درمان وعلل چاقی کودکان
42 میلیون کودک زیر پنج سال در دنیا دچار اضافه وزن و چاقی هستند. علل اضافه وزن و چاقی کودکان و درمان آن متفاوت است که به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم.
نبض ما – چاقی کودکان به معنای داشتن چربی بدن بیش از حد است که با اضافه وزن، به معنی وزن بیش از حد متفاوت است چاقی دوران کودکی یک بیماری جدی پزشکی است که کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می دهد. و این زمانی است که وزن کودک با توجه به سن او بالا تر از مقدار نرمال باشد.
هر چه در کودکی، چاق تر باشند در بزرگسالی بیشتر چاق می ماند. و چاقی کودکان از این نظر مهم است که در بزرگسالی فرد را به بیماری های دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا گرفتار کرده و در کودکی می تواند باعث افسردگی و اعتماد به نفس پایین کودک شود.
علل چاقی کودکان
1 – عوامل ژنتیکی
- در بعضی خانواده ها، چاقی ارثی است.
- احتمال چاقی در کودکی که پدر، مادر، برادر یا خواهرش چاق هستند، زیاد است.
- عوامل ژنتیکی و ارثی به تنهایی باعث چاق نمی شوند. بلکه چاقی زمانی اتفاق می افتد که کودک بیشتر از مقدار موردنیاز، انرژی دریافت کند.
2- عادات غذایی
امروزه افراد غذاهای سالم و مغذی مثل میوه، سبزی و غلات کامل ( سبوس دار ) را کمتر و غذاهای آماده، خوراکی های فرآوری شده و نوشابه را بیشتر مصرف می کنند. این غذاها دارای چربی و کالری بالایی هستند، ولی سایر موادمغذی در آنها کم است.
3- عدم تحرک و جنب و جوش در کودکان
رایج شدن تماشای تلویزیون، بازی های کامپیوتری و ویدئویی در بین کودکان باعث کاهش تحرک بدنی و چاقی کودکان شده است. به عنوان مثال، کودکان آمریکایی بطور متوسط روزانه 3 ساعت به تماشای تلویزیون می پردازند.
چنین کارهایی علاوه بر اینکه باعث عدم تحرک و کاهش مصرف انرژی می شود، بلکه در اینگونه مواقع، کودک خوراکی ها و تنقلات پرکالری فراوانی مصرف می کنند.
والدین به علت نگرانی برای سلامتی کودکان خود، از شرکت آنها در کلاس های ورزش بعد از مدرسه، جلوگیری می کنند.
4- بعضی شرایط بدنی و بیماری ها می توانند باعث چاقی کودکان شوند، ولی خیلی نادر است؛ مثل عدم تعادل هورمونی و سایر مواد شیمیایی و نیز اختلالات ارثی در متابولیسم بدن.
5- بعضی داروها با تغییر فرآیند غذاها در بدن، یا ذخیره چربی باعث بروز چاقی می شوند.
روش های تعیین چاقی:
نمودارهای وزن بر اساس قد
این نمودارها مقادیر وزن مناسب و چاقی کودکان را بر اساس قد آنها نشان می دهد. بسیاری از مراقبین بهداشت معتقدند وقتی وزن کودک بیشتر از 20 درصد مقدار طبیعی باشد ، دچار چاقی است.
اما این نمودارها بر اساس ویژگی های فردی هر کودک نیست. زمانی که می خواهیم چگونگی رشد او را بر اساس نمودار تعیین کنیم، بایستی سن و الگوی رشد کودک را در نظر گرفت.
بعنوان مثال، بعضی کودکان قبل از جهش رشد، وزن اضافه می کنند و این بدان معنا نیست که چاق خواهند شد.
درصد چربی بدن
درصد چربی بدن، شاخص خوبی برای تعیین چاقی است. اگر بیشتر از 25 درصد از وزن بدن در پسران چربی باشد و در دختران بیشتر از 32 درصد، علامت چاقی است.
اما تعیین دقیق درصد چربی بدن کار مشکلی است. بیشتر روش های دقیق اندازه گیری، وسایل مخصوصی دارند که در مطب اکثر پزشکان وجود دارد.
اگر ضخامت چربی بدن توسط یک متخصص و با دقت کامل اندازه گیری شود، پاسخ درست و قابل اعتمادی می دهد و در غیراین صورت خیر.
شاخص توده بدنی (Body Mass Index )
این روش نسبت وزن فرد را به قد او می سنجد و همانند BMI بزرگسالان می باشد که برای تعیین چاقی به کار می رود BMI یا شاخص توده بدنی از تقسیم وزن ( به کیلوگرم ) بر مجذور قد ( به متر ) به دست می آید.
BMI با درصد چربی بدن نیز مرتبط است، ولی اندازه گیری آن خیلی آسان تر است.
BMI روش استانداردی برای تعیین چاقی در بزرگسالان و افراد بالغ است ولی در مورد کودکان، صد در صد تایید شده نیست.
بعضی مراقبین بهداشت بیان می کنند اگر BMI کودک بیشتر از 5 درصد BMI کودکان هم سن و هم قد خود بود، دچار چاقی است( بعضی ها 10 درصد یا 15 درصد می گویند ). در مورد افراد بالغ اگر BMI بیشتر از 30 باشد، نشانه چاقی است.
درمان چاقی کودکان
الف) خودمراقبتی در منزل
فعالیت بدنی و ورزش:
- بهترین کار این است که نگذارید کودک مدت زمان زیادی را به تماشای تلویزیون، بازی با کامپیوتر یا ویدئو صرف کند و این زمان را کاهش دهید. زیرا اینگونه فعالیت ها علاوه بر اینکه انرژی کمی از بدن را می سوزانند، کودک را نیز به خوردن تنقلات و خوراکی های پرکالری تشویق می کنند.
- کودکان را تشویق کنید تا ورزش کنند که هم انرژی مصرف می کند و هم عضلات مختلف بدن را به فعالیت وا می دارد. مانند دویدن، شناکردن، اسکیت بازی و دوچرخه سواری. بهترین ورزش ها، آنهایی هستند که باعث افزایش منظم و متوسط ضربان قلب و تعریق ملایم شوند.
- به کودک اجازه دهید با انجام ورزش های مختلف، خودش ورزش مورد علاقه خود را انتخاب کند و ورزش به طور منظم و پیوسته انجام شود. بطور متوسط حداقل روزانه ۳۰ دقیقه ورزش شدید لازم است.
برنامه غذایی:
- ابتدا بایستی اطلاعاتی در مورد نیازهای غذایی کودک خود به دست آورید. سپس بر اساس آن اطلاعات، به کودک خود کمک کنید تا با تغذیه صحیح و مناسب خود آشنا شود.
- اگر نمی توانید یک رژیم و برنامه غذایی مناسب برای چاقی کودکان را طراحی کنید، با یک کارشناس تغذیه مشورت کنید تا راهنمایی ها و توصیه های لازم را به شما ارائه دهد.
- کودک را تشویق کنید تا در خرید مواد غذایی و آماده کردن غذا به شما کمک کند.
- به کودک موادغذایی مختلفی بدهید، حتی شیرینی و میان وعده ها. در یک رژیم مناسب و متعادل انواع مواد غذایی ، حتی غذاهای پرکالری و پرچرب نیز وجود دارند، ولی بایستی به ندرت و به مقدار کم مصرف شوند. اندازه و مقدار واحدهای غذایی را یاد بگیرید.
- به کودک یاد بدهید تا غذا را آهسته بخورد، زیرا این عمل باعث می شود کودک به محض احساس سیری دست از خوردن بکشد.
- تا جایی که ممکن است افراد خانواده با هم غذا بخورند. اوقات صرف غذا بایستی لحظات خوشایندی برای افراد خانواده باشد.
- مصرف خوراکی ها را برای کودک ممنوع نکنید. اینگونه خوراکی ها بخشی از برنامه غذایی کودک هستند، ولی بایستی طبق برنامه ای منظم مصرف شوند و گرنه باعث افزایش وزن بی رویه و چاقی کودکان خواهند شد.
- موقع تماشای تلویزیون، به کودک خوراکی و مواد غذایی پرکالری ندهید. بیشتر افراد هنگام تماشای تلویزیون بیش از مقدار لازم غذا می خورند.
- برای کودکان کمتر از دو سال مصرف چربی آزاد است و نباید آن را محدود کرد.
ب) درمان دارویی
درمان های دارویی مختلفی برای چاقی کودکان مثل متفورمین، سیبوترامین، لپتین، … پیشنهاد شده ولی تمامی این داروها بایستی مصرف طولانی مدت داشته باشد. بعلاوه هر دارویی با یک سری عوارض همراه است.
ج ) درمان جراحی
در مورد این روش جراحی در درمان چاقی کودکان تجربه ی زیادی در دست نیست، بعلاوه اکثر پزشکان به خاطر عوارض حاضر به انجام این روش ها نیستند.
نبض ما– گردآوری
منابع:
رژیم سلامتی،عصر ایران،تبیان
