بیش فعالی با شیطنت تفاوت دارد؟!
شاید شما هم دیده باشید، تمرکز بچه های بیش فعال کم است، در حالی که معمولاً تمرکز کودکان شیطان خوب است. میزان فعالیت و شیطانی کودکان بیش فعال از حد خارج است و زمانی که از مادرشان می پرسند، مادر این کودکان معمولا از خستگی ناپذیری و عدم تمرکز کودک شکایت می کند.
نبض ما– بیش فعالی دارای دو نشانه است، هایپر اکتیویتی(فعالیت زیاد) و دیگری کمبود تمرکز، ترکیب این موارد بیماریADHD را می سازد که عبارتند ازAD یعنی فرد دچار کمبود تمرکز و HD یعنی فعالیتش زیاد است یا می تواند شامل هر دو با هم باشد. اختلال ADHD در پسران و فرزندان اول خانواده بیشتر رخ می دهد.
بیش فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی کودکان است که در پسران بیش از دختران شیوع دارد. به گفته دکتر فرهاد فراهانی، روانپزشک، علت بروز این اختلال پیچیده است و عوامل متعددی در بروز آن دخیل هستند، اما متخصصان و پژوهشگران بیش از هر چیز مساله ژنتیک را مطرح کرده‌اند. به عنوان مثال سابقه خانوادگی در بروز این مشکل عامل بسیار مهمی به حساب می‌آید، به طوری که در اقوام درجه اول کودک می‌توان سابقه این اختلال را پیدا کرد. البته درست است که نقش ژنتیک در بروز بیش فعالی کاملا پررنگ است، اما نقش محیط و شرایط خانوادگی و اجتماعی را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.
اگر فرزند اول پسر باشد، احتمال این اختلال یعنی پر جنب جوشی ۷ برابر بیشتر می شود. آمارها نشان می دهد، بیش فعالی بیشتر در دختران با کمبود تمرکز دیده می شود.
آیا شهریوری ها بیش فعال هستند؟
البته این بدین معنا نیست که پسران مبتلا به این بیماری کمبود تمرکز ندارند. فرد مبتلا به بیش فعالی معمولا متولد ماه سپتامبر میلادی یعنی شهریور ماه است، البته این موضوع صرفا یک فرضیه است و علل وراثتی هم در این امر دخیل است.
دکتر ابراهیم پیشیاره، متخصص علوم اعصاب شناختی، دیدگاه جالب دیگری را نیز درباره زمینه‌های غیرژنتیک در بروز اختلال نقص توجه یا بیش فعالی مطرح می‌کند: امروزه در بیشتر منابع معتبر علمی مواردی نظیر تغذیه، عوامل روان‌شناختی و رفتاری را نیز به عنوان علل زمینه‌ای در بروز بیش فعالی مطرح می‌کنند ولی به نظر می‌رسد باید عوامل فرهنگی و ارزش‌های اجتماعی و حتی شرایط اقتصادی خانواده و جامعه را نیز به عنوان یک عامل زمینه‌ای با پتانسیل قوی در نظر گرفت.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: اختلال نقص توجه به همراه بیش فعالی نیز نظیر دیگر اختلالات رفتاری متاثر از عوامل ژنتیک و زمینه‌ای است. متاسفانه با توجه به بار و شدت عامل ژنتیک که در بروز و شکل‌گیری این اختلال بسیار تعیین‌کننده است، در بسیاری از موارد، وجود یکی از والدین یا نزدیکان درجه اول مبتلا به این اختلال سبب می‌شود تا رفتارهای کودک با اختلال نقص توجه همراه با بیش فعالی موجه جلوه کند و طبیعی به نظر بیاید. نتیجه آن که سن احساس نیاز به تشخیص این نوع اختلال رفتاری و استفاده از خدمات روانپزشکی، روان‌شناسی، کاردرمانی و رفتاردرمانی برای کنترل و درمان آن نباید به تعویق بیفتد.
کودکان پرحرفی که آرام و قرار ندارند!
گرچه متخصصان رفتار درمانگر همواره تاکید می‌کنند که شیطنت همیشه و لزوما به معنای بیش فعالی نیست ولی شکی وجود ندارد که تحرک زیاد و نامتناسب با محیط، پرحرفی، نداشتن صبر و تحمل برای رسیدن به خواسته‌ها، انجام فعالیت‌های تخریبی و خرابکاری، پرخاشگری، بد‌خوابی و… ازجمله مهم‌ترین علایم بیش فعالی محسوب می‌شود، اما در کنار این علامت‌ها باید به علایم هشداردهنده دیگری هم توجه داشت.
دکتر فراهانی در این باره به جام‌جم می‌گوید: کودکان بیش‌فعال معمولا خواب ناآرامی دارند و همان تحرک شدید و شیطنت‌های زمان بیداری را در خواب هم تکرار می‌کنند. از طرفی فرستادن این کودکان به تخت خواب کار راحتی نیست چون تقریبا در هر شرایطی خستگی برایشان معنا ندارد و از خوابیدن متنفرند چراکه مانع فعالیت‌های فیزیکی و مخربانه آنها می‌شود. همچنین این بچه‌ها معمولا آرام و قرار ندارند، دائم در حال حرکتند، از دیوار راست بالا می‌روند، دچار عدم تمرکزند، حواس‌پرت هستند و در بیشتر مواقع دچار افت تحصیلی می‌شوند (طوری که معلمان متوجه اختلال بیش فعالی در آنها می‌شوند)، وسط حرف دیگران می‌پرند، قابل کنترل نیستند و بعضا کارهای خطرناکی می‌کنند و به همین دلیل ممکن است به خودشان یا دیگران آسیب برسانند.
البته دکتر پیشیاره می‌افزاید: در بسیاری از موارد، مادران حین دوره بارداری یا پس از دریافت تشخیص وجود اختلال بیش فعالی در فرزندشان به این موضوع اشاره می‌کنند که از همان دوران بارداری احساس می‌کرده‌اند که حرکات و جنبش‌های کودک غیرعادی و فراتر از حد طبیعی بوده است و این گونه نتیجه‌گیری می‌کنند که پس ابتلا به این اختلال، وراثتی بوده است. در حالی که این نتیجه‌گیری یکسویه است و نمی‌توان آن را به طور کامل درست قلمداد کرد.
بروز نشانه‌ها از سه سالگی به بعد
توجه داشته باشید رشد و تکامل سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) تا پایان سه سالگی ادامه می‌یابد و حتی در بخش‌هایی از مغز این رشد تا سنین بلوغ (سیزده تا پانزده سالگی) نیز ادامه می‌یابد. بنابراین در این سنین باید به علائم زودرس و هشداردهنده بیش فعالی یا هر نوع اختلال رفتاری دیگر توجه کرد ولی هیچ گاه آنها را به عنوان علائم تعیین‌کننده تشخیص قطعی نباید در نظر گرفت.
دکتر پیشیاره در این باره بیشتر توضیح می‌دهد: علائمی نظیر بیقراری‌های زیاد حرکتی، تغییر مداوم اسباب بازی ها در کمتر از یک دقیقه، عدم توانمندی در انجام حرکات ریتمیک و هماهنگ طولانی مدت (بیش از سه تا پنج دقیقه)، وجود اشتهای هیجانی به پرخوری افراطی، وجود بیش حسی لمسی ناهنجار به نوازش نواحی‌ای نظیر پیشانی، پشت کمر و بالای لگن، حساسیت زیاد بویایی و پرهیز از خوردن غذاهای آب‌پز، خواب‌های منقطع و بریده بریده و عدم توانایی بهره‌مندی از خواب عمیق، از نشانه‌های اختصاصی‌تر بیش فعالی محسوب می‌شود.
درمان فقط با دارو و رفتاردرمانی
به گفته دکتر فراهانی، یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که امروزه ما با آن مواجه‌ایم توصیه‌های غیرعلمی و نادرستی است که از سوی افراد ناآگاه برای درمان بیش فعالی ارائه می‌شود که نه‌تنها موثر نیست بلکه با تاخیر در تشخیص و درمان بموقع کودک، می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد و وضعیت را از آنچه هست، بدتر کند.
این روانپزشک تاکید می‌کند: به طور کلی درمان بیش فعالی کودک با توجه به سن او زمان‌بر است و هر چه زودتر تشخیص داده شود، بیشتر قابل کنترل خواهد بود. از طرفی والدین باید بدانند بیش فعالی یک بیماری است و با بالا رفتن سن کودک به خودی خود درمان نخواهد شد (شاید علائم کمتری دیده شود یا متفاوت باشد) بلکه باید توسط متخصص و با دارو و رفتاردرمانی برطرف شود. پس اگر فکر می‌کنید پرتحرکی، مشکلات خواب و شیطنت و بازیگوشی بیش از حد کودک‌تان می‌تواند به دلیل بیش‌فعالی باشد حتما از یک روانپزشک کودک و نوجوان کمک بگیرید.
دکتر پیشیاره معتقد است: درمان باید بلافاصله پس از تشخیص آغاز شود. به طور معمول، اختلال نقص توجه به همراه بیش فعالی از سنین پیش دبستانی قابل تشخیص است.
نبض ما– منبع:گردآوری
