بوتولیسم چه علائمی دارد؟
در بوتولیسم به علت مصرف مواد غذایی آلوده، علائم عمومی بین 18 الی 36 ساعت بعد از مصرف غذای آلوده بروز می کند اما در مواردی این علائم ممکن است 6 ساعت پس از مصرف و یا حتی تا 10 روز پس از مصرف ماده غذایی آلوده نمایان شود. حال ببینیم بوتولیسم چیست؟
نبض ما- بوتولیسم یک بیماری جدی است که باعث فلج ناگهانی ماهیچه ها می شود. این بیماری به علت یک سم عصبی (نوروتوکسین) که با نام سم بوتولینیوم شناخته می شود ایجاد شده که توسط باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم بوجود می آید.
هفت نوع مختلف نوروتوکسین وجود دارد (انواع آن از A تا G طبقه بندی می شود) که باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم تولید می کند، اما نوع های A B و E (بندرت F) سم های معروف تری هستند که باعث فلج ناگهانی در انسان می شود.
انواع دیگر این سم ها باعث ایجاد بیماری در حیوانات و پرنده ها شده که همچنین فلج ناگهانی ایجاد می شود.
اکثر گونه های کلوستریدیوم یک نوع سم تولید می کنند، گرچه تاثیرات انواع A،B،E و یا F بر روی انسان ها یکی است. بوتولیسم از فردی به فرد دیگر انتقال داده نمی شود.
بوتولیسم در صورتی پیشرفت می کند که فردی این سم را بخورد (یا بندرت استنشاق یا تزریق شود) و یا باکتری کلوسترودیوم در روده و یا زخم های بدن رشد کند.
اولین بار بوتولیسم در سوسیس آلمانی در سال 1735ر مشاهده و ثبت شد. (بیماری که پس از خوردن غذا و سمی بودن آن اتفاق می افتاد) در سال 1870، یک فیزیک دان آلمانی به نام مولر اسم بوتولیسم را از واژه لاتین سوسیس گرفت.
سم بوتولیسم چیست؟
باکتری کلوسترودیوم بتولینیوم اولین بار در سال 1895 ایزوله شد و سمی که این باکتری تولید می کند در سال 1944 توسط دکتر ادوارد چانس (Dr. Edward Schantz) ایزوله شد.
در اواخر دهه ی 1950 مشاهده شد که این سم باعث مسدود شدن ارسال و دریافت پیام های عصبی عضلانی می شود که از ترشح استیل کولین از عصب جلوگیری می کند.
سم بوتولیسم به عنوان یکی از خطرناک ترین سموم شناخته شده محسوب می شود. برخی از این سموم در سلاح های بیولوژیکی استفاده شده درحالیکه این سموم کاربرد های پزشکی در درمان برخی بیماری ها دارد.
به عنوان مثال در سال 1980 دکتر آلن اسکات از این سم در درمان استرابیسموس (انحراف چشم) استفاده کرده است و در دسامبر سال 1989 این سم (بوتاکس) در سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان استرابیسموس، بلفاروپاسم و اسپاسم عصبی عضلانی صورت در بیماران جوان ثبت شده است.
استفاده بوتاکس در سال 2002 توسط FDA برای درمان چین چروک های صورت تایید شد.
در سال 2017 حداقل 10 بیمار مبتلا به بوتولیسم بستری شده اند. همه این بیماران به بوتولیسم بر اثر خوردن سس پنیر ناچو سرو شده در رستوران پمپ بنزینی نزدیک به ساکرامنتو ایالت کالیفرنیا، مبتلا شده اند.
یک فرد از این 10 نفر بر اثر این بیماری فوت کرده است و تعدادی هم تا چند هفته تحت مراقبت شدید در وضعیت فلج قرار گرفته اند.
خطرات احتمالی بوتولیسم چیست؟
خطر احتمالی ابتلا به بوتولیسم با خوردن مواد غذایی که بشکل نادرست باکتری بوتولیسم در آن ها از بین رفته و هاگ های این باکتری باقی مانده است، افزایش می یابد.
(برای مثال برخی از روش های بسته بندی خانگی و یا نقص در شرکت کنسرو سازی مواد غذایی نظیر گوجه و ماهی) برخی از روش های تولید عسل ممکن است دارای مقدار کمی هاگ های باکتری باشد که برای کودکان زیر 1 سال می تواند خطر ساز باشد.
همچنین ریسک بوتولیسم درصورتی که زخم شما به خاک و یا مواد مدفوع آلوده شود، افزایش می یابد.
انواع بوتولیسم
بوتولیسم 3 نوع اصلی دارد که بر اساس نحوه ی ابتلا به این بیماری طبقه بندی شده اند.
– بوتولیسم به علت خوردن مواد غذایی آلوده به سم عصبی بوتولینیوم روی می دهد.
– بوتولیسم زخم که به علت آلوده شدن زخم به سم عصبی باکتری کلسترودیوم بوتولینیوم رخ می دهد.
– و در نهایت نوع سوم این بیماری در نوزادان آلوده به باکتری بوتولینیوم اتفاق می افتد. سپس این باکتری در روده رشد می کند و سم عصبی تولید می کند.
علائم و نشانه های بوتولیسم
علائم ابتدایی بوتولیسم عبارتند از:
- دید دوتایی
- تاری دید
- افتادگی پلک
- لکنت زبان
- مشکلات بلعیدن
- خشکی دهان
- ضعف عضلانی (منجربه فلج ناگهانی می شود)
علائم ثانویه بوتولیسم عبارتند از:
- بزرگ شدن مردمک
- گیجی
- کوفتگی
- یبوست
- درد و ناراحتی شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- مشکل تکلم
- مشکل بلعیدن
- احتباس ادرار
- ضعف صورت
- ضعف عضلات چشم
- فلج
نوزادانی که دچار بوتولیسم هستند علائمی نظیر سستی، ضعف، تغذیه فقیر، یبوست، عضلات بسیار ضعیف و صدای گریه ی خیلی ضعیفی دارند.
در نوزادان معمولا یبوست اولین علامت این بیماری است.
همگی موارد ذکر شده علائم و نشانه های مرتبط با فلج عضلانی است که توسط سم عصبی تولید شده توسط باکتری ایجاد می شود.
اگر این علائم در مان نشود ممکن است پیشرفت کند و باعث فلج شدن اندام های مختلف بدن نظیر بازوها، پا ها، پشت و عضلات تنفسی شود که در نهایت حتی مرگ آور خواهد بود.
چه متخصصی بوتولیسم را درمان می کند؟
ابتدا پزشک عمومی و سپس متخصص بیمار را تحت نظر قرار می دهد. برای مثال بیماری که بستری شده است متخصص مراقبت های ویژه، متخصص مغز و اعصاب، متخصص عفونی و در صورت نوزاد بودن بیمار متخصص اطفال هم بیمار را تحت نظر دارد.
نحوه آزمایش و تشخیص بوتولیسم
پرونده پزشکی بیمار و آزمایشات مرتبط به تشخیص این بیماری کمک کننده است، اما این موارد معمولا در تشخیص قطعی بوتولیسم کافی نیست.
علائم این بیماری نظیر سکته، سندرم گیلن باره (نوعی فلج عضلانی) و افتادگی و ضعف پلک ها است که مشابه بیماری بوتولیسم است.
آزمایشات تخصصی برای تشخیص قطعی این بیماری لازم است. این آزمایشات شامل اسکن مغز، آزمایش مایع نخاعی، آزمایش عصبی (نظیر الکترومیگرافی و یا EMG) و آزمایش تنسیلون است.
درصورتی که بیماری بوتولیسم تشخیص داده شود (برای مثال چندین بیمار دیگر با علائم بوتولیسم مشاهده شود که از همان وعده غذایی مشابه آلوده مصرف کرده اند)، باید نمونه برداری شده و سریعا با سرم ضد بوتولیسم تحت درمان قرار بگیرد.
این آزمایش های تخصصی بیماری بوتولیسم را از دیگر عفونت ها نظیر سالمونلا و دیگر گونه های باکتری کلسترودیوم (تتانی) متمایز می کند.
سریعترین و مستقیم ترین روش تشخیص بوتولیسم، حضور سم عصبی بوتولینیوم در خون بیمار و یا مدفوع بیمار است. مقدار برابری از مدفوع بیمار با سم زدا های مختلف آزمایش می شود و به موش دیگری تزریق می شود. اگر مدفوع آلوده با سم زدا درمان شد و موش زنده ماند در نتیجه بوتولیسم مثبت تشخیص داده می شود. این باکتری همچنین می تواند در بوتولیسمی که بر اثر مواد غذای آلوده ایجاد شده و بوتولیسم نوزادی از مدفوع ایزوله باشد، اما این آزمایش قطعی نمی باشد.
ایا بوتولیسم درمان دارد؟
اگر این بیماری سریعا تشخیص داده شود، بوتولیسمی که بر اثر مواد غذایی آلوده ایجاد شده باشد و بوتولیسمی که بر اثر زخم آلوده باشد را می توان با سم زدایی که عملکرد سم عصبی که در خون جریان پیدا کرده است را مسدود می کند. سم زدای سه گانه (موثر در برابر سه سم عصبی A، B و E) از پیشرفت این بیماری جلوگیری می کند اما بهبودی کامل چند هفته ای زمان می برد.
البته امروزه واکسن هفت گانه ای برای بوتولیسم که در برابر هفت سم عصبی مختلف A، B، C، D، E، F و G مقاوم است.
پزشک معمولا با درمان های مختلف ابتدا تلاش می کند تا تمامی مواد غذایی آلوده از روده ها خارج شود. در صورت وجود زخم آلوده تمامی زخم های بدن را درمان می کند که معمولا بصورت جراحی منبع تولید کننده ی سم که همان باکتری است را از بین می برد. مراقبت به موقع و تحت نظارت قرار گرفتن فوری بیمار در بیمارستان اولین قدم و مهمترین قدم در درمان تمامی انواع بوتولیسم محسوب می شود.
انما یا همان تنقیه برای از بین بردن سم جذب نشده در بدن ممکن است بکار رود. منیزم، نمک، سیترات و سولفات نباید استفاده کرد چون ممکن است سم را تقویت کند. آنتی بیوتیک ها (دوز بالای پنیسیلین آی وی و یا دیگر آنتی بیوتیک ها) در بوتولیسمی که بر اثر مواد غذایی آلوده ایجاد شده است را نباید مصرف کرد ولی در بوتولیسمی که بر اثر عفونت زخم ایجاد شده باشد از آنتی بیوتیک ها استفاده می شوند.
جراحی و برداشت بافت آسیب دیده ممکن است لازم باشد. مشورت با متخصص بیماری عفونی برای مدیریت نحوه درمان بوتولیسم توصیه می شود.
سم زدا ها معمولا در درمان بوتولیسم نوزادی استفاده نمی شوند. البته امروزه گلوبولین ایمن آی وی انسانی توصیه می شود و به عنوان روشی ایمن و موثر توصیه می شود. متاسفانه این روش درمان پر هزینه است.
نارسایی سیستم تنفسی و فلج ناگهانی که در بوتولیسم شدید رخ می دهد ممکن است بیمار محتاج به دستگاه تنفسی برای هفته ها کرده و نظارت بر بیمار را تشدید کند. پس از چند هفته فلج با بهبود آکسون های عصبی و احیای آن، درمان می شود.
