علائم بیماری های ادراری و راه های درمان

بوی بد ادرار از علایم شایع در عفونت های ادراری است با این همه هنگام مصرف غذاهای پرپروتئین و نیز کاهش مصرف مایعات نیز این حالت رخ می دهد. ارزیابی عموما با انجام آزمایش ادرار صورت می پذیرد برطرف کردن عفونت با دارو و یا تغییر رژیم غذایی و مصرف مایعات فراوان این مشکل را اغلب برطرف می سازد.

به گزارش نبض ما به نقل از مجله دنیای سلامت، وجود خون در ادرار که آن را هماچوری می نامند، از مشکلات شایع ادراری هم در مردان و هم در زنان است خون گاهی به صورت واضح و حتی با دفع لخته همراه است. گاهی نیز تنها در آزمایشگاه و در بررسی میکروسکوپی ادرار دیده می شود. این مشکل گاهی ناگهانی و گاه به آرامی و پیشرونده رخ می دهد. با این همه این مساله از مواردی است که فرید باید با دقت فراوان آن را پیگیری و با پزشک خویش در میان بگذارد.

در غالب موارد وقتی این مشکل همراه با سوزش ادرار است ناشی از عفونت ادراری بوده به درمان دارویی پاسخ مناسب می دهد در مردان بسیاری از موارد مشکلات پروستات عامل این مسئله است. با وجود این مسائل باید به مشکل بسیار جدی تری اشاره کرد که باید توجه همه افراد را به خود جلب کند و آن احتمال وجود تومورها یا به عبارت دقیق تر سرطان های دستگاه ادراری و از همه شایعتر سرطان مثانه و سپس کلیه و بقیه مجاری ادراری و پروستات است.

بنابراین توجه همه افراد را باید به این مشکل بسیار جدی جلب نمود. هرچند شیوع این موارد خطرناک کمتر از ۲ درصد موارد وجود خون در ادرار است ولی با توجه به اهمیت آن همواره باید در صورت بروز این مشکل به پزشکان اورولوژیست مراجعه نمود. این پزشکان با انجام آزمایشات سرپایی و تصویربرداری در این زمینه شما را راهنمایی می کنند. از مشکلات دیگر همراه، خون در ادرار باید از مشکلات نسج کلیه با مشکلات داخلی اشاره نمود که حدود یک دوم موارد را در بر می گیرند.

این موارد شامل موارد بیماریهای بافت پارانشیمی یا نسج خود کلیه است که می تواند به علت مصرف مداوم بسیاری از داروها خصوصا مسکن ها و آنتی بیوتیک ها باشند و نیز بیماریهای خودایمنی کلیوی نیز که باعث نابودی بافت کلیه و صدمه بافت آن می شود، باشد. در اغلب موارد ذکرشده وجود خون در ادرار با علایم دیگر همراهی نمی کند.

تورم عمومی بدن یا دفع پروتئین در ادرار

وقتی خون در ادرار خصوصا با دردهای تیرکشنده در پهلوها و یا زیرشکم و ناحیه تناسلی باشد باید به سنگ های ادراری اندیشیده که حدود یک چهارم موارد را در بر می گیرد. در همین دامنه باید به مشکلات زمینه ای سنگ سازی نظیر مشکلات ارثی کلیوی و یا دفع بالای کلسیم و اسیداوریک ادراری نیز اشاره کرد که تمامی این موارد در بررسی های بالینی مشخص می شوند.

به طور خلاصه باید گفت که وجود خون در ادرار در اغلب موارد نشانه مشکل خوش خیم و گذرا و درمان پذیر می باشد ولی چون ندرتا نشانه وجود مشکل بسیار جدی و وخیم در دستگاه ادراری است باید آن را جدی گرفت و به بررسی هرچه سریع تر از آن پرداخت. دفع پروتئین در ادرار که به آن پروتئین وری می گویند نیز همچون خون در ادرار از نشانه های مهم بیماریهای دستگاه ادراری است. طیف وسیعی از مسائل نظیر ورزش سنگین و یا بیماریهای بافت کلیه که منجر به نارسایی کلیوی می شوند و نیز عفونت های ادراری از مهم ترین این مشکلات هستند. نکته ای که در بیماری ها با دفع پروتئین در ادرار وجود دارد وجود همزمان تورم اطراف چشم و اندام های بدن می باشند که باید به این موضوع توجه کرد که تورم پاها به تنهایی نشانه بیماری های کلیوی نیست.

سوزش ادرار

دفع مشکل ادرار همراه با درد و سوزش از نشانه های بارز وجود عفونت ادراری است که اغلب همراه با سایر علایم ادراری نظیر تکرر ادرار و احساس دفع ناقص ادرار است. با این همه در بسیاری از بیماران مشکلات زمینه ای دیگر نظیر التهاب پروستات و یا عفونت پروستات و مشکلات و عفونت های زنان، بیماریهای اعصاب لگنی و مثانه و نیز دفع سنگ ادراری را می توان نام برد.

اغلب این مشکلات به راحتی به درمان دارویی پاسخ مناسب می دهند. در اینجا به بیماری نادری باید اشاره کرد به نام التهاب مثانه بافتی یا IC در این بیماری متاسفانه تمام ارزیابی ها بی نتیجه است و مشکل ظاهری در اندام های لگنی یا مثانه و مجرا و یا عفونت یافت نمی شود. این مورد عمدتا در خانم ها رخ می دهد ولی ندرتا در مردها نیز دیده می شود. متاسفانه این دردها و سوزش لگنی گاهی به درمان های رایج پاسخ نمی دهند و استفاده از درمان های ترکیبی و روان درمانی توصیه می شود.

تکرر ادرار و احساس دفع ناکامل ادرار

این نشانه نیز که به وفور دیده می شود از نشانه های بازر عفونت های ادراری است. احساس نیاز به دفع با فواصل کوتاه و عدم احساس آرامش بدن پس از دفع می تواند ناشی از مشکلات روحی و اضطراب نیز باشد. این مورد به خصوص در کودکان و نوجوانان و خانم ها بسیار شایع است و در روزهای امتحانات و برگزاری مهمانی ها و جشن ها به اوج می رسد. این احساس تکرر در بسیاری از مواقع با احساس نیاز به دفع همزمان مدفوع نیز همراهی می کند و شخص را مکرر به دستشویی می کشاند و به آن سندرم روده تحریک پذیر یا IBS می گوییم.

در بیماری های مغزی مانند ام اس و نیز بیماری دیابت نیز این احساس مکرر دفع دیده می شود. مشکلات پروستات نیز همگی از علل شایع این احساس دفع مکرر ادرار است. حالت دفع ناکامل ادرار در بسیاری از بیماریهای عصبی ناشی از ضایعات نخاعی نیز رخ می دهد و لازم به ذکر است که در این بیماریها گاهی لزوم انجام سونداژ دائمی برای فرد و یا سونداژ موقت وجود دارد و با آموزش فرد این کار به راحتی امکان پذیر و گاهی تنها روش درمانی در این افراد است.

کاهش حجم ادرار

اغلب، کاهش ادرار دفعی ناشی از مصرف کم مایعات است ولی هنگامی که حجم ادرار دفعی کمتر از ۵۰۰ سی سی در روز باشد، زنگ خطر نارسایی کلیوی است. در موارد کمی ادرار دفعی به کمتر از ۵۰۰ سی سی احتمال انسداد شدید دستگاه ادراری و یا نارسایی شدید کلیوی مطرح است. در صورت برجستگی زیر شکم و وجود علایم درد زیر شکم باید به انسداد مشکوک شد. گاهی نیز بیمار به علت دردهای ناشی از سنگ ادراری و تحریک آن به خصوص در سنگ های قسمت انتهایی دستگاه ادراری تصور بند آمدن را دارد در حالی که بیمار قطره قطره ادرار می کند و مثانه پر نیست و نیازی به سونداژ وجود ندارد و درمان سنگ کلیوی مشکل بیمار را برطرف می سازد.

شب ادراری

شب ادراری گاهی به صورت بیدارشدن مکرر فرد هنگام خواب برای دفع ادرار بدون دفع بی اختیار آن است که اغلب ناشی از مشکلات پروستات یا دیابت و یا مشکلات عصبی است و به آن شب بیداری برای دفع ادرار گفته می شود. گاهی نیز به صورت دفع ادرار شبانه در هنگام خواب بدون درک آن است و اغلب در کودکان رخ می دهد ولی گاهی در بزرگسالان نیز اتفاق می افتد. در کودکان شب ادراری اغلب به صورت اولیه دیده می شود و این به آن معنی است که کودک از بدو تولد هیچ گاه به طور مکرر شب ادراری اش قطع نشده و تا ۵ سالگی اغلب نیازی به درمان ندارد، در کودکان به فراوانی دیده می شود و اغلب زمینه ارثی دارد.

گاهی نیز کودک مدتی شب ادراری نداشته و سپس به ناگهان دوباره شروع شده است این موارد آخر و نیز موارد اولیه پس از ۵ سالگی، نیاز به بررسی و درمان دارد. معمولا درمان های شناختی و شرطی سازی نظیر استفاده از آلارمهایی که به تشک یا لباس زیر کودک متصل می شوند و با ایجاد صدا با فدع اولین قطرات ادرار کودک را بیدار می کنند، کاربرد مناسبی دارند ولی در اغلب موارد نیاز به درمانهای دارویی نیز وجود دارد که بسیار کارآمد هستند.

نکته مهم در شب ادراری کودکان طولانی بودن مدت درمان دارویی است که ناشی از نیاز به رشد کامل دستگاه عصبی کنترل کننده دفع در دستگاه ادراری است که زمان بر است. در بزرگسالان با شب ادراری واقعی برای دیابت و مشکلات پروستات و مجاری ادراری و نیز مشکلات دستگاه عصبی نظیر صرع ضروری است و عموما به درمان بیماری زمینه ای نیاز دارد.

قطره ای ادرار کردن

این مشکل اغلب در عفونت ادراری خصوصا در خانم ها و بزرگی پروستات در مردان دیده می شود. هنگام بروز مشکلات دیگر ادراری که به کاهش حجم مثانه منتهی می شوند نیز این موارد بروز می کنند. مانند بیماریهای عصبی مغزی و دیابت و بیماریهای انگلی و سل دستگاه ادراری که با بهبود عامل اصلی عموما این حالت برطرف می شود ولی گاهی حتی با برطرف کردن عامل اولیه به سمت باقی ماندن ظرفیت کم مثانه همچنان مشکل باقی خواهدماند و نیاز به درمانهای تهاجمی تر و حتی جراحی وجود دارد.

بی اختیاری ادراری

بی اختیاری ادراری گاهی تنها یک احساس ذهنی است و در بررسی فرد دفع ادرار واقعی وجود ندارد و یا فرد این احساس را دارد و اغلب همراه با تکرر ادرار است. ولی گاهی فرد به طور واقعی بی اختیار می شود و منجر به نشت ادرار می گردد. اغلب این موارد در خانم ها رخ می دهد. بی اختیاری ادراری به صورت های زیر اتفاق می افتد. گاهی فرد با سرفه کردن و خندیدن و جابجا کردن اشیاء سنگین ریزش ادرار می یابد که ناشی از مشکل دریچه ای مثانه است و اغلب با ورزش های خاص لگنی بهبود می یابد و در صورت عدم پاسخ به درمان جراحی نیاز دارد که جراحی ساده و راحتی برای بیمار است.

گاهی نیز فرد بدون هیچ تحریک قبلی و به طور ناگهانی احساس شدید دفع پیدا می کند و اغلب با تکرر ادرار همراهی دارد و گاه فرد به این علت از مسافرت و بیرون رفتن از منزل یا مهمانی پرهیز می کند و اغلب ناشی از مشکلات خود مثانه است و به درمانهای دارویی و تمرین افزایش حجم مثانه پاسخ می دهد. گاهی نیز ترکیبی از هر دو را دارد که باید از درمانهای ترکیبی دارو یا جراحی یا فیزیوتراپی کمک گرفت. نوع دیگری از بی اختیاری ادراری در موارد افراد مسن و یا بیماریهای پروستات و یا عصبی رخ می دهد و فرد درواقع توانایی دفع ادرار را ندارد و مثانه بیمار کاملا پر می شود و سپس چند قطره ادرار سرریز می کند و مجددا احتباس ادرار صورت می گیرد و درمان اولیه سونداژ و سپس درمان بیماری زمینه ای است.

دردهای مرتبط با دستگاه ادراری

دردهای پهلو و کمر اغلب به اشتباه دردهای کلیوی نامیده می شوند در حالی که اغلب منشاء عضلانی عصبی و استخوانی دارند. معمولا دردهایی که با سرما آغاز می شوند و با تغییر وضعیت بدن کم و زیاد می شوند و با گرم کردن بهبود می یابند دردهای کلیه نیستند دردهای کلیوی اغلب یک طرف بوده بسیار ناگهانی آغاز می شوند گاه هنگام خواب ناگهان فرد را از خواب بیدار می کنند کم و زیاد می شوند و با تهوع و استفراغ همراهی داشته و اغلب با خون در ادرار دیده می شوند. دردهای کلیوی در بسیاری از مواقع به کشاله ران یا ناحیه تناسلی کشیده می شوند و گاه نیز از آنجا به پهلوها کشیده می شوند. تکرار ادرار در دردهای کلیوی به کرات رخ می دهد.

با این همه افتراق دردهای عضلانی از کلیه ها توسط پزشکان گروه با استفاده از ابزارهای تشخیصی نظیر سی تی اسکن و سونوگرافی صورت می گیرد. دردهای کلیوی اغلب ناشی از سنگ های دستگاه ادراری و گاهی نیز ناشی از ضربات و خونریزی های کلیوی و ندرتا تومورهای دستگاه ادراری می باشند. دردهای کشاله ران و زیر شکم نیز با عفونت های ادراری و ندرتا تومورها همراهی دارند.

دردهای بیضه ها اغلب ناشی از ایستادن زیاد و پوشیدن لباس تنگ و نیز بی تحرکی بوده گاهی نیز نشانه بیماری های جدی تر نظیر پیچ خوردگی طناب بیضه ها می باشد. در کودکان و نوجوانان باید هر درد ناگهانی و شدید بیضه ها را به عنوان یک اورژانس پزشکی درنظر گرفت و سریعا به پزشک اورولوژیست مراجعه کرد زیرا در موارد پیچ خوردگی طناب بیضه احتمال از بین رفتن بیضه ها وجود دارد و ضرورت دارد حداکثر طی ۶ ساعت تشخص قطعی و در صورت لزوم جراحی اورژانسی صورت پذیرد و پس از این مدت خطر از بین رفتن بیضه جدی است.

بنابراین به تمام والدین توصیه می شود دردهای ناگهانی بیضه ها را جدی گرفته هرچه سریع تر فرزند خود را برای بررسی به اورولوژیست معرفی کنند. از دلایل دیگر داروهای بیضه خصوصا در جوانان بیماری واریکوسل و یا گشادشدن سیاه رگهای ییضه ها می باشد که به خصوص با ایستادن فراوان و پوشیدن لباس تنگ دردها شدت می یابد و در صورت تداوم مشکل احتمال ناباروری وجود دارد و لذا در این موارد نیز باید فرد ارزیابی جدی ولی غیراورژانس شود.

ترشحات چرکی مجرای ادرار

این علایم در عفونت های شدید ادراری و نیز بیماریهای مقاربتی رخ می دهند. عموما فرد در داخل ادرار لکه های سفید و یا زردرنگ عفونت را می بیند. در آن زمان خصوصا ترشحات چسبنده صبحگاهی در مجرا با سوزش مجرا همراهی دارد و گاهی درد در آلت تناسلی احساس می شود بررسی آزمایشگاهی و درمان سریع برای جلوگیری از بروز عوارض خصوصا ناباروری و دردهای مزمن ضروری است.

وجود خون در منی

این علامت در مردان به ندرت رخ می دهد. گاهی منی دارای رگه های خونی بوده و گاهی نیز خصوصا در قسمت آخر دفع منی لخته های خون دفع می شوند. این حالت به شدت فرد را نگران و مضطرب می سازد. با این همه این حالت در افراد جوان چندان نادر نیست و اغلب با تغییر زمان و روابط جنسی و یا طول کشیده مرتبط است و نیاز به درمان مداخله ای ندارد. گاهی نیز نشانه عفونت پروستات است. در افراد سالخورده بررسی احتمال سرطان پروستات توسط همکاران اورولوژیست ضروری است.

دکتر حمید رنجبری، جراح و ارولوژیست