چرا فردی به کما می رود؟

کما حالتی از ناهشیاری است که در آن فرد با دردناکترین محرک های فیزیکی نیز به هوش نیاید و به همان حالت تا مدتی پایدار بماند. چند درصد از افرادی که به کما می‌روند شانس ادامه زندگی دارند؟

گردآوری – نبض ما

کما یک حالت طولانی از عدم هوشیاری است. در کما ، فرد هیچ گونه واکنشی نسبت به محیط از خود نشان نمی دهد. البته شخص زنده است و به نظر می رسد در یک خواب طبیعی و معمولی به سر می برد. در واقع کما ، یک مریضی نیست بلکه علامت از یک بیماری یا واکنشی به یک حادثه است که برای بدن فرد اتفاق افتاده است، مثل یک ضربه شدید و سخت به سر که باعث ایجاد شوک عصبی و کما می شود.

دلایل بروز کما

کما می تواند به دلایل مختلفی روی دهد. بیشترین علت آن هم صدماتی است که بر اثر ضربه و جراحت به سر صورت می گیرد. در واقع بیش از ۵۰ درصد از افرادی که به کما می روند در اثر ضربه به سر و اختلال در سیستم گردش خون مغز، دچار چنین حالتی می شوند. اما مسمومیت؛ مصرف زیاد الکل، دیابت، افزایش فشار داخل مغز، افزایش اوره خون، مورفین و خون‌ریزی زیاد هم می‌تواند فرد را به کما ببرد. در مواردی خونریزی یا تورم بافت مغز آن‌قدر شدید است که حتما باید به نوعی فشار را از روی مغز برداشت.

بیرون آمدن از کما

حالتی که شخص شروع به بیرون آمدن از حالت کما می کند، هنگامی است که او شروع به پاسخ دادن به محرک‌های خارجی می‌کند. هرچند به‌دست آوردن کامل هوشیاری، یعنی دو مرحله واکنش نشان دادن و تشخیص فکر، باید در او پدیدار شود تا بشود گفت که او از کما بیرون آمده است. حتی در بعضی موارد پس از به هوش آمدن بیمار باز آموزی و به خاطر آوردن بسیاری از چیزها از جمله حرف زدن و به خاطر آوردن خود شخص، ممکن است لازم باشد.

GCS ابزاری برای اندازه‌گیری سطح هوشیاری

این سیستم سطح هوشیاری را از ۳ تا ۱۵ تقسیم می‌کند.

معیار بیداری در انسان ۱۵ است؛ بنابراین اگر GCS بیماری عدد ۱۵ را نشان دهد او بیدار است و به لحاظ سطح هوشیاری در شرایط نرمال قرار دارد و در مقابل آن، فردی که GCS او ۳ باشد کمترین میزان هوشیاری را دارد و شرایط او به مرگ نزدیک‌تر است.

دکتر یاراحمدی در این‌باره می‌گوید: «برای بررسی میزان هوشیاری فردی که در کما فرو رفته، به واکنش‌های کلامی و چشمی حرکتی او باید توجه کرد، فرد اگر بتواند چشمانش را حرکت دهد ۴ امتیاز برای هوشیاری کسب می‌کند. اگر بتواند به طور کامل بدنش را تکان دهد ۶ امتیاز کسب می‌کند و در صورتی که صحبت کند، ۵ امتیاز دیگر به دست می‌آورد. بنابراین فردی که تمامی این امتیازها را کسب کند در مجموع ۱۵ امتیاز هوشیاری و بیداری را کسب می‌کند. از طرفی در شرایطی که بیمار در کما فرو رود و حداقل سطح هوشیاری را داشته باشد، امتیازش از هریک از محرک‌های چشمی، بدنی و کلامی یک‌است و در مجموع ۳ امتیاز برای هوشیاری دریافت می‌کند.»

انواع مختلف کما

آنسفالوپاتی متابولیک سمی

آنسفالوپاتی یک اختلال حاد در عملکرد مغز است که علایمی مانند گیجی و یا هزیان دارد. این حالت معمولا برگشت پذیر است. علل این اختلال متفاوت است و می توانند شامل مواردی مانند بیماری های سیستمیک، عفونت، نقص عضو و یا سایر علل مختلف باشد.

آسیب مغزی ناشی از فقدان اکسیژن

این حالت به علت عدم رسیدن اکسیژن به مغز به وجود می آید. کمبود اکسیژن برای چند دقیقه باعث مرگ سلول های بافت مغز می شود. این اختلال می تواند به علت حمله قلبی (ایست قلبی) ضربه به سر یا تروما، غرق شدن، مسمومیت و یا مصرف بیش از حد مواد مخدر به وجود بیاید.

حالت نباتی پایدار

این حالت یک بی هوشی شدید است. فرد نسبت به محیط اطراف خود بی اطلاع است و قادر به حرکت کردن نیست. در این حالت ممکن است فرد به هوش بیاید اما با این وجود باز هم قادر به انجام هیچ واکنشی نیست. در حالت نباتی پایدار تنها سیستم های تنفسی، گردش خون و چرخه خواب و بیداری قادر به فعالیت هستند.

سندرم قفل شدگی

این حالت یک بیماری عصبی نادر است. به جز عضلات چشم سایر عضلات فلج می شوند. در سندرم قفل شدگی فرد بیدار و هشیار است و ذهنی سالم و طبیعی دارد.

تفاوتهای مرگ مغزی و کما

وضعیت کما با مرگ مغزی بسیار متفاوت است به گونه ای که فردی که به کما رفته، می‌تواند دوباره به زندگی عادی خود بازگردد. زیرا بیمار خودش به صورت طبیعی نفس می کشد و فقط مغز برای مدتی هوشیاری ندارد اما عمق مغز زنده است ولی در مرگ مغزی، فرد به صورت طبیعی نفس نمی کشد و تنفس خود را از طریق دستگاه انجام می دهد که با قطع کردن دستگاه، می میرد چون تنفس وابسته به مغز است.

علت کما احتمال مرگ را تعیین می‌کند

علت کما تاثیر زیادی در افزایش امید خانواده به بازگشت بیماری که در کما فرو رفته، دارد.  برخی از کما‌ها به دلایل ارگانیک مغزی به وجود می‌آیند که بر بافت و ساختمان مغز تاثیر می‌گذارند، این نوع از کما به دلیل سکته، خونریزی، ضربه مغزی، خونریزی ناشی از بزرگ‌شدن و فشار تومور مغزی به وجود می‌آید که از نوع بدخیم آن است و اما کماهایی وجود دارند که از نوع غیرارگانیک هستند.

در این گروه از کماها، ساختمان و بافت مغز بیمار آسیب ندیده ‌است و بروز اختلال در شرایط متابولیک بدن مانند بالا و پایین شدن یون‌ها یا PH بدن، افزایش قند خون یا مسمومیت دارویی در فرد ایجاد می‌شود. افرادی که در این شرایط هستند در گروه کماهای بدخیم قرار نمی‌گیرند و احتمال بازگشت آنها در مدت زمان کوتاه‌تری وجود دارد.