چربی های داخل خون کدام اند؟
کلسترول خون یک ماده طبیعی مومی شکل است که در تمامی سلول‌های بدن وجود دارد. کلسترول یکی از انواع چربی می‌باشد و در خون جریان دارد. بدن از کلسترول برای تشکیل دیواره سلولی و ساخت برخی از هورمون‌ها استفاده می‌کند و بنابراین یک جز ضروری سلول‌ها و خون می‌باشد.
کبد در شرایط طبیعی به میزان مورد نیاز بدن کلسترول تولید می‌کند (در حدود 1000 میلی گرم در روز). در غذاهای حیوانی مانند گوشت، تخم مرغ و لبنیات، کلسترول وجود دارد. اگر سطح کلسترول خون بالا باشد در دیواره عروق خونی به عنوان جزیی از پلاک رسوب می‌کند (رسوبات چربی).
افزایش ضخامت پلاک منجر به محدود نمودن جریان خون می‌شود. این روند سفت و سخت شدن سرخرگ‌ها (تصلب‌شرایین یا آترواسکلروز) نامیده می‌شود و فرد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی قرار می‌دهد.
تری‌گلیسریدها، چربی‌های اصلی خون هستند که هم در غذاها وجود دارند و هم توسط بدن تولید می‌شوند. تری‌گلیسریدها نیز مشابه کلسترول در خون جریان می‌یابند و به‌عنوان سوخت جهت تولید انرژی در سلول‌های بدن به کار می‌روند. کلسترول و تری‌گلیسریدها را رویهم چربی‌های خون می‌نامند.
کالری‌های اضافی که شما با مصرف غذا دریافت می‌کنید تبدیل به تری‌گلسیریدها می‌شوند و جهت ذخیره به سلول‌ها حمل می‌شوند. در بین وعده‌های غذایی، هورمون‌ها میزان آزادسازی تری‌گلیسیریدها را جهت رفع نیازهای انرژی بدن کنترل می‌کنند. مشابه کلسترول، تری‌گلیسریدها ممکن است در عروق خونی رسوب کنند و در ایجاد تصلب‌شرایین (آترواسکلروز) مشارکت نمایند.
تری‌گلیسریدها و کلسترول در خون حل نمی‌شوند و توسط ناقلینی تحت عنوان لیپوپروتئین‌ها در خون جابجا می‌شوند. دو شکل از آنها که بیش از همه شایع می‌باشند و شما نام آنها را بیشتر شنیده‌اید لیپوپروتئین‌های با چگالی اندک (LDL) یا «کلسترول بد» و لیپوپروتئین‌های با چگالی زیاد (HDL) یا «کلسترول خوب» می‌باشند. LDL ها دارای میزان پروتئین کمتر (حدود 25 درصد) و کلسترول بیشتری می‌باشند. HDL ها پروتئین بیشتر (حدود 50 درصد) و کلسترول کمتری دارند.
اگر LDL زیادی در خون جمع شود پلاک‌های چربی بر روی سرخرگ‌های بدن ایجاد می‌شود و روند تصلب‌شرایین (یا آترواسکلروز) آغاز می‌گردد. اگر این رسوبات موجب کاهش جریان خون سرخرگ‌های تغذیه کننده قلب شوند ممکن است فرد دچار درد قفسه سینه شود، که آن را آنژین قلبی می‌نامند. اگر در کنار پلاک یک لخته خون تشکیل شود و منجر به قطع جریان خون گردد، ممکن است فرد دچار حمله قلبی شود. اگر یک لخته خون، جریان خون به مغز را مختل سازد، انسان دچار سکته مغزی می‌شود.
ممکن است با مصرف غذاهای حاوی مقادیر بالای چربی و کلسترول، سطح LDL خون افزایش یابد. غذاهای غنی از چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس مانند کره، پنیر، گوشت قرمز، گوشت‌های فرآوری‌شده مانند سوسیس و کالباس و کیک‌ها و روغن‌های نباتی جامد هیدروژنه که گاه در تولید بیسکویت‌ها هم مصرف می‌شوند، بیشترین میزان خطر را ایجاد می‌کنند .
لیپوپروتئین‌های با چگالی زیاد (HDL )، کلسترول را از سلول‌های بدن به کبد منتقل می‌کنند. کبد محلی است که کلسترول را از بدن دفع می‌نماید. اکثر پزشکان بر این عقیده‌اند که در واقع HDL می‌تواند روند پیشرفت تشکیل پلاک را از طریق برداشت کلسترول از آن آهسته‌تر سازد.
به نظر می‌رسد که سطح بالای HDL در مقابل حمله قلبی محافظت کننده است ولی سطح پایین آن انسان را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی قرار می‌دهد.
سنجش سطح چربی
سطح بالای آن هیچگونه علامتی ندارد، در نتیجه ممکن است افراد سطح کلسترول خون بسیار بالایی داشته باشند ولی هیچ اطلاعی از آن نداشته باشند. سطح بالای کلسترول خون (که به شکل سطح بالاتر از mg/dl 240 تعریف می‌شود) یکی از مهمترین عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی است. در کشورهایی مثل ژاپن که تا به امروز سطح کلسترول خون افراد به‌طورمتوسط mg/dl 150 می‌باشد، بیماری‌های قلبی‌عروقی نادر هستند.
تمامی بزرگسالان بیش از 20 سال باید سطح مجموعه لیپوپروتئین‌ها و کلسترول خون خود را هر 5 سال اندازه‌گیری نمایند. کودکانی که در خانواده‌هایی با سابقه بیماری قلبی زودرس متولد می‌شوند، باید از سن 2 سالگی تحت سنجش کلسترول خون قرارگیرند. در سنجش کلی چربی‌های خون نه تنها کلسترول کل بلکه HDL و تری‌گلسیریدها هم اندازه‌گیری می‌شوند.
پزشک به تمامی این مقادیر علاوه بر عوامل خطر ذکر شده قبلی در شما توجه نموده و از مجموعه آنها میزان خطرکلی را ارزیابی می‌نماید و ضریب خطر ایجاد بیماری قلبی در 10 سال آینده در شما را به اطلاعتان می‌رساند. آگاهی از این میزان خطر سبب می‌شود که انسان گام‌هایی در جهت بهبود سلامت قلبی‌عروقی و کاهش احتمال بروز حمله قلبی و سکته مغزی خود بردارد.
برای اندازه‌گیری سطح کلسترول خون می‌توان به پزشک یا آزمایشگاه مراجعه نمود. نتایج اندازه‌گیری در مراکز تجاری یا نمایشگاه‌های سلامت هیچ‌گاه به اندازه بررسی در آزمایشگاه‌های معتبر قابل اطمینان نیست. برای اطمینان از درستی نتایج باید این آزمایش به صورت ناشتا انجام شود.
LDL مهمترین شاخص خطر حمله قلبی است ولی یک آزمایش غیر ناشتا تخمین دقیقی از آن به دست نمی‌دهد. برای آماده شدن جهت انجام آزمایش چربی خون باید اقدامات زیر را انجام داد:
• به مدت 10 تا 12 ساعت پیش از آزمایش، باید به جز آب هیچ چیز نخورید و نیاشامید (اغلب در طول شب).
• شما می توانید تا 12- 10 ساعت پیش از آزمایش، غذاهای معمولی را مصرف بکنید.
• اگر شما در روز آزمایش بیمار باشید، حتماً آزمایش را به روز دیگری موکول کنید.
• پیش از انجام آزمایش از پزشک خود سوال نمایید که در صبح روز آزمایش، مجاز به مصرف کدامیک از داروهای خود می‌باشید.
تحلیل نتایج آزمایش
چربی خون با واحد میلی‌گرم در دسی‌لیترخون (mg/dl ) بیان می‌شود. مقادیر کلسترول بر اساس میزان خطری که برای سلامتی ایجاد می‌کنند طبقه‌بندی می‌شوند. چون ممکن است مقادیرکلسترول در هر روز نسبت به روزهای دیگر متفاوت باشد، در نتیجه طبقه‌بندی بر اساس یک طیف مقادیر صورت می‌گیرد. البته قرارداشتن در طیف بالا هرگز به این مفهوم نیست که انسان قطعا دچار بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شود و قرارگرفتن در طیف پایین کلسترول نیز به مفهوم اطمینان از عدم وقوع بیماری‌های قلبی‌عروقی نمی‌باشد. اثر مقادیرکلسترول بر روی میزان‌خطرکلی بیماری‌های قلبی عروقی یا سکته مغزی بستگی به عوامل دیگری مثل سابقه خانوادگی، دیابت (بیماری‌قند‌خون)، فشارخون بالا و سایر عادات سلامتی مانند استعمال سیگار یا عدم فعالیت جسمانی دارد.
تهیه و تنظیم : دکتر اکبر نیک پژوه – متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی
