آی‌ تی‌ پی بیماری ای با علت ناشناخته!

آی‌ تی‌ پی به زبان ساده به کاهش تعداد پلاکت های بدن گفته می شود که به علت تخریب آنها توسط بدن انجام می گیرد. بیماری ITP مخصوصا در خانم‌ها شایع است و خود را با خونریزی پوستی، کبودی بی‌دلیل، خونریزی لثه هنگام مسواک زدن، زیاد بودن خونریزی هنگام عادت ماهانه‌ نشان می‌دهد.

گردآوری – نبض ما

بیماری آی تی پی در ابتدا Idiopathic Thrombocytopenic Purpura نامیده می شد چون علت آن مشخص نشده بود ولی بعد از مشخص شدن علت بیماری به آن Immune Thrombocytopenic Purpura گفتند که به اختصار ITP نامیده می شود.

آی‌ تی‌ پی بیماری است که هنوز به طور دقیق علت ان مشخص نیست ولی سیستم ایمنی بدن را درگیر می کند و با کبودی و خون ریزی از قسمت های مختلف بدن همراه است.

این بیماری نسبتا شایع است و مخصوصا در خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود. اولین نشانه‌ این بیماری خونریزی است که گاهی خود ‌به ‌خود اتفاق می‌افتد و روی بدن فرد مبتلا ممکن ‌است لکه‌هایی کوچک تا حدود نیم‌ سانتی‌متر یا کبودی‌هایی دیده شود. علاوه بر اینها، بیماران دچار آی‌ تی‌ پی ممکن است هنگام مسواک زدن دچار خونریزی یا بی‌دلیل مدام خون دماغ شوند. معمولا خونریزی عادت ماهانه خانم‌های مبتلا به این بیماری هم شدید است.

علت بیماری آی‌ تی‌ پی

علت بیماری ناشناخته است. احتمالا در اثر بروز عفونت های تنفسی سیستم ایمنی بدن تحریک می شود و به اشتباه بر علیه پلاکت های خودی عمل می کند و پلاکت ها را از بین می برد. به همین دلیل یک بیماری خودایمنی به حساب می آید. کم شدن تعداد پلاکت ها، بیمار را مستعد به خونریزی می کند. بیشترین میزان تخریب پلاکت ها در طحال اتفاق می افتد. به همین دلیل خارج کردن طحال یکی از روش های درمان بیماری است.

علائم آی‌ تی‌ پی

بیمار به طور کلی حال خوبی دارد. تب دارند. درد ندارد. تنها علامت بیماری وجود لکه های قرمز رنگ به صورت نقطه نقطه و یا گسترده تر به صورت کبودی است. این نقطه های قرمز پتشی (Petechia) نامیده می شود که در سرتاسر بدن پراکنده هستند ولی در ساق پا و ساعد نمایان تر هستند. پوست در اثر ضربه های ملایم هم کبود می شود. در موارد نادر ممکن است خونریزی از بینی و دهان رخ دهد. عادت ماهیانه شدیدتر شود. و در موارد بسیار نادر ممکن است خونریزی مغزی کشنده هم اتفاق بیافتند. سایر موارد معاینه طبیعی است.

انواع آی‌ تی‌ پی

دو حالت از آی‌ تی‌ پی وجود دارد. ITP حاد و ITP مزمن. اگر بیماری کمتر از ۶ ماه طول بکشد نوع حاد و اگر بیشتر از ۶ ماه طول بکشد  نوع مزمن خواهد بود.

نوع حاد

بیشتر در کودکان دیده می شود اما می تواند در بالغین هم دیده شود. معمولا علائم اولیه بیماری های ویروسی قبل از آغاز ترومبوسیتوپنی دیده می شود. معمولا بیماری های ویروسی آبله مرغان، سرخک، سرخجه و عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی در ITP حاد دخیل هستند. اگر چه بعد از واکسینه کردن با واکسن هایی که از ویروس زنده استفاده می کنند مانند سرخک، گوشک، آبله مرغان و آبله هم در ITP دیده می شود.

نشانه های ITP شامل پتشی، پورپورا ، اکیموز، خون ریزی ماهیچه ای از دستگاه گوارشی و … است. ریکاوری در عرض ۲ ماه صورت می گیرد اما ممکن است ۶ تا ۱۲ ماه هم در برخی از بیماران طول بکشد. در عده ای کم از بیماران عود بیماری هم دیده می شود. در درمان بیماری باید از هموراژی ترسید و تاکید دکتر ها هم بر این نکته است هر چند تاکید بیشتر بر کاهش پلاکت ها کمتر از ۱۰۰۰۰ میکرولیتر است. برای درمان از کورتیکواستروئید ها و یا IVIGG استفاده می شود. تزریق پلاکت کمترین اثر را دارد چون توسط ایمنوکمپلکس ها به سرعت مصرف خواهند شد.

نوع مزمن

ITP مزمن در بالغین و به ویژه زنان معمولا دیده می شود.علائم اولیه ویروسی دیده نمی شود. ITP مزمن یک بیماری ایمنی است که ایمنوکمپلکس های به پلاکت ها متصل می شوند و توسط طحال، کبد و مغز استخوان برداشته می شوند با کاهش شدید پلاکت، ایمنوکمپلکس های به مگاکاریوسیت ها هم متصل شده و باعث تولید غیرموثر پلاکت می شوند. مادرانی که ITP مزمن دارند در ۵۰ تا ۸۰ مواقع بچه هایشان ITP خواهند داشت.

افرادی که دارای پلاکت بیشتر از ۵۰۰۰۰ در میکرولیتر هستند نیازی به درمان ندارد. درمان اولیه برای افرادی که شمارش پلاکتی کمتر از ۲۰۰۰۰ هزار و یا علائم خون ریزی دارند پردنیزون تا ۲۱ روز می باشد. اگر درمان با استروئید و IVIG جواب نداد اسپلونکتومی گزینه خوبی خواهد بود اما در این شرایط باید دو هفته قبل از اسپلونکتومی بر علیه پنومونی، انفولانزا. مننژیت واکسینه شود. استروئید درمانی هم باید تا روز جراحی ادامه یابد. اگر اسپلونکتومی جواب نداد باید شیمی درمانی انجام گیرد. همچنین امروزه آنتی بادی  ANTI-D پلی کلونال هم برای درمان ITP نوزادان استفاده می شود.

درمان آی‌ تی‌ پی

بزرگسالان

در بزرگسالان احتمال کنترل خود به‌خود آی‌ تی‌ پی بسیار کم است و باید درمان با ‌توجه به علائم بیمار انجام شود؛ یعنی اگر تعداد پلاکت‌ها از30 تا40 هزار بیشتر باشد و بیمار بدون ضربه دچار خونریزی نشود، پزشک شروع درمان را به تعویق می‌اندازد تا شاید بیماری خود به ‌خود تخفیف پیدا کند، اما اگر تعداد پلاکت‌ها در حدی باشد که بیمار با ضربه‌ای خفیف دچار خونریزی‌ شود، اقدام درمانی لازم است.

کودکان

کنترل اولیه این بیماری حمایتی می باشد. با وجودی که بیماری خود محدود شونده است ولی در اغلب بیماران که شمارش پلاکت پایین است، خونریزی فعال ظاهر می شود. لذا ایجاد محدودیت برای کودک در بیمارستان انجام می شود. کورتیکواستروئیدها برای کودکانی که در خطر جدی خونریزی اند مفید است.

در موارد مزمن که تمایل به خونریزی زیاد می شود و زندگی کودک در معرض تهدید قرار می گیرد برداشتن طحال کمک کننده خواهد بود بعد از اسپلنکتومی 60 تا 80 درصد کودکان تعداد پلاکت طبیعی پیدا می کنند درمان با گاما گلوبولین جهت افزایش پلاکت در نوع مزمن بیماری موفقیت آمیز است در پورپورای ترومبوسیتوپنیک مزمن مصرف ویتامین ث باعث افزایش پلاکت می شود برای کاهش درد این بیماران استامینوفن توصیه می شود.

خانم های باردار و آی‌ تی‌ پی

اگر خانم بارداری آی‌ تی‌ پی داشته باشد، باید با پزشک مطرح کند و معمولا تصمیم‌های درمانی‌ای که برایش گرفته می‌شود مثل یک فرد سالم است، مگر این‌که زایمان اورژانس اتفاق بیفتد که در این صورت پزشک مجبور خواهد شد اقدام‌هایی انجام دهد، ولی دیگر درمان‌ها مثل کورتون‌درمانی، طحال‌برداری و… برایش ممکن نیست.

البته درباره خانم‌های باردار مبتلا به آی‌ تی‌ پی یک ملاحظه دیگر هم وجود دارد؛ گاهی بیماری خانم در زمان بارداری کاملا تحت کنترل است، اما به هر حال ترکیب غیرطبیعی آنتی‌بادی‌ها و پلاکت‌ها در خون او وجود دارد که از جفت عبور می‌کنند و وارد گردش خون جنین می‌شوند. در این صورت، درست است که تعداد پلاکت‌ خون مادر ممکن است قابل‌ قبول باشد، اما کودکی که از او متولد می‌شود، پلاکت کمی خواهد داشت، بنابراین حتما باید تعداد پلاکت‌های نوزادش پس از تولد بررسی شود و اقدام‌های لازم انجام گیرد