نکاتی مهم درباره اعمال شب قدر

شب قدر همان شبی است که در تمام سال شبی به خوبی و فضیلت آن نمی رسد و عمل در آن بهتر است از عمل در هزار ماه و در آن شب تقدیر امور سال می شود و ملائکه و روح که اعظم ملائکه است در آن شب به اذن پروردگار به زمین نازل می شوند و به خدمت امام زمان علیه السلام مشرّف می شوند و آنچه برای هر کس مقدّر شده است بر امام زمان علیه السلام عرض می کنند.

نبض ما– اعمال شب قدر بر دو نوع است یکی آنکه در هر سه شب باید کرد و دیگر اعمال شب قدر آنکه مخصوص است به هر شبی امّا اوّل پس ‍آن چند چیز است:

اعمال شب قدر

اوّلین اعمال شب قدر غسل است علاّمه مجلسی فرموده که غسل این شبها را مقارن غروب آفتاب کردن بهتر است که نماز شام را با غسل بکند.

نماز شب قدر چگونه خوانده می شود

دوّمین اعمال شب قدر  دو رکعت نماز است در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه توحید بخواند و بعد از فراغ هفتاد مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَاَتُوبُ اِلَیْهِ بگوید در روایت نبوی صَلَّی اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله است که از جای خود برنخیزد تا حقّ تعالی او را و پدر و مادرش را بیامرزد (الخبر)

سوّمین اعمال شب قدر به این صورت است که  قرآن مجید را بگشاید و بگذارد در مقابل خود و بگوید:

اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِکِتابِکَ

خدایا از تو خواهم به حق کتاب

الْمُنْزَلِ وَما فیهِ وَ فیهِ اسْمُکَ الاْکْبَرُ وَ اَسْماَّؤُکَ الْحُسْنی وَ ما یُخافُ

فرستاده شده ات و آنچه در آنست که در آن است نام بزرگت و نامهای نیکویت و آنچه بدانها ترس

وَ یُرْجی اَنْ تَجْعَلَنی مِنْ عُتَقاَّئِکَ مِنَ النّارِ

و امید شود که قرارم دهی از زمره آزاد شدگانت از دوزخ، پس هر حاجت که دارد بخواهد.

چهارم آنکه مُصحَف شریف را بگیرد و بر سر بگذارد و بگوید:

اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ

خدایا به حق این قرآن و بحق آنکس که او را بدان فرستادی و بحق هر مؤمنی که در این قرآن مدحش کرده ای و بحقی که تو بر ایشان

فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ *** پس ده مرتبه بگوید بِکَ یا اَللّهُ *** و ده مرتبه بِمُحَمَّدٍ

داری زیرا کسی نیست که حق تو را بهتر از خودت بشناسد* * * بحق خودت ای خدا * * * بحق محمد صلی الله علیه و آله

و ده مرتبه بِعَلی *** و ده مرتبه بِفاطِمَهَ *** و ده مرتبه بِالْحَسَنِ *** و ده مرتبه بِالْحُسَیْنِ

بحق علی علیه السلام * * * بحق فاطمه سلام الله علیها * * * بحق حسن علیه السلام * * * بحق حسین علیه السلام

و ده مرتبه بِعَلِیّ بْنِ الْحُسَیْنِ ***و ده مرتبه بُمَحَمَّدِ بْنِ عَلِی*** و ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ

بحق علی بن الحسین علیه السلام *** بحق محمد بن علی علیه السلام*** بحق جعفر بن محمد علیه السلام

و ده مرتبه بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ*** و ده مرتبه *** بِعَلِیِّ بْنِ مُوسی

بحق موسی بن جعفرعلیه السلام* * * بحق علی بن موسی علیه السلام

و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی*** و ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ *** و ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِی

بحق محمد بن علی علیه السلام * * * بحق علی بن محمدعلیه السلام * * * بحق حسن بن علی علیه السلام

و ده مرتبه بِالْحُجَّهِ

به حق حضرت حجت علیه السلام

پس هر حاجت که داری طلب کن.

خواندن زیارت امام حسین

پنجمین اعمال شب قدر به این صورت است زیارت کند امام حسین علیه السلام را در خبر است که چون شب قدر می شود منادی از آسمان هفتم ندا می کند از بُطنان عرش که حقّ تعالی آمرزیده هر که را که به زیارت قبر حُسین علیه السلام آمده.

ششمین اعمال شب قدر به این صورت است که احیا بدارد این شبهای قدر را همانا روایت شده هرکه احیا کند شب قدر را گناهان او آمرزیده شود هر چند به عدد ستارگان آسمان و سنگینی کوهها وکیل دریاها باشد.

هفتمین اعمال شب قدر صد رکعت نماز است که فضیلت بسیار دارد و افضل آنست که در هر رکعت بعد از حمد ده مرتبه توحید بخواند هشتم بخواند:

اَللّهُمَّ اِنّی اَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً داخِراً لا اَمْلِکُ لِنَفْسی نَفْعاً وَ لا ضَرّاً وَلا

خدایا من شام کردم در حالی که بنده خواری هستم که مالک سود و زیانی برای خویش نیستم و نتوانم

اَصْرِفُ عَنْها سُوَّءاً اَشْهَدُ بِذلِکَ عَلی نَفْسی وَ اَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ

از خویشتن پیش آمد ناگواری را بازگردانم و این مطلبی است که من آن را بر خویش گواهی دهم و به ناتوانی

قُوَّتی وَقِلَّهِ حیلَتی فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْجِزْ لی ما

خود و بیچارگیم در برابرت اعتراف دارم پس درود فرست بر محمد و آل محمد و وفا کن برایم بدانچه

وَعَدْتَنی وَجَمیعَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَهِ فی هذِهِ اللَّیْلَهِ

بر من و همه مؤمنین و مؤمنات وعده فرمودی از آمرزش در این شب

وَاَتْمِمْ عَلَیَّ ما اتَیْتَنی فَاِنّی عَبْدُکَ الْمِسْکینُ الْمُسْتَکینُ الضَّعیفُ

و تمام کن بر من آنچه را به من دادی زیرا که من بنده بینوای مستمند ناتوان تهیدست

الْفَقیرُ الْمَهینُ اَللّهُمَّ لا تَجْعَلْنی ناسِیاً لِذِکْرِکَ فیما اَوْلَیْتَنی وَلا [غافِلاً]

خوار توام خدایا قرار مده مرا فراموشکار از یاد خویش در آنچه به من انعام فرمودی و نه غافل از

لاِِحْسانِکَ فیما اَعْطَیْتَنی وَلا ایِساً مِنْ اِجابَتِکَ وَاِنْ اَبْطَاَتْ عَنّی

احسانت در آنچه به من عطا کردی و قرارم مده نا امید از اجابت خویش و اگر چه دیر زمانی طول کشد

فی سَرّاَّءَ اَوْ ضَرّاَّءَ اَوْ شِدَّهٍ اَوْ رَخاَّءٍ اَوْ عافِیَهٍ اَوْ بَلاَّءٍ اَوْ بُؤْسٍ اَوْ

چه در خوشی و چه در سختی در دشواری یا در آسایش در تندرستی یا گرفتاری در تنگدستی یا

نَعْماَّءَ اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاَّءِ

در نعمت براستی تو شنوای دعایی

و این دعا را کفعمی از امام زین العابدین علیه السلام روایت کرده که در این شبها می خوانده در حال قیام و قعود و رکوع و سجود و علاّمه مجلسی (ره ) فرموده که بهترین اعمال شب قدر طلب آمرزش و دعا از برای مطالب دنیا و آخرت خود و پدر و مادر و خویشان خود و برادران مؤ من زنده و مرده ایشان است و اَذْکار و صلوات بر محمد و آل محمد عَلیهمُ السلام آنچه مقدور شود و در بعضی از روایات وارد شده است که دعاء جوشن کبیر را در این سه شب بخوانند فقیر گوید که دعاء جوشن در سابِقْ گذشت و روایت شده که خدمت حضرت رسول صَلَّی اللَّهِ عَلِیهِ وَاله عرض شد که اگر من درک کنم شب قدر را چه از خداوند خود بخواهم فرمود عافیت را.

نکته هایی درباره احیا و اعمال شب قدر

برای اجرای یک برنامه خوب و معنوی در شبهای قدر توجه به نکات ذیل و رعایت آنها مفید است:

ـ برای درک فضیلت و فیض «شب قدر» از قبل به نمازگزاران یادآور شویم تا همه مشتاقانه حضور در این شب و استفاده از برنامه های معنوی را روزشماری کنند.

ـ بهتر است برخی از افراد اهل مسجد را که وجهه خوبی نیز در اجتماع دارند و اهل قرآن خواندن، دعا خواندن، مداحی و… هستند، شناسایی کنیم و در اجرای برنامه از آنها کمک بگیریم.

ـ از قبل در تابلویی زمان برگزاری مراسم و زمان اتمام آن و نیز افرادی را که برای تلاوت قرآن، مناجات، دعا، مداحی و… اجرای برنامه خواهند کرد، به اطلاع نمازگزاران برسانیم. همچنین اعمال شب قدر را به صورت خوبی در تابلوهای مسجد درج نمایید.

ـ سعی کنید در بین برنامه ها فاصله ای جهت رفع خستگی، تجدید وضو و… به شرکت کنندگان در مراسم بدهید.

ـ روز قبل از شب قدر به نمازگزاران اطلاع رسانی کنید که اگر امکان دارد با غسل در مراسم شرکت کنند.

ـ دعاهای دهه آخر ماه مبارک رمضان ویژگی خاصی دارند که نباید مورد غفلت قرار بگیرند.

ـ از آنجا که حضور بانوان در مراسم شبهای قدر همراه فرزندانشان خواهد بود، ضروری است:

الف. فضای اختصاص یافته برای آنها کوچک تر از فضای برگزاری مراسم مردان نباشد؛

ب. نور کافی و زیرانداز مناسب تهیه شود؛

ج. حتما ظروفی جهت آب آشامیدنی در آنجا فراهم گردد؛

د. توجه داشته باشیم که آنها علاوه بر قرائت قرآن، نماز، دعا و… به فرزندان هم توجه دارند. بنابراین، اگر سر و صدایشان زیاد شد، با حالتی مناسب تذکر داده شود.

ـ از نوجوانانی که در مسجد حضور دارند در اجرای مراسم فعالانه بهره ببرید. از آنها می توان در تقسیم قرآنها، مفاتیح و… استفاده کرد.

ـ قبل از فرارسیدن شبهای قدر، اگر مسجد شما از جهت قرآن و مفاتیح دچار کمبود است، از قبل به فکر باشید. نیز اگر مهر مسجد کثیف و جرم گرفته شده، با غبارروبی مساجد، این مهرها را نیز تعویض یا سمباده کشی نمایید.

ـ از آنجا که سیره بزرگان بر این بوده که حتی در شبهای قدر از مباحث علمی برای احیاء این شبها بهره می گرفتند، با شناسایی مشکلات و معضلات و شبهاتی که احیانا در منطقه وجود دارد و دعوت از شخصیتهای علمی، در رفع این مشکلات و پاسخ به شبهات بکوشید.

ـ در میان برنامه ها از همه خواسته شود تا مثلاً نماز هفت قل هو اللّه را بخوانند یا صد مرتبه «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّی وَاَتُوبُ اِلَیْهِ» یا صد مرتبه «اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ اَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ» را بگویند. این کار باعث می شود که اهل مسجد اگر فراموش کرده اند اعمال شب قدر را به جا آورند، به صورت دسته جمعی مثلاً دست به استغفار بزنند یا قاتلین را لعن و نفرین کنند که بی شک همراهی جماعت با یکدیگر در اجرای عملی، درصد اجابت را بیشتر می کند و نیز احساس خستگی را از شب زنده داران می گیرد.

ـ سعی کنید سخنرانی خود را در این شب کمتر از شبهای دیگر طول دهید. تصور اینکه امشب جمعیت زیادی حضور دارند و می توان حرفهای ناگفته را گفت، صحیح نمی باشد.

ـ شایسته است برنامه ها را از زمان اعلام شده شروع کرده، از طولانی شدن آن پرهیز کنیم. پس ضروری است از انداختن برنامه ها به آخر وقت خودداری نماییم؛ چنان که برخی از بزرگان سیره خود را بر این نوع اجرا قرار داده اند.

ـ یکی از کارهای بسیار خوب، پذیرایی در فواصل برنامه هاست که به رفع خستگی و از بین بردن ضعف حاضرین کمک خواهد کرد.

ـ یکی از اعمال شب قدر خواندن صد رکعت نماز است. شایسته است به مخاطبین خود اطلاع رسانی کنید که خواندن نمازهای قضا در اولویت قرار دارد و برای اجرای این برنامه نیز تدابیر لازم را بیندیشید.

نبض ما– گردآوری

منابع:

حوزه نت، خبرگزاری مهر