دلایل پلاکت خون پایین و درمان آن

پلاکت خون چیست

پلاکت‌های خون، اجزای کوچک و مسطحی هستند، که در خون وجود دارند و از بقیه سلول های خونی بسیار کوچک تر هستند. پلاکت خون پایین به این معناست که میزان پلاکت خون شما کمتر از حد نرمال است.

این ساختارها حاوی آنزیم هایی هستند، که باعث انعقاد خون می شوند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خون ریزی و خارج شدن گلبول های قرمز از داخل رگ است. همچنین غیر از کنترل انعقاد خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماری های خونی نظیر سرطان خون نیز استفاده می شود.

زمانی که قسمتی از بدن شما زخم می شود، پلاکت خون به قسمت آسیب دیده زخم می چسبد و باعث بوجود آمدن لخته خون می شود. این عمل پلاکت ها منجر به بند آمدن خونریزی می شود. بنابراین پلاکت خون پایین می‌تواند خطری جدی باشد.

مقدار پلاکت خون طبیعی چقدر است؟

پلاکت خون باید بین ۱۵۰ هزار تا ۴۰۰ هزار در هر میلی متر مکعب خون برای بزرگسالان باشد. البته پلاکت خون در کودکان و نوزادان کمی بیشتر است. زمانی که پلاکت زیر ۵۰ هزار و یا بیشتر از یک میلیون باشد، اتفاق غیر طبیعی رخ داده است و حتما پلاکت خون پایین دارید.

با انجام آزمایشی به نام شمارش کامل خون یا آزمایش CBC، می توانید تعداد پلاکت های خونتان را بدانید. علامت Plt در آزمایش خون نشان دهنده تعداد پلاکت های خون در هر میلی لیتر مکعب خون است، که معمولا بزرگ ترین عدد برگه آزمایش خون است.

معمولا وجود اختلالات و نارسایی های انعقاد خون به صورت خونریزی زیرپوستی و کبودشدگی مخاطی بروز پیدا می کنند؛ به ویژه اگر دلیل اختلال انعقاد خون، کاهش تعداد پلاکت های خون یا عملکرد غیر صحیح آن ها باشد.

با توجه به اعداد گفته شده، پلاکت خون بالای ۴۵۰۰۰۰ را بیماری ترومبوسیتوز و پلاکت های کم تر از ۱۵۰۰۰۰ را بیماری ترومبوسیتوپنی می نامند. در ترومبوسیتوپنی، تمایل به خونریزی به ویژه از عروق خونی کوچک تر وجود دارد و این موضوع باعث خونریزی غیرطبیعی در پوست و دیگر قسمت های بدن می شود.

علت پایین بودن پلاکت خون

در ادامه به بررسی مهم‌ترین علل پایین بودن پلاکت خون می‌پردازیم:

نارسایی مغز استخوان

نارسایی مغز استخوان وضعیتی است که تولید همه سلول های خونی مانند گلوبول قرمز، گلوبول سفید و پلاکت‌ها کاهش می‌یابد. به همین دلیل در این موقعیت، به طور همزمان مشکلات کم خونی، تضعیف سیستم ایمنی و اختلال انعقاد خون به وجود می‌آید.

بزرگ شدن طحال

طحال به عنوان عضوی از دستگاه لنفاوی زیر قفسه سینه و سمت چپ بدن واقع شده است. این عضو کوچک و مهم در دوران جنینی، وظیفه خون‌سازی را داشته و پس از آن وظیفه تصفیه خون و نیز تقویت سیستم ایمنی را با محافظت از گلبول‌های قرمز و سفید سالم و پلاکت خون را دارد. اگر اندازه طبیعی طحال دچار تغییر شود و بزرگتر شود، این امر موجب کاهش پلاکت خون می شود.

دوران پریود

در هنگام قاعدگی مقدار پلاکت خون به علت خون‌ریزی کمی کاهش پیدا می‌کند.

کم خونی

آنمی و یا همان کم‌خونی اختلال خونی شایعی است که در آن گلبول‌های قرمز و یا هموگلوبین کافی در خون وجود ندارد و می‌تواند باعث کاهش پلاکت خون شود.

لوسمی یا سرطان خون

لوسمی نوعی از سرطان خون است که معمولاً از مغز استخوان شروع می‌شود و باعث تولید غیرطبیعی تعداد زیادی گلبول سفید می‌شود. اختلال ایجاد شده در عملکرد مغز استخوان، منجر به کاهش پلاکت خون می‌شود.

پره اکلامپسی و کاهش پلاکت خون

پره اکلامپسی از عوارض حامگلی است که یک اختلال چندارگانی است. جالب است بدانید یکی از علت‌های مرگ مادران باردار همین بیماری می‌باشد. از دیگر عوارض این بیماری کاهش پلاکت خون است.

شیمی درمانی بعد از سرطان

داروهای شیمی ‌درمانی از طریق گردش خون به تمام نقاط بدن منتقل می‌شود، هر گونه رشد و تکثیر را متوقف کرده یا کاهش می‌دهند. یکی از این نقاط حساس، مغز استخوان است. در نتیجه، کاهش رشد و تکثیر در مغز استخوان می ‌تواند موجب کمبود پلاکت خون، کم‌خونی و سایر مشکلات خونی شود.

وراثت

کم بودن پلاکت خون می تواند دلایل وراثتی نیز داشته باشد.

عفونت ویروسی و پایین آمدن پلاکت خون

بعضی از عفونتهای ویروسی می توانند علت کمبود پلاکت خون باشند. مثلاً، مرحله حاد بیماری ایدز، یعنی ۱۴ الی ۳۰ روز پس از ورود ویروس به بدن، بیمار ممکن است با مشکلاتی مواجه شود که از جمله آن می‌توان به کاهش گلبول های سفید خون و پایین آمدن پلاکت خون اشاره کرد.

اختلال انعقادی منتشر

اختلال انعقادی منتشر به معنای فعال شدن سیستم انعقاد خون به صورت گسترده در تمامی رگ‌های بدن است. چنین حالتی خطرناک و حتی کشنده است که به دلایل مختلفی از جمله مارگزیدگی، عفونت، مسمومیت، سرطان و بیماری های زنان رخ می دهد. مصرف همزمان پلاکت‌ها و پروتئین‌های انعقادی باعث کاهش آنها در پلاسما شده و امکان دارد که منجر به خونریزی شدید و در نتیجه کاهش پلاکت خون شود.

برخی داروها و پایین آمدن پلاکت خون

مصرف بعضی داروها می‌تواند منجر به کمبود پلاکت خون شود. مثلاً‌ هپارین یک گلیکوزآمینو گلیکان بسیار سولفاته‌ است که به عنوان داروی ضدانعقاد تزریقی استفاده می‌شود که می‌تواند باعث کاهش پلاکت خون شود. همچنین مصرف داروهای ضد دیابت خوراکی، آسپیرین یا سایر داروهای ضد التهاب غیراستروییدی می‌توانند باعث کاهش پلاکت خون شوند.

آی تی پی

اگر هیچ کدام از این موارد گفته شده علت پایین بودن پلاکت خون نبود و هیچ دلیل دیگری هم پیدا نشد، آن وقت احتمالاً شخص دچار بیماری آی تی پی است. آی تی پی یعنی کمبود پلاکت خونی که علت آن شناخته شده نیست.

همچنین بیماری آرتریت روماتویید، فقر آهن، مشکلات بعد از برداشتن طحال، بعضی از سرطان‌ها و بیماری های ژنتیکی خاص نیز باعث پایین آمدن پلاکت خون می شوند.

در ویدیو زیر، از دلایل دیگر کمبود پلاکت خون مطلع خواهید شد. این ویدیو را از دست ندهید!

آیا پایین بودن پلاکت خون نشانه سرطان است

ترومبوسیتوپنی به پایین بودن غیرعادی سطح پلاکت‌ها در جریان خون گفته می‌شود. پلاکت‌ها یا ترومبوسیت‌ها نوع ویژه ای از سلول‌های خونی هستند که مانع از خون ریزی می‌شوند. رایج ترین علتی که بیماران سرطانی ترومبوسیتوپنی را تجربه می‌کنند، آثار جانبی ناشی از شیمی درمانی است. زمانی که شیمی درمانی بر مغز استخوان تاثیر می‌گذارد، قدرت بدن در تولید پلاکت‌ها به عنوان مدافع  اصلی بدن در برابر خون ریزی تضعیف می‌شود.

پلاکت‌ها در زمان خون ریزی به محل آسیب هجوم می‌برند و با فاکتورهای خونی دیگر برای ایجاد لخته خونی واکنش می‌دهند. به طور طبیعی میلیون‌ها پلاکت در خون وجود دارند، با این حال داروهای شیمی درمانی مشخصی می‌توانند شمار پلاکت‌ها را کاهش دهند. هر چه تعداد پلاکت‌های جریان خون یک فرد کمتر باشد و زمان بیشتری بدون میزان کافی از آنها باقی بماند، بیمار بیشتر در معرض خونریزی قرار خواهد داشت. بنابراین می‌توان گفت پایین بودن پلاکت خون نشانه سرطان است.

توصیه هایی مفید برای کسانی که دچار کمبود پلاکت خون هستند

• ورزش شدید و قدرتی باعث افزایش میزان پلاکت می شود.
• قرص های ضد بارداری باعث بالا رفتن مقدار پلاکت می شوند.
• داروی استامینوفن پلاکت را کاهش می دهد.
• پرهیز از غذاهای سودازا
• مصرف عرق کاسنی صبح ناشتا ۱ لیوان
• مصرف شربت سوداک هر شب ۳ قاشق در یک لیوان آب خنک
• حجامت زیر نظر پزشک
• دم کرده بابونه روزانه ۱ لیوان میل شود و یا عرق بابونه روزانه یک استکان میل شود.

درمان پلاکت پایین خون

علاوه بر موارد گفته شده، یکی از بهترین گیاهان برای درمان پایین بودن پلاکت خون، جوانه شبدر یا همان یونجه است. این گیاه در گذشته یکی از پرکاربردترین گیاهان دارویی در طب سنتی بوده و امروزه نیز یکی از بهترین گیاهانی است، که مقابل مکمل های غذایی مصنوعی و غیر طبیعی برای درمان کم خونی مورد استفاده قرار می گیرند.

مزایای جوانه شبدر عبارتند از:

• یکی از بهترین ها در درمان کم خونی و پلاکت پایین
• تصفیه کننده ی خون و تنظیم فعالیت های کبدی
• درمان گرگرفتگی و بدخلقی ناشی از علائم یائسگی
• حاوی مقایدر بسیار کمی کالری و ویتامین های A ،C، تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین
• آرام بخش اعصاب
• مفید در درمان افسردگی
• آنتی اکسیدان قوی (ضد سرطان)
• مفید در مانع شدن از بروز چین و چروک زودرس در پوست
• پیشگیری از پوکی استخوان و بیماری های قلبی

پلاکت خون بالا یا ترومبوسیتوز

اصطلاح پزشکی داشتن پلاکت زیاد یا افزایش پلاکت ترومبوسیتوز نامیده می شود و به دو دسته بندی زیر تقسیم می گردد:

ترومبوسیتوز اولیه یا اساسی

ترومبوسیتوز ثانویه

برای درمان ترومبوسیتوز اولیه  می بایست، خون را تصفیه کرد و پلاکت را از خون جدا نمود، تا سطح آن به میزان طبیعی برسد.

اما در ترومبوسیتوز ثانویه، برای درمان می بایست علت آن معلوم شود و سپس با درمان آن علت مانند درمان سرطان یا کم خونی، ترومبوسیتوز نیز درمان می شود.

چه بیماری هایی پلاکت خون را افزایش می‌دهد؟

بیماری‌ آرتریت روماتویید، کم‌خونی، فقر آهن، مشکلات بعد از برداشتن طحال، بعضی سرطان‌ها و بیماری‌های ژنتیکی خاص باعث افزایش مقدار پلاکت می‌شوند.

علائم پلاکت پایین خون چیست؟

اگر سطح پلاکت خون شما پایین باشد، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• بروز کبودی های قرمز، بنفش یا قهوه ای که به آنها پورپورا ( purpura – لکه های خونریزی زیر پوستى) گفته می شود.
• بروز راش با نقاط کوچک قرمز یا بنفش بنام پِتشى (petechiae)
• خونریزى بینى
• خونریزى لثه
• بند نیامدن خونریزى از جراحت ها، حتى پس از گذشتن مدت طولانى
• خونریزی شدید در دوران قاعدگی
• خونریزى از روده بزرگ
• وجود خون در مدفوع
• وجود خون در ادرار

در صورت بروز هرگونه علائم خونریزی داخلی، فوراً با پزشک خود مشورت کنید. البته بروز این وضعیت بندرت ممکن است منجر به خونریزی مغزى شود. در موارد جدی تر ممکن است منجر به خونریزی داخلی شود، که شامل موارد زیر است:

• خون در ادرار
• خون در مدفوع
• استفراغ خونى یا خیلی تیره

در موارد خفیف، مانند پایین آمدن سطح پلاکت ها در اثر بارداری، معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی شود. پایین آمدن سطح پلاکت خون در موارد حادتر ممکن است باعث خونریزی غیرقابل کنترل شود، که نیاز به مراقبت هاى فوری پزشکی دارد.

اگر سطح پلاکت خونى پایینى دارید و سردرد یا هرگونه مشکل عصبی را تجربه کرده اید، سریعاً با پزشک خود مشورت کنید.

اگر قصد بارداری دارید یا دوران بارداری را سپری می کنید، پایین بودن پلاکت خون برای شما خطرناک است. برای اطلاع از پایین بودن پلاکت خون در بارداری با نبض ما همراه باشید.

اگر به هر علت پلاکت خون پایین دارید اصلا نگران نباشید ما به شما غذاهایی معرفی می کنیم که کاهش پلاکت خون شما را جبران می کنند:

غذاهایی برای افزایش پلاکت خون

برای مشاوره رایگان با فوق تخصص قلب و عروق بر روی لینک زیر کلیک کنید:

مشاوره پزشکی

شما می توانید سوالات خود را از طریق لینک پرسش از دکتر با پزشکان ما مطرح نمایید.