مراجعه بیش از حد به آزمایشگاه ممنوع!
اجرای نظام ارجاع و جدی گرفتن راهنماهای بالینی می تواند از هدررفت اعتبارات نظام سلامت و بیمه های درمانی در آزمایشگاه های تشخیصی جلوگیری کند.
به گزارش نبض ما به نقل از آتیه نو، شرح حال گرفتن از بیمار، رکنی اساسی و علمی در فرآیند تشخیص و درمان است. اگر پای صحبت پزشکان موسفیدکرده بنشینید، خیلی از آن ها حتی با بیمار درددل می کردند و مدت ها پای حرف بیمار می نشستند تا به تشخیص درست منشا بیماری برسند، اما حالا با گسترش تجهیزات نوین تشخیصی در بسیاری از مراکز درمانی و البته بی حوصله تر شدن برخی پزشکان، شرح حال گرفتن هم رفته رفته به فراموشی سپرده شده است و انبوهی از آزمایش های غیرضروری داده می شود.
برخی موارد افراط در انجام فرآیندهای تشخیصی گران قیمت موجب شده هزینه های هنگفتی به نظام سلامت تحمیل شود، در حالی که می توان با صرفه جویی در این اعتبارات هدررفته، بسیاری از نارسایی های نظام سلامت در مناطق محروم را مرتفع کرد. چند روز قبل رئیس انجمن علمی آسیب شناسی ایران نسبت به این فرآیند رایج و البته غلط در نظام سلامت اعتراض و به صراحت اعلام کرد: «۶۰ درصد آزمایش های غیرضروری پزشکی برای بیماران، تجویز می شود.»
ناصر کمالیان درباره به فرآیند اصولی ارجاع بیمار به آزمایشگاه توضیح داد و گفت: «ابتدا باید پزشک متخصص مسئولیت بیمار را بپذیرد و با بیماری او آشنا شود و سپس با بررسی برگ درخواست پزشک معالج، اولویت های تشخیصی را تعیین و نمونه ها را هدفمندانه به منظور تشخیص زودرس بیماری و استفاده صحیح از پرسنل، تجهیزات و مواد مصرفی آزمایشگاه به قسمت های مربوطه ارسال کند.»
کمالیان به ادامه فرآیند درست تشخیص منطقی اشاره کرد: «ما باید از نوع نوشتن آزمایش متوجه شویم که پزشک به چه بیماری هایی فکر می کند و با توجه به آن آزمایش ها را اولویت بندی کنیم. پزشک باید آنقدر معاینه بالینی را دقیق انجام داده باشد که به تشخیص نزدیک تر شود تا زودتر به نتیجه درست برسیم.» این مرحله دقیقا همان جایی است که مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان نظام سلامت قرار دارد، زیرا برخی پزشکان معاینه بالینی دقیقی روی بیمار انجام نمی دهند و حتی گاهی اصلا معاینه بالینی انجام نمی شود و بیمار بلافاصله پس از ویزیت بیمار برای آزمایش های غیرضروری به آزمایشگاه یا مراکز تصویربرداری ارجاع داده می شود.
کمالیان با ارائه آمار و عدد، روی همین نارسایی ها دست گذاشت و تاکید کرد: «با نگاه کلی به نتایج گزارش های آزمایشگاهی که روزمره برای بیماران مختلف تجویز می شود، چنین برمی آید که تنها حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد نتایج آن ها در جهت تشخیص درست بیماری است. ۶۰۰ هزار آزمایش در آزمایشگاه های 8 بیمارستان دانشگاهی تهران به طور ماهیانه انجام می شود. اگر این تعداد آزمایش که تازه هم آمارگیری شده است محاسبه شود، می بینیم که در صورت حذف درصد بالای آزمایش های غیرضروری در سطح کشور، به صرفه جویی کلانی در هزینه بیماران و مخارج آزمایشگاه ها خواهیم رسید.»
کاهش آزمایش های غیرضروری با اجرای نظام ارجاع
همین الان هم کم نیستند بیمارانی که به محض بیمار شدن، بلافاصله خودشان را در جایگاه پزشک فرض می کنند، بیماری احتمالی شان را حدس می زنند و با همان حدس درست یا غلط به پزشک متخصص مراجعه می کنند. دکتر عباسعلی جوادی، رئیس سازمان نظام پزشکی اصفهان، معتقد است: «اجرا نشدن کامل نظام ارجاع و احیا نشدن جایگاه پزشک عمومی موجب شده هزینه های نظام سلامت افزایش پیدا کند. در حالی که اگر از همان ابتدا، بیمار در سطح اول به پزشک عمومی مراجعه کند، خیلی اوقات بیماری او در همان ابتدا تشخیص داده می شود و دیگر نیازی به تجویز آزمایش های غیرضروری گران قیمت از سوی پزشک متخصص نیست.»
درمان به موقع بیمار، کاهش هزینه درمان، تشخیص سریع تر و ارزان تر بیماری و کمتر شدن نیاز به انجام آزمایش های پزشکی پیشرفته، دستاوردهای مهم اجرای نظام ارجاع و برنامه پزشک خانواده است که جوادی به آن ها اشاره می کند. تصور کنید وقتی می شود با شرح حال گرفتن ساده، در سطح اول نظام ارجاع، مشکل بیمار را تشخیص داد، دیگر اصلا نیازی به انجام آزمایش های غیرضروری و فوق تخصصی نیست.
راهنمای بالینی، آزمایش ها را به ریل علمی برمی گرداند
سال هاست کارشناسان نظام سلامت بر ضرورت اجرای راهنمای بالینی در نظام سلامت تاکید دارند، زیرا با اجرای این راهنماها، می توان امیدوار بود که پزشکان فقط در چارچوب های علمی، آزمایش های پزشکی را تجویز کنند. دکتر بهزاد پوپک، رئیس انجمن علوم آزمایشگاهی کشور، هم، یکی از راه حل های کاهش آزمایش های غیرضروری را اجرای راهنمای بالینی می داند و می گوید: «باید راهنماهای بالینی ملی تعریف شود تا فرآیند تشخیص، درمان و تجویز آزمایش ها از روندی منطقی، علمی و هماهنگ پیروی کند.» به گفته پوپک، «وقتی راهنماهای بالینی اجرا شود، همه پزشکان موظف خواهند بود از یک فرآیند علمی برای درمان و تجویز فرآیندهای تشخیصی پیروی کنند.
این کار علاوه بر اینکه از هزینه های نظام سلامت می کاهد، موجب می شود بسیاری اوقات از مزمن شدن بیماری افراد جلوگیری شود.» جالب است که به گفته این کارشناس نظام سلامت، «گاهی برخی آزمایش ها برای گروهی از بیماران ضرورت دارد، اما آن آزمایش های تشخیصی برای بسیاری از بیماران انجام نمی شود. مثلا در صورت انجام آزمایش های دوره ای از مزمن شدن بیماری بیماران مبتلا به دیابت جلوگیری می شود، اما خیلی اوقات شاهد هستیم که این آزمایش های ضروری انجام نمی شود. البته آن طرف قضیه هم وجود دارد، یعنی گاهی به نظر می رسد که به انجام آزمایش های تشخیصی پیشرفته برای یک سری از بیماران نیازی نیست، اما به دلیل تجویز پزشک، آن آزمایش های غیرضروری انجام می شوند.»
علت آمار آزمایش های غیرضروری چشمگیر است؟
چندین ماه قبل، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران در اظهارنظری قابل تامل به رسانه ها اعلام کرد: «در حال حاضر پزشک فرصت معاینه کافی ندارد و به جای یک ربع، 5 تا ۱۰ دقیقه برای بیمارش وقت می گذارد و به سمت تجویز خدمات پاراکلینیک و تجویز سی تی اسکن و آزمایش می رود، این اتفاق برای این است که درآمد خود را افزایش دهد، در حالی که درگذشته اینطور نبود و پزشکان با تشخیص خوب به درمان می رسیدند و از دادن آزمایش های غیرضروری اجتناب می کردند.»
دکتر ایرج خسرونیا معتقد است: «اگر تعرفه واقعی باشد و مسائل مالی پزشک را تامین کند، متخصصان دیگر کمتر به سمت استفاده از خدمات پاراکلینیک می روند.» اینکه تجویز آزمایش های غیرضروری پزشکی را به پایین بودن تعرفه ها نسبت دهیم، قطعا اتفاق خطرناکی است که می تواند مولفه های ابتدایی نظام سلامت را هم زیر سوال ببرد. اینکه پزشک برای انجام ویزیت های بیشتر و صرفه جویی در وقت، فورا بیمار را به سمت آزمایش های غیرضروری تشخیصی سوق دهد، نه تنها جیب بیمار را خالی می کند، بلکه موجب می شود سلامت بیمار هم به خطر بیفتد، چون هر آزمایش و عکس برداری بی مورد می تواند فرآیند تشخیص سریع و درست بیماری را به خطر بیندازد و حتی روند درمان منطقی بیمار را هم منحرف کند.
