گرفته نشان می‌دهد سهم اشتغال ساختمان پلاسکو در صنعت پوشاک کشور حدود ۰.۶ درصد بوده است.

همچنین به گفته ابوالقاسم شیرازی رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک، واحدهای تولیدی ساختمان پلاسکو پایتخت به صورت ۱۰۰ درصد، پوشاک داخلی تولید می‌کردند و ارزش اجناس هر واحد تولید به طور میانگین حدود ۲۰۰ میلیون تومان بوده است.

حضور مردم و ازدحام در ساختمان پلاسکو

در روز حادثه به جز نیروهای پلیس و امدادی و خبرنگاران عمدتاً افرادی بودند که آمده بودند تا حس کنجکاوی خود را ارضا کنند و عکس و فیلم بگیرند؛ آنها با تجمع خود مانع از امدادرسانی به موقع شدند. در همان ساعات نخستین حادثه، ویدئوی کوتاهی منتشر شد که آمبولانس گرفتار در جمعیت را نشان می داد و راننده اش از مردم خواهش می کرد که راه را باز کنند. این وضعیت به عنوان یکی از معضلات فرهنگی در کشور تلقی می شود و مقایسه رفتارهای مشابه در جوامعی مانند ژاپن و آلمان و انگلیس نشان از این دارد که در خصوص فرهنگ سازی و مدیریت بحران در مملکت بایستی اقدامات جدی تری صورت گیرد. در زیر تصویری را مشاهده می کنید از یکی از کشورهای خارجی که قسمتی از خیابان را برای عبور ماشین های اورژانسی باز گذاشته اند.

لازم به ذکر است در مقابل عده ای از مردم هم با آگاهی نسبت به مسائل به مراکز انتقال خون رفته و در این امر انسان دوستانه شریک شدند.

کمبود امکانات اطفا حریق

تصاویر منتشره از نحوه اطفای حریق، جای تامل بسیار دارد. چرا در شهری مانند تهران که پر است از برج های بلند، امکانات اطفای حریق باید ناچیز و ناکارآمد باشند؟ واقعاً چه سهمی از درآمدهای شهری برای تجهیز آتش نشانی به امکانات مدرن، مانند هلی کوپترهای اطفای حریق در نظر گرفته شده است؟ چرا باید شهرهای ما در برابر حوادث شناخته شده و پرتکراری مانند آتش سوزی اینقدر بی دفاع باشند؟ با توجه به حادثه قبلی که در دی ماه 93 در همین خیابان جمهوری رخ داد، لازم بود تا مسئولین نسبت به تجهیز ناوگان اطفا حریق تلاش بیشتری کرده و این گونه مسائل را مدیریت می کردند.

روشن شدن اهمیت توجه به حوزه آی تی

دلیل اکثریت هجوم صاحبان کسب و کار، خروج اسناد و کامپیوتر های موجود جهت حفظ اسناد حسابداریشان بود، در حالی که اگر اطلاعات این افراد بر روی سامانه های ابری ذخیره می شد نگرانی برای از دست رفتن اطلاعات وجود نداشت، همچنین در صورت استفاده صحیح از نظام بانکداری الکترونیک  نگرانی وجود اسناد تضمینی یا مدت دار پرداختی نیز برطرف می شد.

سامانه های اعلام و اطفا در این  ساختمان ها و همین طور سامانه BMS وجود نداشته است، در حالی که اکثر  مغازه داران نسبت به نصب دوربین های تحت شبکه اقدام می نمایند.

نکته جالب تر عدم وجود سامانه اطلاع رسانی جمعی آتش نشانان و نبود سامانه ای برای رهگیری وضعیت حیاتی و موقعیت مکانی این افراد است به طوری که حتی سرپرست تیمها و افراد مسئول شمارش دقیق افراد مفقود را ندارند! به طوری که جهت اعلام زنده بودن آتش نشانان از تلفن همراه خود استفاده کرده اند.

امید است که دیگر شاهد چنین اتفاقات دردناکی در سطح کشور نباشیم و با مدیریت صحیح عوامل بحران زا و فرهنگ سازی در میان مردم، جلوی آسیب های جانی، مالی و اجتماعی سوانح غیرمترقبه گرفته شود. در ادامه نبض ما، علل روانشناسی سلفی گرفتن مردم در فاجعه پلاسکو را بررسی کرده است.

نبض ما این ضایعه بزرگ را خدمت خانواده های آتش نشانان تسلیت عرض می کند.