هر آنچه درباره پیوند قلب باید بدانید

با توجه به پیشرفت های شایان در زمینه درمان بیماریهای قلبی شامل بیماریهای عروق کرونر و بیماری های دریچه ای، مبتلایان به این بیماری ها طول عمر بیشتری دارند و دچار عوارض درازمدت شامل نارسایی قلبی می شوند به عبارت دیگر نارسایی قلبی بهایی است که برای درمان های جدید بیماری های قلبی پرداخت می شود.

نبض ما– برای درمان نارسایی قلبی گزینه های متفاوتی وجود دارد که با توجه به علت اولیه و شرایط بیمار توسط پزشکان بکار گرفته می شود. این موارد شامل درمان دارویی استاندارد، استفاده از دستگاه های کمکی قلبی (قلب مصنوعی) و به عنوان آخرین گزینه انجام پیوند قلب است.

دکتر حسین نوید، متخصص قلب و عروق و فلوشیپ نارسایی و پیوند قلب در این باره به جام جم می گوید: پیوند قلب عمل جراحی است که در آن قلب بیمار مبتلا به نارسایی، با قلب اهدایی از یک فرد مبتلا به مرگ مغزی جایگزین می شود. شایعترین علل ایجاد نارسایی قلبی عبارتند از: بیماری های عروق قلب (سکته قلبی حاد، تنگی عروق کرونری)، بیماری های دریچه ای قلبی پیشرفته، عوامل عفونی درگیر کننده ماهیچه قلب، بیماری های ژنتیکی تضعیف کننده فعالیت قلب، علل ناشناخته.

اقدامات قبل از پیوند قلب

این استاد دانشگاه می گوید: مبتلایان به انواع بیماری های قلبی توسط همکاران محترم متخصص قلب تحت بررسی و درمان های لازم قرار می گیرند، این درمان ها شامل درمان دارویی، آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی (تعبیه استنت) و عمل جراحی قلب (پیوند عروق یا أعمال دریچه ای) است ولی همانطور که ذکر شد پایان راه تمام مسیرهای فوق، ایجاد نارسایی قلبی است، بطوری که شایعترین علت بستری در افراد بالای ۶۵ سال، نارسایی قلبی است.

وی می افزاید: در نهایت، این نتیجه حاصل می شود که بیمار نیاز به اقداماتی فراتر از درمان های معمول دارد، جهت بررسی های بیشتر و مراقبت های ویژه نارسایی قلبی دارد. در این زمان بیمار به فلوشیپ های نارسایی قلبی و پیوند قلب ارجاع داده می شوند. در حال حاضر اکثر همکاران این رشته ی فلوشیپی در مراکز دانشگاهی مستقر هستند، و بیماران ارجاع شده را مورد بررسی دقیق شامل معاینه،آزمایش های مختلف، بررسی فشارهای داخل قلبی و …. قرار می دهند. برای بیماران هم زمان درمان های استاندارد توصیه شده را آغاز می کنند، و بیمار تحت پیگیری های منظم قرار می گیرد. پس از تکمیل بررسی ها، نتایج آن مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و بیماری که قابل عمل پیوند قلب باشد در جلسه پیوند مرکز مربوطه مطرح می شود و در نهایت اطلاعات بیمار در سایت پیوند وزارت بهداشت، درمان وارد شده و بیمار در لیست پیوند قرار می گیرد.

وی می افزاید: براساس شرایط جسمی، بیماران مختلف لیست، الویت بندی می شوند، لازم به ذکر است که در این مدت بیمار باید تماس خود را با پزشک خود حفظ کند و درمان های دارویی و دستورات لازم را به دقت اجرا نماید .در صورت ایجاد مرگ مغزی در یک بیمار و رضایت خانواده وی، شرایط دهنده قلب و الویت بیماران گیرنده قلب مورد بررسی قرار می گیرد و قلب اهدایی به یک بیمار تخصیص می یابد و اقدامات لازم برای انجام پیوند قلب به سرعت هماهنگ می شود.

در صورت عدم وجود دهنده قلب مناسب چه باید کرد؟وی در این باره می گوید: در برخی موارد، زمان انتظار بیماران در لیست پیوند طولانی می شود و قلب مناسب برای پیوند قلب به برخی از بیماران نارسایی قلب پیشرفته وجود ندارد. این مسئله کمبود قلب اهدایی در کشورهایی که با بهبود وضعیت رانندگی و توسعه راه ها، میزان مرگ و میر ناشى از تصادفات در آن جوامع کاهش یافته است، بیشتر احساس می شود. برای رفع این مشکل ابداع دستگاه های کمکی گردش خون (قلب مصنوعی) کمک شایانی به این گروه از بیماران نموده است. این پمپ های مکانیکی انواع مختلفی دارند و با کاهش فشار بر روی قلب ، سبب بهبود وضعیت بیمار شده است. در حال حاضر مشکلی که با این نوع درمان نارسایی قلبی پیشرفته وجود دارد ، هزینه ی بسیار زیاد دستگاه ها می باشد و متاسفانه بیمه ها نیز فعلا حمایتی در زمینه ندارند.

دکتر نوید در پاسخ به این سوال که چه کسانی واجد شرایط پیوند نیستند؟ می گوید: سن بیشتر از ۷۰ سال (البته فعلا در کشور ما در پیوند أفراد بالآی ۵۵ سال کمتر انجام می شود)، وجود بدخیمی های فعال، وجود بدخیمی هایی که شانس عود زیاد دارند، چاقی بیش از حد، وجود دیابت پیشرفته به همراه آسیب به اندام های حیاتی، سوء مصرف سیگار ، مواد مخدر و محرک و الکل، مسائل روانی-اجتماعی (عدم وجود حمایت خانوادگی مناسب در اجرای دستورات پس از پیوند)، ابتلا به برخی عفونت های خاص.

اقدامات پس از پیوند قلب

به گفته این متخصص، نکته قابل توجه برای بیماران و خانواده های آنان و نیز سایر افراد جامعه این است که فکر نکنیم با انجام عمل پیوند قلب ، مشکلات بیمار مرتفع می شود و دیگر نیازی به مراقبت ندارد. بیمار پس از پیوند قلب مراجعات بیشتری به مرکز خواهد داشت و نیازمند رسیدگی های بیشتر است. پس از پیوند قلب معمولا بیمار حدود ۱۰ روز را در بیمارستان خواهد بود و در وقت مناسب، بیمار مرخص می شود ولی باید هر هفته به بیمارستان مراجعه کند.

بیمار پیوندی باید ارتباط خود را با تیم معالج حفظ کند و طبق برنامه در مرکز حضور یابد. آزمایشات درخواست شده را به موقع انجام دهد و با صبر و شکیبایی اقدامات درمانی و آزمایشگاهی خود را دنبال کنند، در این زمینه نقش خانواده ها اهمیت حیاتی پیدا می کند.

وی در پاسخ به این سوال که برای داشتن بهترین نتیجه، به عنوان گیرنده قلب، بیمار باید به چه نکاتی توجه کند، می گوید: داروهای خود را کاملا بشناسد (دوز، زمان مصرف و علت مصرف)، دستورات دارویی تنظیم شده را رعایت نماید و تغییرات را فقط در صورتی که توسط تیم پیوند انجام شده باشد اجرا نماید. ارتباط مستمر خود را با تیم پیوند حفظ نماید. در وقت های تعیین شده برای پیگیری در کلینیک پیوند حضور بهم رساند. آزمایش خون و سایر تست های تشخیصی درخواست شده را انجام دهد. وزن، فشار خون و حرارت بدن خود را اندازه گیری نماید. پرهیز عدم تماس نزدیک با سایرین و ورود به أماکن شلوغ و پر جمعیت به خصوص فضاهای سربسته، رعایت دقیق بهداشت فردی و شستشوی دست ها و یک شیوه زندگی سالم شامل رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی در حد توان را در پیش بگیرد.

عوارض داروها

پس از پیوند قلب لازم است از داروهای سرکوبگر ایمنی بدن برای جلوگیری از رد پیوند استفاده شود. این متخصص می گوید: مصرف روزانه داروهای سرکوب کننده ایمنی برای موفقین پیوند و عدم پس زدن قلب پیوندی ضرورت دارد. داروهای دیگری نیز مانند آنتی بیوتیک ها برای کمک به بدن باید در فرد پیوندی استفاده شود. هر دارویی تعدادی عوارض جانبی دارد که ممکن است همه أفراد مانند یکدیگر این عوارض را تجربه ننمایند. عوارض جانبی شایع داروهای مصرفی عبارتند از :ابتلا به عفونت های مختلف به دنبال تضعیف ایمنی فرد پیوندی،آسیب کلیوی،ایجاد دیابت، افزایش فشار خون،ریزش مو، مشکلات گوارشی، جوش صورت،رشد بیش از حد موها.

وی درباره علایم پس زدن قلب پیوندی می گوید:رد پیوند قلب انواع مختلفی دارد، در نوع شدید، در زمان پیوند و یا مدتی پس از اتمام جراحی با اختلال عملکرد قلب جدید مشخص می شود و نیاز به اقدامات درمانی بسیار پیچیده برای مقابله با آن وجود دارد. در سایر موارد معمولا در مراحل اولیه رد پیوند، علامتی وجود ندارد و برای پایش این موارد، بیمار باید بصورت منظم تحت بررسی قلبی شامل نمونه برداری از قلب برای مشخص کردن مراحل أولیه پس زدن پیوند قرار بگیرد.

نقش خانواده

دکتر نوید با اشاره به اینکه نقش خانواده و اطرافیان بیمار در موفقیت این عمل بسیار پر رنگ است. می گوید: تحقیقات نشان داده اند که بیمارانی که از حمایت کافی خانواده خود در روند درمان برخوردار بوده اند، مراجعات مکرر به مرکز پیوند را انجام داده و داروها و سایر دستورات لازم را با کمک خانواده حمایت گر خود انجام داده اند، درصد موفقیت بیشتری در عمل پیوند قلب در سال های پس از پیوند داشته اند.

منبع: جام جم- هانیه ورشوچی