علائم اختلال در پلاکتهای خون
معمولا وجود اختلالات و نارسایی‌های انعقاد خون، به صورت خونریزی زیرپوستی و کبودشدگی مخاطی بروز می یابد، به خصوص اگر دلیل اختلال انعقاد خون، کاهش تعداد پلاکت ها یا عدم عملکرد صحیح پلاکت ها و یا بیماری ترومبوسیتوپنی باشد.
گردآوری – نبض ما
ترومبوسیتوپنی به اختلال در پلاکتهای خون یا ترومبوسیت‌ها گفته می‌شود. این اختلال بیشتر به کاهش تعداد آنها به کمتر از ۱۴۰۰۰۰ در هر میکرولیتر خون بازمی‌گردد. تعداد پلاکتها به طور طبیعی حدود ۲۰۰ هزار تا ۴۵۰ هزار عدد در هر میکرولیتر خون می‌باشد.
بیرون ماندن تا دو درصد ارزش عددی از این بازه نمیتواند بیماری ترومبوسیتوپنی شمرده شود اما تعداد پلاکتها زیر ۵۰۰۰۰ بعنوان یک اورژانس محسوب می شود. و در تعداد زیر ۲۰۰۰۰ خطر مرگ ناشی از خونریزی خودبخودی و کشنده گوارشی و مغزی وجود دارد. معمولاً وجود اختلالات و نارسایی‌ها در هموستاز یا روند انعقاد خون٬ به صورت خونریزی زیرپوستی و کبودشدگی مخاطی بروز می‌یابد به ویژه اگر دلیل اختلال انعقاد خون کاهش تعداد پلاکتها یا عدم عملکرد صحیح پلاکتها باشد. این لکه‌های خونریزی زیرپوستی (وگاه زیر مخاطی) بر اساس اندازه به نامهای پتشی، پورپورا و اِکیموز نام‌گذاری می‌شوند.
علایم شایع بیماری ترومبوسیتوپنی
ترومبوسیتوپنی معمولا با علایمی مثل کبودشدگی، خون‌مردگی، خونریزی در دهان، خون‌‌دماغ شدن، قاعدگی‌های شدید یا طولانی، وجود خون در ادرار، ضعف و بی‌حالی و… بروز می‌کند. البته این عارضه در موارد حاد، بخصوص در کودکان طی چند ماه بهبود می‌یابد، اما در موارد مزمن، درمان صد‌در‌صد نیست و حتی احتمال عود مجدد وجود دارد.
- پتشی (لکه‌های کوچک، گرد، بدون برجستگی و به رنگ قرمز مایل به ارغوانی در پوست)
- تمایل به کبودشدگی
- خونریزی در دهان
- خون دماغ
- قاعدگی‌های شدید یا طولانی
- وجود خون در ادرار
رویکرد تشخیصی اولیه به ترومبوسیتوپنی
۱- موارد ناشی از کاهش تولید پلاکت ها
مشخصه این نوع کاهش پلاکت کاهش یا فقدان مگاکاریوسیت ها در آسپیره یا بیوپسی مغز استخوان است. درمان حمایتی برای بیماران مبتلا به تمام انواع کاهش پلاکت ناشی از کاستی در تولید به خصوص آنهائی که تحت شیمی درمانی القائی یا نگاهدارنده برای بیماریهای بدخیم هستند تزریق پلاکت است.
۲- افزایش تخریب آنها در محیط
افزایش تخریب محیطی پلاکتها (به علت مکانیسم های ایمونولوژیک یا غیر ایمونولوژیک) عموما باعث کاهش پلاکت ها می شود.
کاهش پلاکت خود ایمن می تواند خود را به صورت یک اختلال ایمنی اولیه منحصرا بر علیه پلاکت ها و یا به صورت عارضه ثانوی یک بیماری خود ایمن دیگر (نظیر لوپوس اریتماتوی سیستمیک) نشان دهد.
یکی از نشانه های خوب برای تشخیص کاهش پلاکت به علت این مورد، افزایش پلاکت های رتیکوله است. کاهش پلاکت در این مورد می تواند خیلی شدید باشد، اما حتی با پلاکت های ۱۰۰۰ یا ۲۰۰۰ هم خونریزی خطیر یا مرگ در اثر آن نادر است.
۳- افزایش sequestration آنها
در شرایطی که طحال بزرگ شده است. باعث احتباس پلاکت در آن عضو می شود و در نتیجه پلاکت ها کاهش پیدا می کند. به طوری که تعداد پلاکت ها به ۵۰ هزار تا ۱۰۰ هزار و به ندرت به کمتر از آن می رسد. و در تعیین نوع درمان برای این که طحال برداشته شود یا نه، بستگی به بیماری بیمار و قضاوت بر حسب مورد فرق می کند.
به طور کلی موارد زیر را می توان به عنوان کاهش پلاکت دانست
- نارسایی مغز استخوان یا ساپرسیون مغز استخوان یا ارتشاح مغز استخوان
- نقص و کمبود دهیدراسیون, کمبود ویتامین ب۱۲ یا اسید فولیک
- سرطان خون یا سندرم میلودیسپلاستیک ویا کم‌خونی آپلاستیک
- کمبود تولید ترومبوپویتین توسط کبد در نارسایی کبد
- سِپسی و عفونتهای ویروسی مانند ایدز
- سندروم ویسکوت آلدریچ، نشانگان آلپورت ویا الکلیسم مزمن
عواقب مورد انتظار
در موارد حاد به خصوص در کودکان، اکثراً ظرف ۲ ماه بهبود می‌یابند.
در موارد مزمن ممکن است فروکش و عود وجود داشته باشد. بعضی خود به خود بهبود می‌یابند.
عوارض احتمالی ترومبوسیتوپنی
سکته مغزی (خونریزی مغزی)
از دست دادن شدید خون
عوارض جانبی دارو درمانی
درمان ترومبوسیتوپنی
تشخیص با توجه به علایم بیمار و نتیجه آزمایش خون که نشانگر تعداد پلاکتها است گذاشته می‌شود. در بعضی موارد درمانی لازم نیست و اجازه داده می‌شود تا ترومبوسیتوپنی سیر خود را طی کند. سایر برنامه‌های درمانی بسته به علت زمینه‌ای فرق می‌کنند. از دیگر روش های درمانی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- قطع داروی مضر در ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو
- جراحی برای برداشتن طحال ( اسپلنکتومی ) در موارد دایمی
- انتقال پلاکت برای بیماران مبتلا به ترومبوسیتوپنی مزمن
داروهای ترومبوسیتوپنی
ممکن است در زمان تشخیص و در موارد عودکننده، کورتیکواستروییدها تجویز شوند.
در طی مرحله حاد یک حمله شدید ممکن است گاماگلوبین تجویز گردد.
در موارد دایمی ممکن است درمان سرکوبگر ایمنی تجویز شود.
درمان خانگی ترومبوسیتوپنی با استفاده از شبدر
این گیاه یکی از اعجاز طبیعت در معالجه کم خونی و پلاکت پایین می باشد. از خواص شبدر می توان به درمان کم خونی و پلاکت پایین و تصفیه ی خون و تنظیم فعالیت های کبدی اشاره نمود.
یکی از روشهای استفاده به این صورت است که می توانید در هر وعده غذایی یک قاشق مرباخوری از جوانه تازه را خوب جویده و میل کنید. هر زمان سالاد تهیه می کنید مقداری از آنرا به سالاد اضافه کنید. جوانه شبدر را پس از خشک کردن آسیاب کنید و از آن به همراه سبزیجات و سایر جوانه ها سوپ جوانه تهیه کنید.
