شکاف لب را چگونه می توان درمان کرد؟

شکاف لب (لب شکری) و شکاف کام، دو مورد از شایع‌ترین اختلالات مادرزادی در کودکان است.

نبض ما– شکاف لب یا شکاف کام یک ناهنجاری مادرزادی است و زمانی رخ می‌دهد که در دوران حاملگی لب یا کام به صورت صحیح شکل نگرفته باشد. در این ناهنجاری لب یا کام یا هر دو جدا شده است. مهم‌ترین مشکلاتی که در اثر لب یا کام شکافته به وجود می‌آید شامل مشکل در خوردن غذا، صحبت کردن، بهداشت دهان، مشکلات دندانی و تعاملات اجتماعی است.

تشکیل ناقص لب بالایی (شکاف لب) و یا سقف دهان (شکاف کام) ممکن است به تنهایی یا به صورت توأم با هم در یک نوزاد اتفاق بیفتد. شرایط این عارضه از نظر شدت و وسعت آن در بیماران مختلف می‌تواند بسیار متفاوت باشد و ممکن است یک یا هر دو طرف صورت را درگیر نماید.

آیا لب شکری ارثی است؟

نتایج یک پژوهش حاکیست: عوامل محیطی، روانی – هیجانی و ارث، سه عامل مهم در ایجاد شکاف لب و کام هستند. بر اساس یافته‌های تحقیقات انجام شده، در 33 تا 36 درصد موارد، رابطه مثبتی بین شکاف لب و عامل ارث وجود دارد. اگر کودکی با شکاف «دهانی – صورت» متولد شود، شانس ابتلا برای بچه بعدی، پنج درصد اضافه می‌شود. اگر یکی از والدین کودک، مبتلا به این شکاف باشد، شانس ابتلا برای کودک بعدی تا 15 درصد بیشتر افزایش خواهد یافت.

بیش از ۴۰% کودکان که شکاف کام دارند ولی شکاف لب در آنها وجود ندارد از بیماری‌های زیر رنج می‌برند:

• سندرم وود دِر وان
• سندرم حذف
• توالی رابین
• سندرم استیکلر
• سندرم تریچر کولینز

انواع مختلف شکاف لب

• شکاف در یک طرف لب (شکاف ناقص یک طرف لب)
• شکاف در یک طرف لب و بینی (شکاف کامل یک طرف لب)
• شکاف در دو طرف لب (شکاف دو طرفه ناقص لب)
• شکاف در دو طرف لب و بینی (شکاف کامل دو طرفه لب)

در شکاف لب ، لب بالایی به طور کامل شکل نگرفته است و روی عملکرد لب‌ها تأثیر دارد. اگر شکاف فقط بر لب تأثیر داشته باشد، به آن ناقص یا جزئی گفته می‌شود. اگر شکاف بر بینی هم تأثیر داشته باشد به آن کامل می گویند شکاف می‌تواند در یک طرف یا در هر دو طرف لب بالایی به وجود آمده باشد. شکافی که بر خط لب اثر گذاشته باد در رشد دندان‌ها اخلال ایجاد می‌کند. شکاف لب ممکن است از ملایم تا بسیار سخت و شدید باشد.

علت شکاف کام در جنین

بیشتر (۶۰%) شکاف‌های لب و کام با هیچ یک از اتفاقاتی که در زمان حاملگی یا بعد از آن رخ می‌دهد ارتباطی ندارد. برخی از استثنائات عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض داروی فنی توئین (دی لان تین) در زمان حاملگی
• استعمال دخانیات در زمان حاملگی
• مصرف مشروبات الکلی، داروهای ضد تشنج یا ویتامین A (اسید رتینوئیک)
• عوامل ژنتیکی

طبق تحقیقات انجام شده، بیماری‌های عفونی مادر، اختلال هورمونال (هیپوتیروئیدیسم، دیابت و درمان با داروهای کورتونی)، داروها (مصرف داروهای آرام‌بخش، ضد تشنج و ضد صرع، احتمال وقوع شکاف لب را تا 10 برابر افزایش می‌دهد)، ویتامین‌ها (کمبود ریبوفلاوین، اسید فولیک، ویتامین B6، ویتامین A و حتی در بعضی موارد مقادیر بیش از حد ویتامین A)، هیپوکسی (سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری منجر به هیپوکسی در کودک شده که متعاقبا وقوع شکاف کام را افزایش می‌دهد)، از جمله عوامل موثر محیطی بر ایجاد شکاف لب و کام هستند.  این در حالی است که استفاده از اسیدفولیک در چهار ماهه اول حاملگی اثر محافظتی علیه شکاف دارد

همچنین عوامل روانی و هیجانی که با ایجاد تنش‌های ضربه زننده ممکن است در اتیولوژی شکاف در انسان نقش مهمی داشته باشند از دیگر عوامل شکاف لب و کام به شمار می‌روند.

تشخیص لب شکری در سونوگرافی

مادران باردار از طریق سونوگرافی سه بعدی می‌توانند این مشکل را در جنین خود شناسایی کنند لذا توصیه می‌شود خانواده‌هایی که این بیماری را به صورت وراثتی دارند نسبت به انجام سونوگرافی در دوران بارداری اهتمام بیشتری داشته باشند.

باید توجه داشت که با آزمایش خون مادر نمی‌توان به شکاف کام و لب جنین پی برد. همچنین شایان ذکر 90 درصد از بیمارانی که با شکاف کام و لب مواجه هستند با جراحی بهبود می‌یابند و این مسئله امروزه جای نگرانی ندارد.

درمان لب شکری

اغلب موارد شکاف لب و کام را می‌توان با استفاده از فنون پیشرفته و تخصصی جراحی پلاستیک درمان نمود و توانایی غذا خوردن، صحبت کردن، شنیدن و نفس کشیدن طبیعی را به کودک باز گرداند و داشتن ظاهر و عملکرد طبیعی‌تر این اجزاء در نوزاد را امکانپذیر نمود.

نوارپیچی و قالب گیری نازوآلوئولار باعث بهبود نتایج جراحی می‌شود

برای کودکان با شکاف عریض، ما لثه، لب و بینی را با استفاده از یک نوار یا قالب، قبل از جراحی لب شکری تغییر شکل داده می شود. هدف از قالب‌گیری کوچک کردن شکاف لثه و لب قبل از عمل جراحی زیبایی لب شکری است که برای کشش پوست و شکل بینی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. نتایج بهتر در اولین عمل به معنای عمل‌های جراحی کمتر در دوران کودکی است.

عمل جراحی برای درمان شکاف لب (لب شکری)

عمل جراحی برای اصلاح شکاف لب غالباً در شش ماهگی نوزاد انجام می‌شود. در حین جراحی لب شکری ، پوست، ماهیچه و پوشش لب در محل اصلی خود قرار داده می‌شود. بینی هم در اولین عمل مورد درمان قرار می‌گیرد اما وقتی کودک بزرگ‌تر شد نیاز به یک عمل جراحی جزئی دیگر دارد.

مراحل عمل جراحی شکاف لب به شرح زیر است:

بیهوشی

در این مرحله، داروهایی به کودک شما داده می‌شود تا در زمان عمل جراحی بتواند راحت باشد. در این مرحله ممکن است از مواد بی‌حسی تزریقی داخل وریدی و یا از بیهوشی عمومی استفاده شود. دکتر اکبری بهترین روش بیهوشی برای کودک شما را تعیین خواهد کرد.

برش

هدف از انجام جراحی لب شکری آن است که قسمت شکاف خورده لب بالایی کودک بسته شود و عملکرد، ساختار و وضعیت ظاهری لب بالایی اصلاح شود. برای این منظور، بریدگی‌هایی در اطراف شکاف لب ایجاد می‌شود و بافت‌های اطراف این بریدگی‌ها کشیده شده و با استفاده از بخیه بسته می‌شوند تا به این ترتیب، شکاف لب نیز بسته شود.

برای ترمیم شکاف کام لازم است وضعیت بافت‌ها و عضلات ناحیه سقف دهان با دقت خاصی اصلاح شود تا شکاف کام بسته شده و ساختار سقف دهان کودک شکل بگیرد. برای این منظور، بریدگی‌هایی در دو طرف شکاف کام ایجاد می‌شود و سپس با استفاده از روش‌های تخصصی فلپ، این عضلات و بافت‌های نرم و سخت دهان نوزاد در وضعیت جدیدی قرار داده می‌شود، سپس ناحیه ترمیم شده به وسیله بخیه بسته می‌شود. بخیه‌ها معمولاً در قسمت میانی سقف دهان نوزاد زده می‌شود تا طول سقف دهان به اندازه کافی باشد و نوزاد بتواند در ادامه مراحل رشد خود، تغذیه طبیعی داشته باشد و قدرت تکلم او نیز به شکل مناسبی توسعه پیدا کند.

بستن بریدگی‌ها

بریدگی‌های اطراف شکاف لب و کام را می‌توان با استفاده از بخیه‌های جذب شونده یا بخیه‌های ساده بست.

مشاهده نتایج

جای زخم‌های خارجی که در نتیجه عمل ترمیم شکاف لب یا کام ایجاد می‌شوند، معمولاً بر روی لب بالایی و بینی کودک باقی می‌ماند. با گذشت زمان، این جای زخم‌ها به تدریج محو می‌شوند و کودک شما توانایی رشد و عملکرد طبیعی خود را به دست خواهد آورد.

دانستن این نکته اهمیت زیادی دارد که هر چند شکاف لب یا کام را می‌توان با یک عمل جراحی پلاستیک ترمیم نمود، اما مراحل درمان کودکی که با این عارضه متولد شده است تا زمان رسیدن به مرحله بلوغ و گاهی حتی تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می‌کند. در واقع هر چقدر که سن کودک افزایش پیدا می‌کند، ممکن است به عمل‌های جراحی پلاستیک دیگری برای اصلاح عملکرد و وضعیت ظاهری لب یا کام او نیز نیاز باشد.

نتایج جراحی اولیه کودک شما برای ترمیم شکاف لب یا شکاف کام او تفاوت قابل ملاحظه‌ای در کیفیت زندگی کودک، توانایی تنفس، خوردن، آشامیدن و صحبت کردن ایجاد خواهد کرد. اما با این وجود ممکن است برای اصلاح عملکرد یا وضعیت ظاهری لب و دهان کودک، به عمل‌های جراحی دیگری نیز نیاز باشد. البته مقداری از جای زخم‌های ناشی از این عمل معمولاً بر روی لب‌های کودک باقی می‌ماند و برای همیشه در چهره او قابل مشاهده خواهد بود.

زمان انجام عمل جراحی لب شکری

زمان مناسب برای انجام عمل جراحی لب شکری به شرایط خاص کودک شما بستگی دارد. اولین جراحی ترمیم شکاف لب معمولاً در هنگامی که سن کودک حداقل ۱۰ هفته و وزن او در حدود ۵ کیلوگرم باشد و میزان هموگلوبین (یا گلبول‌های قرمز خون) او حداقل برابر با ۱۰ باشد، انجام می‌شود.

جراحی ترمیم شکاف کام معمولاً در سنین بالاتر، یعنی هنگامی که کودک در سن ۹ تا ۱۸ ماهگی باشد، انجام می‌شود. البته در صورتی که کودک به مشکلات و عوارض خطرناک‌تری از قبیل بیماری‌های قلبی یا ریوی مبتلا باشد، معمولاً لازم است که درمان لب شکری او تا زمان درمان این مشکلات به تعویق بیفتد.

هزینه عمل لب شکری

یکی از مواردی که همواره در تصمیم‌گیری برای انجام یک عمل جراحی اهمیت دارد، هزینه آن است. هزینه یک عمل جراحی می‌تواند بسته به میزان تجربه پزشک جراح و روش مورد استفاده برای عمل لب شکری و حتی موقعیت جغرافیایی محل زندگی بیمار متفاوت باشد.

هزینه عمل لب شکری شامل موارد زیر است:

• دستمزد جراح
• هزینه‌های بیمارستان یا مرکز جراحی
• هزینه بیهوشی
• نسخه‌های مربوط به داروهای تجویز شده
• لباس‌های مخصوص بعد از عمل
• آزمایش‌های پزشکی

نبض ما– گردآوری

منابع

وبسایت دکتراکبری، کلینیک زیبایی صدف، سلامت نیوز، ایسنا