آیا مصرف ماهی تیلاپیا خطرناک است؟

مدتی است که یک مطلب به ظاهر علمی با مضمون زیر در بین کاربران شبکه های اجتماعی در مورد ماهی تیلاپیا دست به دست می شود. با توجه به تقاضای اعضای محترم کانال، به این مطلب شبه علمی پاسخ داده خواهد شد.

نبض ما– «دکتر آراسب دباغ مقدم» در مطلبی با عنوان “پاسخ به یک مطلب شبه علمی در مورد ماهی تیلاپیا ” در کانال تلگرام «علوم غذا و ایمنی مواد غذایی» نوشت:

چند هفته است بر سر در بعضی فروشگاه های ماهی نوشته شده: « ماهی تیلاپیا رسید»

۱- ماهی تیلاپیا در چین به عنوان یک پروژه تولیدی در حجم عظیم و با قیمتی ارزان برای صادرات، در آب هاى درجه سوم (پساب کارخانه جات و …) مزارع به راه افتاد و محیط کشت آلوده ای دارد. کود و پساب حیوانی مزارع به عنوان غذای این ماهی استفاده می شود. رشد سریع و غذای بی کیفیت و ارزان این ماهی، آن را به صرفه و سودآور کرده است.

۲- چون تنها نر این ماهی خوراکیست، از هورمون و آنتی بیوتیک زیادی در محیط کشت جهت رشد آن استفاده می شود که بالتبع جذب گوشت این ماهی می شود.

۳- این ماهی نسبت به دیگر ماهی ها از امگا ۳ بسیار کمتری برخوردار است و در عوض امگا ۶ بالایی دارد که مصرف آن موجب ناباروری مردها، آلزایمر، التهاب روده و مشکلات قلبی می شود و در بسیاری از کشورهای اروپایی خوردن آن منع شده است.

۴- این ماهی به رغم مخالفت های محیط زیست وارد ایران شده است.

۵- گوشت این ماهى سرشار از عناصر مضر براى بدن انسان است. ماهی تیلاپیا را نخرید و هیچگاه میل نکنید.

پاسخ به مطلب شبه علمی:

۱- یکی از نکات مهم در مورد ماهیان پرورشی از جمله تیلاپیا این است که باید بپذیریم ظرفیت آبهای آزاد و اقیانوس ها برای صید ماهی، دیگر جوابگوی جمعیت رو به رشد جهان نیست؛ بنابراین پرورش ماهی برای سیر کردن شکم جمعیت کنونی جهان، نه یک انتخاب که یک اجبار است. ماهی تیلاپیا یکی از بهترین ماهیان پرورشی جهان است. برخلاف آنچه که ادعا شده، چین تنها پرورش دهنده ی ماهی تیلاپیا نیست، بلکه پرو، کانادا، اکوادور، ایالات متحده، تایوان، مکزیک، اندونزی، هندوراس، ویتنام و کلمبیا هم این ماهی را پرورش می دهند.

استفاده از کود و پساب حیوانی برای پرورش تیلاپیا، نیز موضوع شبه علمی دیگری است که مطرح گردیده. نکته ی مهم این است که تیلاپیا یک ماهی گیاه خوار است و تقریبا در تمام استخرهای پرورش ماهیان گیاهخوار، از کود برای بارور کردن خاک استخر و رشد جلبک ها و پلانکتون ها استفاده می شود. هر چند ممکن است به صورت اتفاقی، ماهی تیلاپیا پوزه ای هم به کودها بزند؛ اما معنی آن استفاده از کود نیست. البته ماهی تیلاپیا در انتخاب غذا سخت گیر نیست و اگر پرورش دهنده به آن گرسنگی شدید بدهد، ممکن است به طور مستقیم هم از کود استفاده کند. راز ارزان بودن تیلاپیا و مطلوب بودن آن برای پرورش نیز قسمتی به همین تساهل در انتخاب غذا بر می گردد.

نکته ی دیگری که باید مد نظر قرارداد فعل و انفعالات بیوشیمیایی بدن ماهی است که این مواد کم ارزش را به پروتئین با ارزش تبدیل می کند. همچنان که ما‌ پای درختان میوه هم کود می ریزیم، اما آیا میوه همان کود است؟!!

باید در نظر داشت که تیلاپیا ماهی آب شیرین است و آب را از آبشش ها و پوستش جذب می کند. بنابراین کیفیت آبی که در آن شنا می کند، بسیار مهم است؛ در غیر این صورت تیلاپیا آلوده و بیمار شده و از بین می رود.

 ۲- هر دو جنس ماهی تیلاپیا قابلیت خوراکی دارند؛ اما علت استفاده از هورمون در تغییر جنسیت این ماهی، رشد سریع تر جنس نر نسبت به ماده و رسیدن زودتر آن به وزن قابل فروش است. این هورمون به طور معمول در اولین روز خارج شدن ماهی از تخم -که هنوز جنسیت مشخصی ندارد- استفاده می شود و اثرات آن تا ۳۴ هفته بعد که زمان فروش ماهی بالغ است از بین می رود. استفاده از پادزیست (آنتی بیوتیک) هم منحصر به تیلاپیا نیست و در پرورش انبوه هر موجود زنده ای که احتمال بیماری بالا می رود، برای درمان و گاهی پیشگیری،‌ از آنتی بیوتیک استفاده می شود.

 ۳- تیلاپیاهایی که اصولی و درست تغذیه شده باشند، از مقادیر مناسبی امگا ۳ برخوردارند. مقدار امگا ۳ تیلاپیا از برخی انواع آبزیان مانند میگو بیشتر، اما از ماهی تون و سالمون کمتر است. ایجاد مشکلات باروری در مردان، آلزایمر و غیره و نیز ممنوعیت مصرف آن در کشورهای اروپایی فاقد مستندات است.

 ۴- سازمان محیط زیست متولی سلامت ماهی نیست؛ بلکه متولی سلامت ماهی سازمان دامپزشکی کشور است. سازمان محیط زیست هرگز با واردات این ماهی به عنوان غذای انسان مخالفتی نکرده و به لحاظ حقوقی و قانونی هم چنین وظیفه ای ندارد. مخالفت سازمان محیط زیست با پرورش این ماهی در آب های داخلی کشور به دلیل ترس از غلبه ی جمعیت آن بر سایر گونه ها (به دلیل مقاوم بودن) و در نهایت حذف گونه های بومی کشور بود. در نهایت با رای زنی انجام شده، مجوز پرورش این ماهی فقط برای آب های بسته ی استان یزد صادر شد.

 ۵- هیچ عنصر مضری در بدن تیلاپیا وجود ندارد. ۲۶ درصد از بدن این ماهی از پروتئین تشکیل شده که حدود ۵۲ درصد از پروتئین روزانه ی بدن ما را تامین می کند. همچنین ۳۷ درصد از ویتامین D و ۳۱ درصد از ویتامین B12 مورد نیاز بدن ما با خوردن ۱۰۰ گرم از این ماهی تامین می شود.

نکته ی بسیار مهم در تغذیه ی انسان از ماهی این است که توصیه می شود ما هفته ای دوبار ماهی بخوریم، اما برای این که از تنوع مواد موجود در آنها بهره مند شویم و مشکلات بهداشتی و ایمنی آنها هم کمتر باشد، بهتر است تنوع در مصرف ماهی را رعایت کنیم.

منبع: دکتر آراسب دباغ مقدم کانال تلگرام «علوم غذا و ایمنی مواد غذایی»