علل و درمان نارسایی کلیه

نارسایی کلیه یا نارسایی کلیوی در پزشکی به شرایطی که در آن کلیه نتواند به طور بایسته عمل کند گفته می‌شود و به معنی کاهش شدید عملکرد کلیه است.

کلیه نقش مهمی در دفع مواد زائد و تعادل آب والکترولیتها در بدن دارد. نارسایی حاد کلیوی (ARF) در اثر تخریب کلیه‌ها پدید می‌آید و با فقدان سریع عملکرد کلیوی مشخص می‌شود. این بیماری منجر به ناهنجاری‌های الکترولیتی و بر پایه اسید و احتباس فراورده‌های زاید نیتروژنی از قبیل اوره و کراتینین می‌گردد.

عوامل مختلفی باعث می‌شود آنها وظیفه اصلی خود را انجام نداده و مشکلات کلیوی متعددی ایجاد شود. در آمریکا بیش از ۲۶ میلیون نفر با بیماری کلیوی زندگی می‌کنند که بسیاری از آنها از بیماری خود مطلع نیستند و بیماری آنها پنهان است. آمارها نشان می‌دهد بیش از ۹۰ درصد افرادی که علائم نارسایی کلیوی دارند، از بیماری خود بی‌خبرند در صورتی که مراجعه به پزشک در صورت مشاهده برخی علائم و آگاهی از وضع بدنی یکی از راه‌های تسریع در روند درمان به شمار می‌رود.

علل نارسایی کلیه

افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به نارسایی کلیه قرار دارند، معمولا یک یا چند نمونه از علل زیر را دارند:

کاهش جریان خون در کلیه ها

کاهش ناگهانی جریان خون به کلیه ها می تواند نارسایی کلیه را تحریک کند. برخی از بیماری ها و شرایطی که باعث از دست دادن جریان خون ورودی به کلیه ها می شوند عبارتند از:

• حمله قلبی
• بیماری قلبی
• زخم شدن کبد یا تجزیه کبد
• کم شدن آب بدن
• سوختگی شدید
• واکنش های آلرژیک
• عفونت شدید، مانند سپسیس
• داروهای فشار خون و ضد التهاب نیز می توانند جریان خون به کلیه را محدود کنند.

مشکلات رفع ادرار

هنگامی که بدن شما نتواند مواد زائد را به درستی از ادرار خارج کند، مواد سمی زیادی در کلیه ها تجمع پیدا می کند. برخی از انواع سرطان ها می توانند معابر عبور ادرار را مسدود کرده و موجب ایجاد چنین حالتی شوند. این سرطان ها عبارتند از:

• سرطان پروستات (رایج ترین نوع سرطان در مردان)
• سرطان روده بزرگ
• سرطان دهانه رحم
• سرطان مثانه
• سرطان کلیه
• شرایط دیگری نیز وجود دارند که می توانند در خروج ادرار دخالت کرده و احتمالا به نارسایی کلیه منجر شوند. این شرایط عبارتند از:
• سنگ کلیه
• بزرگ شدن پروستات
• لخته شدن خون در دستگاه ادراری
• آسیب به اعصابی که مثانه را کنترل می کنند

سایر علل

علاوه بر موارد فوق برخی از بیماری ها و شرایط ممکن است به نارسایی کلیه منجر شوند. این بیماری ها عبارتند از:

• لخته شدن خون در داخل یا اطراف کلیه ها
• عفونت
• تجمع بیش از حد سموم ناشی از فلزات سنگین در کلیه
• مصرف مواد مخدر و الکل
• واسکولیت
• لوپوس
• التهاب عروق خونی کوچک در کلیه
• سندرم همولیتیک اورمیک.
• سرطان سلول های پلاسما در مغز استخوان
• اسکلرودرمی
• پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک
• داروهای شیمی درمانی
• رنگ های استفاده شده در برخی از آزمایشات تصویربرداری

انواع نارسایی کلیه

نارسایی کلیه به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شود. نارسایی حاد در صورت درمان می تواند به کلی بهبود یابد اما نارسایی مزمن کلیه معمولا بدون انجام دیالیز یا پیوند کلیه قابل درمان نیست.

نارسایی حاد

وجود نشانه‌های نارسایی شامل کاهش شدید ادرار٬ تجمع ازت و افزایش حجم مایع برون‌سلولی و خیز(خیز) به سه زیرگروه تقسیم می‌شود:

پیش کلیوی: ناشی از نقص در پرفیوژن خون به کلیه(گلومرول‌ها) بدلیل کاهش در برون‌ده قلبی٬ کاهش حجم خونی و افزایش در مقاومت رگ‌ها

کلیوی: ناشی از آسیب‌های شدید به پارانشیم کلیه

پس کلیوی: پی‌آمد هرنوع بسته‌شدن(انسداد) در مسیر دفع ادرار

نارسایی مزمن

با نشانه‌های عمده همچون تجمع سموم دفعی از ادرار در بدن و نقص در تعادل فیزیولوژیک. در اغلب موارد، بیمار سالها به این بیماری مبتلاست بدون آنکه خودش خبر داشته باشد و نهایتا وقتی علائم این بیماری بروز می کند که چاره ای جز انجام مکرر دیالیز یا پیوند کلیه نیست. بنابراین افرادی که در معرض ابتلا به این بیماری هستند(مثل افراد دیابتی یا فشارخونی) باید بطور دوره ای آزمایشهای مربوط به عملکرد کلیه شان را انجام دهند تا نارسایی کلیه شان در مراحل اولیه کشف شود؛ چون در این صورت می توان با دارو و رژیم غذایی سرعت پیشرفت نارسایی کلیه را کند کرد. از علت‌های عمده نارسایی مزمن می‌توان به دیابت٬ گلومرونفریت٬ کیست کورتیکال و بیماری‌های دستگاه ادراری اشاره نمود.

نشانه های عمومی نارسایی کلیوی

کاهش شدید عملکرد کلیه‌ها به دلیل بیماری کلیوی باعث تشکیل سموم و ناخالصی‌های متعدد در خون می‌شود. این امر، خستگی مفرط و ضعف را در بدن فرد ایجاد و در نتیجه تمرکز را دشوار می‌کند. از عوارض دیگر بیماری‌های کلیوی می‌توان به کم‌خونی اشاره کرد که باعث بروز ضعف و خستگی می‌شود.

فردی که از بیماری کلیوی رنج می‌برد، معمولا بسختی به خواب می‌رود. وقفه تنفسی در خواب نیز در مبتلایان به بیماری‌های کلیوی بسیار معمول است.

خشکی و خارش پوست یکی از علائم کمبود مواد معدنی و بیماری‌های استخوانی در بدن است که بیشتر با بیماری‌های پیشرفته کلیوی در ارتباط است. این حالت زمانی بروز می‌کند که کلیه‌ها قادر به حفظ تعادل میان مواد معدنی و مواد مغذی موجود در خون نباشد.

احساس دفع ادرار در فواصل نزدیک به هم یکی از شایع‌ترین نشانه‌های بروز بیماری‌های کلیوی به شمار می‌رود. اگر از تکرر ادرار بویژه شب‌ها رنج می‌برید و مجبور می‌شوید برای تخلیه ادرار از خواب بیدار شوید، متوجه باشید که این نشانه یکی از علائم قابل توجه ابتلا به بیماری‌های کلیوی است. همچنین مشاهده خون در ادرار نیز از نشانه‌های هشداردهنده به افراد مبتلاست. دفع ادرار کف‌آلود از جمله نشانه‌های دیگر بیماری کلیوی به شمار می‌رود.

معمولا اطراف چشم‌های افرادی که از بیماری‌های کلیوی رنج می‌برند، متورم و پف کرده است. پروتئین موجود در ادرار نشانه اولیه آسیب کلیوی است که نشان می‌دهد این عضو در عملکرد تصفیه دچار نقص شده و به پروتئین اجازه می‌دهد، وارد ادرار شود. کاهش عملکرد کلیه‌ها می‌تواند باعث احتباس سدیم در بدن و در نتیجه تورم و التهاب پاها و قوزک شود.

مبتلایان به بیماری‌های کلیوی معمولا دچار کاهش اشتها می‌شوند، ولی این علامت در بسیاری از بیماری‌ها شایع است. همچنین انقباض عضلانی به دنبال بر هم خوردن تعادل الکترولیت‌ها که به دنبال نقص در عملکرد کلیه‌ها رخ می‌دهد، جزو مهم‌ترین علائم بیماری‌های کلیوی است.

چگونه نارسایی کلیه تشخیص داده می شود؟

آزمایشات مختلفی می تواند برای تشخیص نارسایی کلیه استفاده شود. این آزمایشات عبارتند از:

• آزمایش ادرار
• اندازه گیری حجم ادرار
• نمونه خون
• تصویربرداری
• نمونه برداری از بافت کلیه

درمان نارسایی کلیه

چند درمان مختلف برای نارسایی کلیه وجود دارد. اما نوع درمان مورد نیاز بستگی به علت نارسایی کلیه ، متفاوت خواهد بود. پزشک با توجه به علت بیماری، بهترین گزینه درمان، که ممکن است شامل موارد زیر باشد را به شما توصیه می کند:

دیالیز

فیلتر و تصفیه خون با استفاده از دستگاه را دیالیز می گویند. این دستگاه دقیقا وظیفه کلیه را انجام می دهد. بسته به نوع دیالیز، شما ممکن است متصل به یک دستگاه بزرگ شده و یا با یک کیسه سوند قابل حمل دیالیز شوید. رژیم غذایی کم نمک و کم پتاسیم  اغلب همراه با دیالیز تجویز می شود.

پیوند کلیه

گزینه درمانی دیگر پیوند کلیه است، اما معمولا یک زمان طولانی برای دریافت کلیه سازگار با بدن در انتظار بیمار است. با پیوند کلیه، دیگر دیالیز مورد نیاز نیست. اما معایب استفاده از پیوند این است که بیمار باید پس از عمل جراحی از داروهای سرکوب گر سیستم ایمنی بدن استفاده کند. این داروها دارای عوارض جانبی هستند، که برخی از آنها جدی است. گاهی نیز عمل پیوند پس می زند.

نبض ما– گردآوری

منابع

پیام سلامت، ویکی پدیا، جام جم آنلاین