۱۰ مورد از مهم ترین علل مرگ و میر در ایران
مجموعه اختلالات روانی و مصرف مواد، سبب از بین رفتن حدود 2 میلیون سال عمر در ایران در سال 2015 شده است، به نحوی که با وجود غیر کشنده بودن، دومین عامل از بین رفتن سال های عمر در ایران پس از بیماریهای قلبی – عروقی هستند.
نبض ما– نتایج مطالعات بار بیماری ها در منطقه مدیترانه شرقی در 15 مقاله و 3 سر مقاله در شماره آگوست سال 2017 مجله بین المللی سلامت عمومی (International Journal of Public Health) و نتایج مربوط به ایران در 4 مقاله در مجله Medicine Archives of Iranian منتشر شده است. منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، شامل 22 کشور (اردن، افغانستان ، امارات متحده عربی، ایران، بحرین، پاکستان ، تونس، جیبوتی، سوریه، سودان، سومالی، عراق، عربستان سعودی، عمان ، فلسطین، قطر، کویت، لبنان ، لیبی، مراکش، مصر و یمن) با جمعیتی حدود 630 میلیون نفر است.
دکتر رضا ملک زاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در کنفرانس خبری سیمای سلامت ایران و جایگاه آن در میان کشورهای منطقه خاورمیانه اظهار کرد: بعد از پیروزی انقلاب در زمینه کنترل بیماری های عفونی در ایران حاصل شده است و افزایش امید به زندگی داشته ایم. این در حالی است که روند مرگ‌ها در کودکان زیر ۵ سال در منطقه خاورمیانه با سرعت کمتری از میزان جهانی کاهش یافته و ۸۰ درصد از کل مرگ‌های کودکان در سطح منطقه در شش کشور افغانستان، پاکستان، سومالی، سودان جنوبی، سودان و یمن رخ داده‌اند و سه کشور سودان، افغانستان، و پاکستان جزو ۱۰ کشوری هستند که بیشترین نرخ مرگ و میر کودکان در جهان متعلق به آنهاست.
وی افزود : 50 درصد جمعیت ایران سن بالای 30 سال دارند و پیش بینی می شود طی 25 سال آینده جمعیت کشور پیرتر خواهد شد. ملک زاده با اشاره به برخی بیماری های غیرواگیر مانند بیماری های کلیوی، کبدی، قلبی عروقی ، مغزی و روانی افزود : شیوع این بیماری ها بالا است به عنوان نمونه 10 درصد ایرانی ها دیابت دارند و 25 درصد جمعیت کشور قند بالای 105 دارند که تا 15 سال آینده جمعیت مسن تری خواهیم داشت که 30 درصد آنها مبتلا به دیابت خواهند بود.
وی در پاسخ به این سوال نبض ما، که بیماریهای غیرواگیر و افزایش سن پیری از نظر اقتصادی چه ضربه ای به کشور وارد می کند، می گوید: ابتلا و شیوع بیماریهای غیرواگیر که قابل پیشگیری است، شیوع این بیماری ها، خســارات اقتصادی بزرگی را به کشــورها تحمیل می کند. این در صورتی است که همیشه پیشگیری و بهتر از درمان است و سن از کار افتادگی را کاهش می دهد، ناتوانی سرپرست خانواده هزینه هایی را تحمیل می کند. عدم کنترل بیماری های غیرواگیر تولید ناخالص ملی را هم تحت الشعاع قرار می دهد و بیمه ها مجبور به پرداخت هزینه می شوند.
وی در پاسخ به سوال نبض ما، که آموزش و پرورش چه نقشی در این مباحث می تواند داشته باشد، گفت: لازم است نه تنها از دوران کودکی بلکه از زمانی که مادر باردار است و در زمان شیردهی آموزشهایی داشته باشد که این امر در بعضی از کشورها رایج است.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت علل بروز بیماری های مزمن غیرواگیر را افزایش شهرنشینی، صنعتی شدن زندگی و کم تحرکی عنوان کرد و گفت: 95 درصد ایرانی ها تحرک بدنی کافی ندارند، 30 درصد ایرانی ها چاق هستند، 40 درصد اضافه وزن دارند و 10 درصد مبتلا به دیابت هستند. وی افزود: در حال حاضر در شهری زندگی می کنیم که برای افراد امکان ورزش وجود ندارد و لازم است به جای گسترش اتوبان ها، مسیرهای دوچرخه سواری افزایش یابد.
دکتر ملک زاده با تاکید بر اینکه صنعت غذایی باید اصلاح شود، گفت: گاهی مواد غذایی مانند نان مصرفی، بیشتر از حد مجاز نمک دارد، که این از دسترس مردم خارج است و لازم است از سوی مسئولین توجه شود. وی با اشاره به اینکه پیشگیری تنها راه خروج از چالش بیماری های غیرواگیر،گفت: با توجه به اینکه جامعه در حال پیر شدن است، اینکه لازم است رسانه ملی در این زمینه برنامه های مدونی را تدوین و اجرا کند.
اجرا برنامه «ایراپن» برای پیشگیری از بیماری های غیرواگیر
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت به اجرای برنامه ایراپن از سوی وزارت بهداشت در کشور اشاره کرد و گفت: این یک برنامه پیشگیری کننده از بیماری های غیرواگیر است که طی آن افراد 30 ساله از نظر ابتلا به سکته های قلبی و مغزی و همچنین سرطان ها خطرسنجی می شوند. ملک زاده توضیح داد: این طرح به صورت پایلوت در چهار استان کشور انجام شده و در آینده در سایر استان ها نیز اجرا خواهد شد؛ برای پیش بینی احتمال ابتلای افراد 30 ساله به سکته های قلبی و مغزی معیارهایی مانند قد، وزن، میزان چربی و دور کمر آنها اندازه گیری می شود و برای پیش بینی احتمال ابتلا به انواع سرطان ها میزان خون مخفی در مدفوع مورد بررسی قرار می گیرد.
علل مرگ و میر در ایران
دکتر مازیار مرادی لاکه، متخصص پزشکی اجتماعی و عضو عیت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره مطالعلات انجام شده در این خصوص می گوید: مهمترین علل مرگ در ایران عبارتند از:بیماری های ایسمیک قلبی، بیماری های عروقی مغز (شامل سکته مغزی)، آسیب های ناشی از حوادث جاده ای، بیماری های فلبی ناشی از پر فشاری خون، بیماری آلزایمر، سایر بیماری های قلبی-عروقی،بیماری مزمن انسدادی ریه، دیابت،عفونت های تنفسی تحتانی، سرطان معده است.
مهم ترین علل مرگ در منطقه مدیترانه شرقی عبارتند از:
- بیماری های ایسکمیک قلبی
- بیماری های عروقی مغز(شامل سکته مغزی)
- عفونت های تنفسی تحتانی
- آسیب های ناشی از حوادث جاده ای
- آسیب های ناشی از جنگ و اقدامات قانونی
- دیابت
- تولد نوزان نارس
- انسفالوپاتی نوزادی
- بیماری مزمن انسدادی ریه
- بیماری اسهالی
اولین علل مرگ ومیر، بیماری های قلبی و عروقی
بیماری قلبی و سایر بیماری های قلبی-عروقی (مانند سکته مغزی) ، دلیل یک سوم مرگ و میر در کشور های منطقه در سال 2015 است و اولین علت مرگ و میر در بیشتر کشور های منطقه است.
وی در خصوص مقایسه سال های از دست رفته عمر به دلیل مرگ زودرس یا ناتوانی (DALY) می گوید: اگر در کشور های منطقه مدیترانه شرقی را پس از استانداردسازی ساختار سنی و جنسی جمعیت ، از نظر سال های از دست رفته عمر به دلیل مرگ زودرس یا ناتوانی رتبه بندی کنیم، ایران در رتبه دهم قرار می گیرد. رتبه های 1 تا 3 در این رتبه بندی، مربوط به کشور های کویت ، عربستان سعودی و قطر و 3 کشور آخر رتبه بندی، افغانستان، سومالی و جیبوتی هستند.
آسیب های ناشی از حوادث جاده ای
به گفته دکتر مرادی لاکه، مرگ و میر ناشی از حوادث جاده ای ، چهارمین دلیل مرگ در کشور های منطقه مدیترانه شرقی و سومین علت مرگ در ایران است. میزان مرگ ناشی از حوادث جاده ای در ایران طی یک دهه اخیر در سال های 2005 تا 2015 به طور قابل توجهی کمتر شده است ولی هنوز هم جزو بالاترین میزان ها در منطقه و جهان است.
سرطان
دکتر مرادی با اشاره به اینکه مهمترین علل مرگ ناشی از سرطان در ایران عبارتند از: سرطان معده، سرطان ریه،لوسمی،سرطان مری،سرطان روده بزرگ، سرطان مغز، سرطان پستان، سرطان پروستات، گروه سایر سرطان ها و سرطان کبد است، می گوید: به طور تقریبی یک دهم علل مرگ و میر در کشور های منطقه در سال 2015 ناشی از سرطان هاست که مهم ترین آن ها شامل سرطان ریه، پستان و معده است.
صدمات عمدی را به چهار گروه تقسیم می کنیم:
- خشونت بین فردی در کشور های منطقه مدیترانه شرقی در طی 25 سال گذشته 152 درصد افزایش داشته است، در حالی که در سطح جهان، 18 درصد افزایش یافته است.
- حدود 84% از مجموع موارد مرگ ناشی از جنگ و اقدامات قانونی (مانند اعمال قانونی زور توسط پلیس) در جهان ، در منظقه مدیترانه شرقی اتفاق می افتد.
- در سال 2015 میلادی 28 هزار نفر از مردمان ساکن در کشور های منطقه مدیترانه شرقی خودکشی کرده اند که نسبت به 25 سال گذشته افزایش 100 در صدی را نشان میدهد، این در حالی است که تعداد موارد خودکشی در سطح جهان در همان مدت، 20 درصد افزایش داشته است.
پیشگیری از بارداری در سنین نوجوانی
این متخصص می گوید: مصرف دخانیات و شاخص توده بدنی (BMI) بالا شایع ترین خطر سلامتی در نوجوانان منطقه مدیترانه شرقی به شمار می روند. نرخ شیوع بارداری در سنین نوجوانی و نیاز برآورده نشده برای پیشگیری از بارداری در سنین نوجوانی در بسیاری از کشورهای منطقه بالاست.
اختلالات روانی و سوء مصرف مواد دومین علت سالهای عمر در ایران
دکتر مرادی درباره شیوع اختلالات روانی در ایران می گوید: مجموعه اختلالات روانی و مصرف مواد، سبب از بین رفتن حدود 2 میلیون سال عمر در ایران در سال 2015 شده است، به نحوی که با وجود غیر کشنده بودن، دومین عامل از بین رفتن سال های عمر در ایران پس از بیماریهای قلبی – عروقی هستند.
- اختلالات روانی (افسردگی، اضطراب، بیماری دو قطبی و اسکیزوفرنی) در کشور های منطقه مدیترانه شرقی روند رو به رشدی را نشان می دهد.
- اختلالات روانی منجر به حدود 11 میلیون سال زندگی همراه با ناتوانی (YLDs) در کشور های منطقه مدیترانه شرقی در سال 2015 شده است.
ایدز
مرگ و میر ناشی از ویروس HIV یا ایدز در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی در سال 2015 روند افزایشی نشان می دهد. این در حالی است که درمان ضد ویروسی در دسترس است. کشور جیبوتی با مرگ و میری معادل 46 نفر در هر 100 هزار نفر بالاترین میزان مرگ و میر ناشی از ویروس HIV یا ایدز را در کشورهای منطقه مدیترانه شرق در سال 2015 است.
عفونت های تنفسی تحتاتی،نهمین علت سال های از دست رفته عمر در ایران
عفونت های دستگاه تنفسی تحتانی، سومین علل مرگ و میر در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی و نهمین علت در ایران در سال 2015 میلادی هستند. میزان سال های از دست رفته عمر ناشی از عفونت های دستگاه تنفسی تحتانی در ایران، بین سال های 1990 تا 2015 بیش از 85 در صد کاهش یافته است.
کاهش شیوع اسهال بین ایرانیان
در میان 10علت و مرگ زودرس در کشورهای منطقه، اسهال در سال 2005میلادی رتبه 5 را داشته که در سال 2015 رتبه آن به نهم کاهش یافته که بیانگر کاهش شیوع آن است. دکتر مرادی می گوید: طبق تحقیقات انجام شده است، در ایران بیماری های اسهالی به شدت کاهش یافته اند و دیگر جزو علل مرگ ومیر تلقی نمی شوند، در حالی که در سال 1990، دهمین علت کلی مرگ بودند.
ابتلا به چاقی،حدود 14 در صد افراد زیر 20 سال ایرانی
شیوع چاقی در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی از سال 1980 به میزان 37 درصد رشد داشته به طوری که امروز از هر 5 بزرگسال یک نفر مبتلا به چاقی است. وی می گوید: در میان کشورهای منطقه مدیترانه شرقی، قطر و کویت بیشترین شیوع چاقی در میان بزرگسالان و کودکان را دارد. در ایران بیش از نیمی از بزرگسالان دچار چاقی با بیش وزنی(نمایه توده بدنی بیش از 25 کیلوگرم بر مترمربع) است. چاقی یا بیش وزنی در حدود 14 در صد افراد زیر 20 سال ایرانی وجود دارد.
بیماریهای عفونی در ایران کاهش یافته است
دکتر محسن نقوی پروفسور بهداشت جهانی در دانشگاه واشنگتن است که در مورد بیماری ها در سطح جهانی در موسسه Health metrics and Evalution مشغول به فعالیت است. بر طبق مقالات اخیر در خصوص سلامت منطقه مدیترانه شرقی، جنگ یکی از عوامل موثر بر سلامت این کشورها بوده که متاسفانه اثرات سویی بر سلامت فیزیکی و روانی مردم تحمیل کرده است.
دکتر مکداد پروفسوربهداشت جهانی در دانشگاه واشنگتن وم دیر بخش تحقیقات سلامت خاورمیانه با اشاره به اینکه بیماریهای مزمن و غیر عفونی در منطقه افزایش یافته است می گوید: افزایش اعتیاد به دخانیات و مشکلات سلامت روان در بعضی از کشورهای منطقه رو به افزایش است. در مورد کشور ایران، بیماری های مزمن (فشار خون بالا، دیابت و چاقی) و تصادفات رانندگی در حال افزایش است. وی ادامه داد: با توجه به سیاست های سلامت در ایران میزان بیماری های عفونی در این کشور در حال کاهش است.
دکتر مکداد اشاره می کند،مردم ایران از قدیم به طور سنتی فعالیت فیزیکی و همچنین رژیم غذایی و عادات تغذیه ای مناسب داشته اند ولی متاسفانه بار بیماری های فشار خون بالا، دیابت و چاقی در حال افزایش است. وی درباره مسائل مربوط به سلامت روان می گوید: برخی از افراد از صحبت کردن در مورد بیماریهای روانی احساس شرم می کنند، در حالی که می بایست راجع به این مشکلات گفت و گو شود.
به گفته دکتر مکداد، نحوه زندگی در کل دنیا تغییر کرده است و ترویج زندگی شهری و شهرنشینی و مشغله های آن علت این تغییرات است.
وی می گوید: دولت ایران و همکاران در بخش سلامت در زمینه جمع آوری داده های مهم سلامت و بار بیماریهای موفق بوده اند و لازم است برای بهبود سلامت از این داده ها استفاده کنند و برنامه ریزی های لازم را انجام دهند.
