سلول هایی که پلاکت خون تولید می کنند

مگاکاریوسیت ها (MK)، سلول های هماتوپوئیتیکی (خون ساز) موجود در مغز استخوان هستند که مسئول تولید و آزاد سازی پلاکت ها به جریان خون می باشند.

به گزارش نبض ما، مگاکاریوسیت یا مگالوکاریوسیت یک سلول بزرگ مغز استخوانی است که دارای هسته ای زائده دار می باشد. وظیفه این سلول تولید پلاکت های های خون است که نقش مهمی در انعقاد خون دارند. به طور معمول از هر ۱۰۰۰۰ سلول مغز استخوان یکی از آن ها مگاکاریوسیت می باشد. البته این نسبت در شرایط بیماری های خاص می تواند تا ۱۰ برابر هم شود.

مشخصات مگارکاریوسیت ها

به طور معمول مگاکاریوسیت ها ۱۰ تا ۱۵ برابر بزرگتر از یک سلول خونی معمولی هستند و به طور متوسط قطری معادل با ۵۰ تا ۱۰۰ میکرومتر دارند. در طول زمان بلوغ، اندازه مگاکاریوسیت ها رشد کرده و DNA خود را بدون این که دچار تقسیم سلولی شود تکرار می کند. این فرآیند را که توسط آن کروموزوم ها بدون تقسیم سلولی تکرار شده و موجب تولید کپی های زیاد در داخل سلول می شود، اصطلاحا اندومیتوتیک می نامند.

در نتیجه فرآیند فوق، هسته مگاکاریوسیت بسیار  بزرگ و زائده دار می شود به طوری که در زیر میکروسکوپ نوری ممکن است به اشتباه این برداشت صورت گیرد که چندین سلول را مشاهده می کنیم. در بعضی موارد هسته سلول می تواند تا ۶۴ کپی از DNA یا ۳۲ کپی از مکمل DNA در سلول انسانی را شامل شود.

بلوغ مگاکاریوسیت

زمانی که یک سلول به طور کامل فرآیند تمایز خود را به اتمام رساند و تبدیل به یک مگاکاریوسیت بالغ شود، می تواند فرآیند تولید پلاکت ها را شروع کند. همان طور که گفته شد فرآیند بلوغ تحت پروسه ای به نام اندومیتوتیک، به صورت تکرار همزمان صورت می گیرد. با توجه به این که تعداد کروموزوم ها زیاد می شود بدون این که تقسیم سلولی صورت بگیرد، سیتوپلاسم سلول بزرگ تر خواهد شد. سلول فرآیند رشد خود را زمانی که به تعداد ۴ یا ۸ یا ۱۶ کپی از کروموزوم رسید متوقف می کند و تولید پلاکت ها را آغاز می کند.

آزادسازی پلاکت ها

در فرآیند تولید پلاکت، هورمون ترومبوپپتین نقش مهمی در القای مگاکاریوسیت ها برای شکل دادن به فرآیند پروتوپلاکت ها دارد. پلاکت های تولیدی در غشا داخلی در سیتوپلاسم مگاکاریوسیت ها نگه داری می شوند. دو مکانیزم برای آزادسازی پلاکت ها پیشنهاد شده است. در یک سناریو این فرآیندهای پروتو پلاکت به طور انفجاری شکسته می شوند و تبدیل به پلاکت های جدید در خون می شوند. در این روش هرکدام از فرآیندهای پروتو پلاکت می توانند ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ پلاکت جدید تولید کنند.

در سناریوی دیگر، سلول شاخه های پلاکتی را شکل می دهد و به داخل رگ های خونی می فرستد. این شاخه های پلاکتی دارای پاهای زائدی هستند که می توانند به کمک آن حرکت کنند. شاخه های پلاکتی به طور پیوسته پلاکت ها را به داخل چرخه گردش خون منتشر می کند.

به طور کلی دو سوم پلاکت های تولید شده داخل چرخه خون می مانند و یک سوم باقی مانده توسط طحال مصادره می شوند. از مگاکاریوسیت پس از تولید پلاکت ها فقط هسته سلول باقی می ماند. این هسته پس از عبور از مرز مغز استخوان وارد خون شده و توسط ماکروفاژهای آلولار ریه مصرف می شود.

مترجم: حسین مقدس زاده