همه چیز درباره ترومبوفلبیت یا لخته خونی در وریدها!
ترومبوفلبیت یک پروسه التهابی است که باعث می شود لخته خون ایجاد شده، یک یا چند رگ موجود در پا را مسدود نماید. رگ آسیب دیده ممکن است در نزدیکی سطح پوست (ترومبوفلبیت سطحی) یا در عضله واقع شده باشد (ترومبوز ورید عمقی DVT) که علت آن شامل آسیب، جراحی یا عدم تحرک طولانی مدت می باشد.
DVT خطر ابتلا به مشکلات جدی سلامتی را افزایش می دهد با این حال این بیماری معمولاً با داروهای رقیق کننده خون درمان می شود. ترومبوفلبیت سطحی نیز گاهی اوقات با داروهای رقیق کننده خون برطرف می شود.
علائم ترومبوفلبیت
علائم و نشانه های ترومبوفلبیت سطحی عبارتند از:
- گرما، حساسیت و درد در ناحیه آسیب دیده
- قرمزی و تورم
علائم و نشانه های ترومبوز ورید عمقی شامل موارد زیر است:
- درد
- ورم
هنگامی که رگ نزدیک به سطح پوست قرار دارد، ممکن است یک گره قرمز و سخت را دقیقاً زیر سطح پوست خود مشاهده کنید که قابل لمس می باشد. هنگامی که یک رگ عمقی در پا آسیب دیده باشد، ممکن است پا متورم، حساس و دردناک شود.
علل
علت ترومبوفلبیت لخته خون است، که می تواند در خون به دنبال موارد زیر ایجاد شود:
- آسیب رگ
- اختلالات لخته شدن خون
- بی تحرک بودن برای مدت طولانی، مانند مصدومیت یا بستری شدن در بیمارستان
عوامل خطر
خطر بروز ترومبوفلبیت دو چندان می شود در صورتی که:
• برای مدت طولانی، به دلیل بستری شدن در بیمارستان یا سفرهای طولانی با ماشین یا هواپیما بی تحرک باشید.
• سابقه قبلی واریس که یکی از دلایل اصلی ترومبوفلبیت سطحی استف وجود داشته باشد.
• ضربان ساز یا پیس میکر که یک لوله نازک و انعطاف پذیر (سوند) واقع در رگ مرکزی بوده و برای درمان یک وضعیت پزشکی استفاده می شود، ممکن است دیواره رگ های خونی را تحریک نموده و جریان خون را کاهش دهد.
• دوران بارداری یا زایمان اخیر
• استفاده از قرص های پیشگیری یا درمان جایگزینی هورمون، که می تواند خون را لخته کند.
• سابقه خانوادگی اختلالات لخته شدن خون یا احتمال بالای تشکیل لخته خونی
• وجود سابقه قبلی ابتلا به ترومبوفلبیت
• داشتن سابقه سکته
• وجود سنین بالای 60 سال
• وجود اضافه وزن یا چاقی
• ابتلا به بیماری سرطان
• سیگار کشیدن
در صورتی که یک یا چند عامل خطر مانند پروازهای طولانی یا سفرهای جاده ای وجود داشته باشد یا قبل از قرار گیری تحت عمل های جراحی که فرآیند بازیابی در آن ها نیازمند بی تحرکی است، می توانید با پزشک خود در مورد راه کارهای پیشگیری از ابتلا به ترومبوفلبیت صحبت نماید.
عوارض
عوارض ناشی از ترومبوفلبیت سطحی نادر است. اما اگر DVT ایجاد شده باشد، خطر عوارض جدی افزایش خواهد یافت. عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آمبولی ریوی. اگر بخشی از لخته های ورید عمقی شکسته شود، می تواند به ریه ها حرکت نماید. جایی که قادر است شریان را مسدود کرده (آمبولی) و به طور بالقوه تهدید کننده حیات باشد.
- سندرم پس از فلبیت. این بیماری که به عنوان سندرم پس از ترومبوز نیز شناخته می شود، می تواند ماه ها یا حتی سال ها پس از ابتلا به DVT ایجاد شود. سندرم پس از فلبیت می تواند باعث بروز دردهای ناتوان کننده و طولانی مدت، ورم و احساس سنگینی در پای آسیب دیده شود.
پیشگیری
نشستن در طول پرواز های طولانی یا در اتومبیل می تواند باعث ورم مچ پا و ساق پا شود و خطر ترومبوفلبیت را افزایش دهد.
برای جلوگیری از لخته شدن خون:
- راه بروید. اگر در حال پرواز یا سوار قطار یا اتوبوس هستید، سعی کنید هر یک ساعت یکبار کمی در راهرو آن قدم بزنید. اگر رانندگی می کنید، هر ساعت یکبار اتومبیل را متوقف نموده و کمی حرکت کنید.
- پاها را مرتباً حرکت دهید. قوزک پا را خم کنید، یا حداقل در هر ساعت ده مرتبه پای خود را به سمت کف زمین خم نموده و یا کف پا را بر روی آن فشار دهید.
- برای جلوگیری از کم آبی از آب یا مایعات غیر الکلی فراوان مصرف کنید.
تشخیص ترومبوفلبیت
برای تشخیص ترومبوفلبیت، پزشک از بیمار در مورد علائم فرد سؤالاتی خواهد پرسید و به دنبال رگ های آسیب دیده در نزدیکی سطح پوست خواهد بود. برای تعیین اینکه آیا فرد مبتلا به ترومبوفلبیت سطحی می باشد یا ترومبوز ورید عمقی، پزشک ممکن است یکی از آزمایشات زیر را برای بررسی دقیق‌تر انتخاب نماید:
- سونوگرافی. یک پروب که بر روی ناحیه آسیب دیده پای حرکت می کند، امواج صوتی را به پا ارسال می کند. از آنجا که امواج صوتی از طریق پاها حرکت می کنند و بازتاب آن ها منعکس می شود، یک مونیتور قادر است امواج را به یک تصویر متحرک در صفحه ویدیویی تبدیل نماید. این آزمایش می تواند تشخیص را تأیید کرده و بین ترمبوفلبیت سطحی و عمقی تمایز قائل شود.
- آزمایش خون. تقریباً همه افراد مبتلا به لخته خون، مقدار سطح ماده دی دایمر در خون آن ها افزایش می یابد. اما سطح دیمر D در شرایط دیگر قابل افزایش است. بنابراین یک تست D dimer نشان دهنده نتیجه قطعی نخواه بود اما قادر است انجام آزمایش های بیشتر را تایید نماید. همچنین برای رد کردن DVT و همچنین شناسایی افراد در معرض خطر ابتلا به ترومبوفلبیت مفید خواهد بود.
درمان ترومبوفلبیت سطحی
در مورد ترومبوفلبیت سطحی، پزشک ممکن است استفاده از یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه (NSAID) و احتمالاً پوشیدن جوراب های فشاری را توصیه کند. این وضعیت معمولاً به خودی خود بهبود می یابد.
پزشک ممکن است این درمان ها را برای هر دو نوع ترومبوفلبیت انجام دهد:
◊ داروهای رقیق کننده خون. اگر ترومبوز ورید عمقی وجود داشته باشد، تزریق داروی رقیق کننده خون (ضد انعقاد) مانند هپارین، آپیکسابان، از بزرگ شدن لخته ها جلوگیری می کند. پس از اولین روش درمانی، به بیمار توصیه می شود که مصرف وارفارین یا ریواروکسابان برای چندین ماه ادامه یابد تا از رشد لخته جلوگیری گردد. رقیق کننده خون می تواند باعث خونریزی بیش از حد شود. همیشه دستورالعمل های پزشک خود را با دقت دنبال کنید.
◊ داروهای حل کننده لخته. درمان با داروهای حل کننده لخته ترومبولیز نامیده می شود. دارو آلتپلاز برای حل کردن لخته های خون مبتلایان به DVT گسترده از جمله افراد دارای لخته خون در ریه ها (آمبولی ریوی) مورد استفاده قرار می گیرد.
◊ جوراب های فشرده. جوراب های فشرده در پیشگیری از ورم و کاهش احتمال بروز عوارض DVT کمک کننده خواهد بود.
◊ فیلتر عروقی. اگر فرد قادر به مصرف داروهای رقیق کننده خون نباشد، ممکن است یک فیلتر داخل رگ اصلی در شکم قرار داده شود تا از شکسته شدن لخته های خون در رگ های پا جلوگیری گردد. معمولاً هنگامی که دیگر نیازی به وجود این فیلتر نباشد، حذف می شود.
◊ حذف رگ های واریسی. پزشک می تواند رگ های واریسی ایجاد کننده درد یا ترومبوفلبیت مکرر را جراحی نماید. این روش جراحی شامل از بین بردن رگ های طولانی با استفاده از برش های کوچک می باشد. از بین بردن این رگ ها تاثیری در جریان خون در پاها نخواهند داشت چرا که رگ های عمقی‌تر در پا مراقب افزایش حجم خونی خواهند بود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
علاوه بر درمان های پزشک، برخی از اقدامات خود مراقبتی برای کمک به بهبود ترومبوفلبیت انجام می شود.
در صورت وجود ترومبوفلبیت سطحی:
• برای گرم کردن منطقه درگیر می توانید چندین بار در روز از یک کمپرس گرم یا شستشو یا آب گرم استفاده کنید.
• پای خود را در سطحی بلند قرار دهید.
• در صورت توصیه پزشک از داروی ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کنید.
• در صورت مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین پزشک خود را مطلع سازید.
اگر مبتلا به ترومبوفلبیت ورید عمقی می باشید:
• برای جلوگیری از بروز عوارض از داروهای رقیق کننده خون استفاده کنید.
• در صورت ورم، پاهای خود را بلند کنید
• از جوراب های مخصوص استفاده کنید.
کلینیک قلب و عروق دکتر محمد حسین نجفی
