۸ ویژگی مهم شخصیت نمایشی

آدم‌هایی که اختلال شخصیت نمایشی دارند، علاقه‌مندند همیشه در کانون توجه دیگران قرار گیرند. خودنمایی، جلب توجه دیگران و رفتارهای اغواگرانه از ویژگی‌های افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic) است.

نبض ما- افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic personality disorder HPD) تحریک پذیر و هیجانی‌اند و رفتاری پررنگ و لعاب، نمایشی و برونگرایانه دارند. اما علی‌رغم رفتار متظاهرانه و پر زرق و برقی که دارند، اغلب نمی‌توانند دلبستگی عمیقی را به مدت طولانی حفظ کنند.

ویژگی های شخصیت نمایشی

– افراد با شخصیت نمایشی همیشه تمایل دارند در کانون توجه قرار گیرند و تنها فرد مورد توجه در جمع باشند و وقتی چنین نباشد احساس نگرانی می‌کنند. معمولا یکی از کارهایی که این افراد برای جلب توجه انجام می‌دهد رفتارهای اغواکننده و تحریک‌کننده است.

– این افراد بسیار خودنمایی می‌کنند و همچنین به طرز نامناسبی رفتار می‌کنند، اغلب فوق‌العاده هیجانی یا پرزرق و برق هستند به نحوی که تقریبا غیرممکن است به آنها توجه نداشت. برای این افراد جذابیت ظاهری بسیار اهمیت دارد، به طوری که اغلب پوشش افراد نمایشی طوری است که همه نگاه‌ها را به خود جلب می‌کنند، چون می‌خواهند مورد توجه باشند.

– آنها کشته و مرده تعریف و تمجید هستند به طوری که با هر اظهارنظر غیردلخواهی بسیار آزرده می‌شوند. بسیار واکنشی عمل می‌کنند و آماده قشقرق به پا کردن هستند. توجه دیگران چیزی است که آنها بدون آن نمی‌توانند زندگی کنند و مانند دارو به آن احتیاج دارند، با جلب توجه کردن نه‌تنها می‌توانند روابط بین فردی خوبی برقرار کنند، بلکه از ارزشمند بودن خودشان نیز مطمئن می‌شوند و اگر توجهات کم شود، احساس ناراحتی می‌کنند و دوباره خود را در صحنه نمایش قرار می‌دهند.

– شخصیت‌های نمایشی معمولا ساعت‌های زیادی را صرف می‌کنند تا برای جلب‌توجه، راه‌های خلاقانه‌ای پیدا کنند، برای جلب توجه بیشتر از رفتارهای اغواگرایانه‌ای استفاده می‌کنند، این رفتارها بدون شک به جلب توجه منجر می‌شود و تحسین و تائید دیگران را به همراه می‌آورد.

– احساس صمیمیت سریع با دیگران و پیشروی در آن از ویژگی‌های یک شخصیت نمایشی به شمار می‌رود. همچنین آنها دوست دارند به دیگران نشان دهند با افراد مشهوری در ارتباط هستند. البته این نیز از دیگر شیوه‌های آنها به منظور جلب توجه است. در واقع می‌توان گفت از نظر آنها رابطه ابزاری است که آنها توجه مورد نیاز خود را از محیط دریافت می‌کنند و شخصیت‌های نمایشی در صحنه‌های تئاتر و سینما بسیار خوب عمل می‌کنند و آنها در زندگی واقعی نیز بازیگران خوبی هستند.

– هنرپیشگی، وکالت، سیاستمدار یا کارهای مربوط به رسانه‌های جمعی ازجمله شغل‌های مورد علاقه افراد نمایشی است، زیرا احساس می‌کنند در این مشاغل می‌توانند در برابر عده زیادی روی صحنه بیایند. شخصیت‌های نمایشی در زنان و مردان متفاوتند.

– رفتار مردان نمایشی همانند زنان این گروه نیست. آنان رفتارهای فریبنده خود را به صورت دیگری نشان می‌دهند، مثلا سعی می‌کنند اعتماد به نفس خود را به رخ دیگران بکشند یا بیانات عاشقانه‌ای را ابراز کنند، اما در کل خواسته‌شان درباره این‌که مورد توجه باشند کمتر از یک خانم نیست و ظاهر، لباس‌ها و بازی‌های چهره‌ای و رفتارهایش را آگاهانه به کار می‌گیرند تا توجه دیگران را به خود جلب کنند.

آنان ممکن است لباس‌هایی تن کنند که بدن آنها را به نمایش گذاشته یا از شوخی‌های نابجا برای جلب توجه استفاده کنند.

تست شخصیت نمایشی

بیماران مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی در مصاحبه، کلاً همکاری خوبی دارند و مشتاق‌اند که تاریخچه خود را با جزئیات کامل ارائه دهند. در صحبت کردن آنها، ژست‌ها و تاکیدها و مکث‌های نمایشی شایع است. لغزش‌های زبانی در گفتار آنها زیاد است و زبانی پر زرق‌وبرق و پر رنگ‌ولعاب دارند.

اظهار نظرهای عاطفی در آنها شایع است، اما اگر مجبورشان کنید که وجود احساس خاصی (مثل خشم، اندوه، و خواستهای جنسی) را در خود قبول کنند ابراز تعجب، نارضایتی، یا انکار می‌کنند. از معاینه شناختی آنها معمولاً نتایج طبیعی بدست می‌آید، جز اینکه در تکالیف مربوط به تمرکز یا ریاضیات ممکن است پافشاری نشان ندهند و با کمال تعجب، موضوعات عاطفی را هم خیلی زود از یاد می‌برند.

ملاک تشخیص اختلال شخصیت نمایشی

ملاک‌های DSM-IV-TR در مورد این اختلال به صورت زیر تعریف می شود:

احساساتی بودن و توجه طلبی مفرط به صورت الگویی نافذ و فراگیر که از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه‌های مختلف تظاهر یابد، که علامت اش وجود لااقل پنج تا از موارد زیر است:

• در موقعیت‌هایی که مرکز توجه نیست، ناراحت باشد و در رنج و مشقت به سر برد.
• مشخصه تعاملش با دیگران، رفتار نامتناسب به صورت اغواگری جنسی یا تحریک کنندگی جنسی باشد.
• ابراز احساساتش به سرعت تغییر کند و سطحی باشد.
• همواره از ظاهر جسمی خود برای جلب توجه دیگران استفاده کند.
• سبک تکلمش به نحوه افراطی مبتنی بر حدس و گمان و فاقد جزئیات باشد.
• خود نما و نمایشی باشد و در ابراز احساسات مبالغه کند.
• القا پذیر باشد، یعنی به راحتی تحت تأثیر افراد یا موقعیت‌ها قرار گیرد.
• روابط را خودمانی تر از آنچه واقعاً هستند، بپندارد.

سبب شناسی اختلال شخصیت نمایشی

معمولا افراد نمایشی در خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند که شیوه‌های تربیتی متضادی در آن وجود داشته است، آنان اغلب در کودکی مورد بی‌اعتنایی پدر و مادر قرار می‌گرفتند و به احتمال زیاد بخصوص از طرف مادر مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار داشته‌اند، بنابراین تنها در صورتی که رفتاری نمایشی از خود نشان می‌دادند مورد توجه قرار می‌گرفتند، پس یاد گرفتند چگونه از طریق رفتارهای نمایشی توجه و محبت دیگران را به خود جلب کنند. برخی از افراد نمایشی هم در دوران کودکی یاد گرفتند از رفتارهای نمایشی پدر و مادرشان که بشدت به دنبال جلب توجه بوده‌اند، الگوبرداری کنند.

تفاوت اختلال شخصیت نمایشی با سایر اختلال های روانی

ممکن است سایر اختلال‌های شخصیت با اختلال شخصیت نمایشی اشتباه گرفته شوند، چون ویژگی‌های مشترک معینی دارند. بنابراین، تمایز میان این اختلال‌ها براساس تفاوت‌های موجود در ویژگی‌های بارز آنها مهم است. با وجود این، اگر فردی دسته‌ای از ویژگی‌های شخصیتی را داشته باشد که علاوه بر اختلال شخصیت نمایشی، با ملاک‌های یک یا چند اختلال شخصیت دیگر نیز مطابقت کنند، باید تمام تشخیص‌ها را مطرح کرد.

افتراق نهادن میان اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت مرزی، دشوار است. البته اقدام به خودکشی، ابهام در هویت، و حملات گذرای روانپریشی، در اختلال شخصیت مرزی محتمل‌تر است. اگرچه می‌شود در یک بیمار هر دو تشخیص مذکور را هم مطرح کرد، اما بالینگر باید بتواند این دو را از هم تفکیک کند. اختلال جسمانی سازی یا سندروم بریکه نیز ممکن است همزمان با اختلال شخصیت نمایشی پیدا شود. برای بیماران مبتلا به اختلال روانپریشی گذرا و اختلالات تجزیه‌ای، می‌شود تشخیص اختلال شخصیت نمایشی را نیز همزمان مطرح کرد.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی در کسب محبت مهارت دارند، در حالی که اشخاص مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی در کسب منفعت، قدرت یا سایر رضامندی‌های مادی ماهر هستند. اگر چه افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته نیز به توجه دیگران نیاز دارند، ولی معمولاً برای «برتری» خود، خواهان تمجید دیگران هستند.

اختلال شخصیت نمایشی را باید از تغییر شخصیت ناشی از یک بیماری جسمانی که در آن این صفات به واسطه اثرات مستقیم یک بیماری جسمانی روی دستگاه عصبی مرکزی پدیدار می‌شوند، تفکیک کرد.

همچنین باید اختلال شخصیت نمایشی را از نشانه‌هایی که ممکن است در ارتباط با مصرف مزمن مواد به وجود آیند (برای مثال، اختلال مرتبط با کوکائین که در جای دیگر مشخص نشده است)، متمایز کرد. بسیاری از افراد ممکن است صفات شخصیت نمایشی را نشان دهند. تنها هنگامی که این صفات انعطاف ناپذیر, ناسازگارانه و پایدار باشند و آسیب کارکردی یا پریشانی ذهنی قابل ملاحظه‌ای را موجب شوند اختلال شخصیت نمایشی تلقی می‌شوند.

درمان اختلال شخصیت هیستریونیکhistrionic

روش های درمانی را می توان به صورت زیر دسته بندی نمود:

روان درمانی

این افراد اغلب از احساسات واقعی خود بی‌خبرند و تبیین احساسات درونی آنها، فرایند درمانی مهمی است. روان درمانی مبتنی بر روان کاوی است. طرحواره درمانی بری درمان اختلال شخصیت نمایشی کاربرد دارد. این درمان نیاز به حداقل ۱۸ ماه و حداکثر ۳۶ ماه جلسات درمانی هفتگی دارد. این درمان توسط یانگ طراحی شده است.

دارو درمانی

برای برخی علایم می‌شود از دارودرمانی هم به صورت کمکی استفاده کرد. مثل داروهای ضد اضطراب برای رفع اضطراب، داروهای ضد روان‌پریشی برای مسخ واقعیت و خطاهای ادراکی بیماری است که معمولاً بسیار هیجانی است و ممکن است بیش از اندازه به دنبال جلب ‌توجه باشد.

در برخورد با شخصیت نمایشی چه کنیم؟

•  تلاش نکنید جهان‌بینی او را عوض کنید.
•  تصور نکنید رفتارهای وی مربوط به سوء نیت وی است.
•  بپذیرید تغییر در این شخصیت‌ها بتدریج اتفاق می‌افتد.
•  وی را موعظه نکنید.
•  درک کنید چه ترس‌‌ ها و چه عقایدی ‌مبنای رفتارهای مشکل‌زای اوست.
•  یک تغییر نسبی و غیرکامل را از طرف او بپذیرید.
•  اجازه ندهید شخصیت‌های نمایشی شما را به بازی بگیرد.
•  به او نشان دهید مرزبندی شما در کجا قرار دارد.

نبض ما– گردآوری

منابع:

سلامت نیوز، ستاره