بیماری سرخک در کودکان و بزرگسالان و درمان آن
سرخک یک بیماری ویروسی شایع است که به وسیله یک ویروس به وجود می آید. برای جلوگیری از ابتلا به آن باید حتما هنگام کودکی، واکسن سرخک را تزریق نمود. انتقال و شیوع بیماری سرخک بسیار سریع و آسان می‌باشد. کسانی که در کودکی واکسینه نشده‌اند و یا مدت زمان زیادی از تزریق واکسنشان گذشته است، باید برای پیشگیری به مراکز بهداشت مراجعه کنند. از آن جایی که بیماریهای ویروسی داروی خاصی برای کمک به درمان ندارند، باید موارد بسیاری را از جمله استراحت کافی رعایت نمود.
بیماری سرخک چیست
سرخک یک عفونت ویروسی می‌باشد که به آن (Rubeola) هم گفته می‌شود و از گونه موربیلى ویروس از خانواده‌ی پارامیکسو ویروس می‌باشد. توجه داشته باشید که عفونت ویروسی و عفونت باکتریایی دو عامل عفونی کاملا متفاوت هستند و روش درمان آن‌ها نیز کاملا متفاوت می‌باشد. بیماریهای باکتریایی با آنتی باکتری‌ها یا همان آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. اما برای ویروس‌ها داروی اختصاصی وجود ندارد.
بیماری سرخک به دستگاه تنفسی و یا همان ریه‌ها حمله می‌کند. باعث علائم بیماری آنفلوانزا می‌شود و ایجاد نقاط قرمز و ملتهب بر روی پوست کل بدن می‌شود.
همان طور که گفته شد این بیماری دلیل بر حمله‌ی ویروس سرخک به بدن است و از آن جایی که ویروس‌ها درمان قطعی ندارند و با هیچ آنتی بیوتیکی قابل درمان نمی‌باشند، بیمار تنها باید استراحت مطلق داشته باشد و مایعات فراوان برای دفع ویروس بنوشد و از محیط کاری و درسی و هر گونه محیط عمومی برای جلوگیری از ابتلای دیگر افراد جدا بماند.
هر سال میلیون‌ها مورد بیماری سرخک در جهان رخ می‌دهد. اما ایالات متحده‌ی آمریکا، به علت حفاظت و یا همان واکسیناسیون سراسری که انجام داده است، وقوع بیماری را به حداقل رسانده است.
علائم سرخک
علائمی مانند سرفه، آبریزش بینی، قرمز شدن چشم ها، احساس ضعف و بی حالی در کل بدن، تب بالا، پدیدار شدن بثورات پوستی، گاهی همراه با افزایش دمای بدن تا 40 درجه‌ی سانتی گراد (104فارنهایت) از علائم بیماری که ویروس سرخک ایجاد می کند می‌باشند که 3 تا 5 روز بعد از شروع این علائم، لکه‌ها‌ی قرمز از پیشانی شروع می‌شوند و به بقیه‌ی قسمت‌های صورت می‌رسند. سپس گردن، دست‌ها و پا‌ها را در بر می‌گیرند.
سرخک یک بیماری بسیار مسری می‌باشد، یعنی خیلی سریع و راحت از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود، همانند تمامی بیماریهای ویروسی دیگر. از هر 10 نفری که واکسن نزده باشند، 9 نفر در صورت نزدیک بودن با فرد مبتلا، بیمار می‌شوند. در صورت بروز این علائم برای تشخیص نهایی به یک پزشک مراجعه نمایید.
علائم سرخک در کودکان
در کودکان علاوه بر علائم سرفه، آبریزش بینی، قرمز شدن چشم ها، تب بالا، امکان وجود نقاط قرمز با مرکز آبی در دهان (Koplik) قبل از شروع علائم می‌باشد.
هرگز در این مواقع به کودکان و نوجوانان آسپرین ندهید زیرا باعث بیماری ریه می‌شود که یک بیماری نادر و تهدید کننده‌ی زندگیست. کودکان حتما باید تحت نظر پزشک باشند زیرا این بیماری ممکن است باعث بیماریهای دیگری شود. از جمله:
عفونت گوش که یکی از شایع‌ترین عوارض سرخک است.
برونشیت (زات الریه)، یا گرفتگی: بیماری سرخک ممکن است باعث التهاب حنجره یا التهاب دیواره‌های داخلی آن شود که مسیرهای هوایی اصلی ریه‌ها (لوله‌های برونشی) را دنبال می‌کند.
افرادی که سیستم ایمنی بدن ضعیفی دارند بسیار بیشتر در خطر ابتلا به آن هستند. همچنین ابتلا به ویروس سرخک می‌تواند انواع پنومونی به خصوص نوع خطرناک آن را ایجاد کند که گاهی کشنده است.
حدود 1 نفر از هر 1000 نفر مبتلا به سرخک، دچار بیماری دیگری به نام آنسفالیت می‌شوند. آنسفالیت ممکن است بعد از ابتلا به ویروس سرخک رخ دهد و یا امکان دارد تا چند ماه بعد بروز نکند. همچنین سرخک می‌تواند باعث اسهال و کروپ شود.
اگر فکر می‌کنید کودک شما مبتلا به سرخک شده فورا آن را با پزشک در میان بگذارید. خصوصا اگر فرزندتان هنوز یک نوزاد است یا در حال مصرف دارو‌های دیگریست که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند، و یا اگر مبتلا به سل، سرطان و یا بیماریهای دیگر می‌باشد.
سرخک در بزرگسالان
بزرگسالان نیز در صورت عدم تزریق واکسن در کودکی، اگر در معرض آلودگی قرار بگیرند به این بیماری مبتلا خواهند شد. بنابراین توجه داشته باشید، هنگام حضور در دانشگاه، مسافرت، به خصوص سفر به خارج از کشور و کار کردن در بیمارستان، احتمال ابتلا به بیماری افزایش می‌یابد. اگر از سال 1957 میلادی یا بعد از آن به دنیا آمده اید و هنوز واکسن سرخک نزده اید، شما در مقابل این بیماری مصون نمی‌باشید و باید برای واکسیناسیون اقدام کنید.
در کلیه‌ی بزرگسالان مصونیت در مقابل سرخک توصیه مى‌شود. برای بزرگسالان مستعد این ویروس، واکسن مخلوط سرخک، اوریون و سرخچه، در قالب یک واحد (MMR)تجویز می‌شود. در صورتی که مطمئن نیستید که واکسن سرخک زده اید، هر چه سریع‌تر با پزشک مشورت کنید.
سرخک در بارداری
سرخک در بارداری در صورتی است که مادر در دوران کودکی خود مبتلا به سرخک شده باشد، نوزاد او نیز در دوران بین 4 تا 6 ماه تولد در مقابل بیماری سرخک ایمن خواهد بود، زیرا ماده‌ی ضد بیماری سرخک در خون مادر وجود دارد و از راه بند ناف از مادر به جنین می‌‌رسد و باعث می‌شود خون نوزاد نیز دارای این ماده باشد و در مقابل ویروس مقاومت نشان دهد. اما به تدریج اثر این ماده‌ی منتقل شده از مادر به جنین کاهش می‌یابد و در سن یک سالگی اثر آن کاملا از بین می‌رود. در این زمان باید واکسن سرخک را به کودک تزریق کرد.
افرادی مانند خانمهای باردار که در مقابل سرخک واکسینه نشده‌اند با تزریق پروتئین گلوبولین سرم خون، سیستم ایمنی آن‌ها را در مقابل ویروس مقاوم می‌کنند. در صورتی که مادر در حین بارداری به سرخک مبتلا شود، این بیماری باعث نقص‌های مادرزادی مانند کوری، آب مروارید (کاتاراکت)، ناراحتی های قلبی و روانی و همچنین عوارض گوارشی خواهد شد.
باید توجه داشت که خانمهای بارداری که قبلا یک بار به این بیماری مبتلا شده‌اند نیز مستعد ابتلای مجدد می‌باشند. این بیماری در دوران اولیه‌ی حاملگی بسیار خطرناک است. اگر عفونت ویروسی در 2 تا 3 ماه اول بارداری به وجود بیاید، با تزریق پروتئین گاماگلبولین به مادر، از ناقص شدن کودک جلوگیری خواهد شد. اما بیشتر پزشکان ترجیح می دهند که بچه برای جلوگیری از هر گونه آسیب سقط شود. اگر مادر در سه ماه اول بارداری مبتلا به ویروس شود، در ۸۰ درصد موارد احتمال این هست که نوزاد او دچار نشانگان دون (سندرم دون) و سرخچه‌ی مادرزادى شود. که باعث نقایص قلب، چشم، گوش و عقب ماندگى ذهنى می‌شود.
خانمهای باردار نباید واکسینه شوند. همچنین به خانم‌هایی که قصد بارداری دارند توصیه می‌شود تا سه ماه بعد از تزریق واکسن باردار نشوند.
در صورتی که باردار هستید، برای جلوگیری از سرخک باید مراقبت ویژه‌ای داشته باشید در غیر این صورت احتمال زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و مرگ مادر بسیار زیاد می‌باشد.
راه‌های انتقال سرخک
سرخک از راه تنفس، غذای مشترک، مایعات و یا لمس فرد بیمار منتقل می‌شود. اگر شخصی ویروس را از فرد بیمار بگیرد، بین 7 تا 14 روز بعد نشانه‌های بیماری ظاهر می‌شود. پس توجه داشته باشید هنگامی که در تماس با فرد آلوده هستید اگر 7 تا 14 روز بعد علائم بیماری نداشته باشید، دلیل بر این نیست که ویروس در بدن شما نرفته باشد، بلکه هنوز فعال و بیماری زا نشده است و یا به اصطلاح ویروس در دوران کومون قرار دارد.
در این صورت، شما انتقال دهنده‌ی ویروس می‌باشید و قادر هستید افراد دیگر را بیمار کنید. این بیماری تا چند هفته می‌تواند در بدن بماند. برای اطمینان می‌توان آزمایش خون داد تا از وجود ویروس عامل بیماری سرخک اطمینان پیدا کرد. با جدا کردن آنتی بادی IgM اختصاصی سرخک در خون یا بزاق بیمار، تشخیص نهایی بیماری انجام می‌شود. همچنین برای جداسازی ویروس و بررسی ژنوتایپ آن، از ادرار و حلق بیمار نمونه تهیه می‌شود.
پیشگیری از بیماری سرخک
بهترین راه برای پیشگیری از سرخک این است که فرد در کودکی واکسینه شود. برای بیشتر کودکان، تزریق واکسن measles-mumps-rubella vaccine (MMR)و یا واکسن measles-mumps-rubella-varicella vaccine (MMRV) هنگام 12 تا 15 ماهگی و مجددا در سن 4 تا 6 سالگی صورت می‌گیرد. تزریق واکسن باید طبق زمان بندی مشخص صورت بگیرد. کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نباید واکسن را تزریق کنند و برای جلوگیری از مبتلا شدن این افراد، واکسیناسیون سراسری بقیه‌ی افراد باعث می‌شود تا آن‌ها نیز در معرض بیماری قرار نگرفته و مبتلا نشوند.
کمبود ویتامین آ باعث می‌شود که علائم بیماری سخت‌تر و شدید‌تر باشد. بنابر این با خوردن ویتامین آ، زیر نظر یک پزشک، به کاهش علائم بیماری در صورت ابتلا کمک خواهید کرد. به هیچ عنوان این ویتامین را بدون مشورت پزشک استفاده نکنید زیرا نوعی ویتامین محلول در چربی می‌باشد و مدت زیادی در بدن باقی می‌ماند. در صورت مصرف بیش از حد دچار علائم مسمومیت با ویتامین آ خواهید شد.
اگر در خانواده بیمار مبتلا به سرخک دارید به هیچ عنوان به فرد بیمار نزدیک نشوید. حتی اگر سابقه‌ی بیماری را قبلا داشته اید، مگر آن که اخیرا به بیماری دچار شده باشید. در غیر این صورت و در صورت
عدم تزریق واکسن سرخک، حتی تنفس هوای بیمار باعث ابتلای شما به ویروس می‌شود، برای محافظت از سایر اعضای خانواده و دوستان موارد زیر را انجام دهید:
- از آنجایی که سرخک از حدود چهار روز قبل تا چهار روز پس از شروع بثورات جلدی واگیر دار است، افراد مبتلا به سرخک نباید در این مدت با افراد دیگر ارتباط داشته باشند.
- کودکان از 4 روز پس از بروز بیماری باید از دیگران جدا باشند. کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند باید تا بهبودی کامل و رفع همه‌ی علائم بیماری از دیگر افراد جدا باشند تا بیماری منتقل نشود.
- مطمئن شوید که هرکسی که واکسن سرخک را دریافت نکرده، شامل نوزادان بزرگتر از 6 ماه و متولدین سال 1957 میلادی و بعد از آن که اسناد و مدارک کتبی در مورد واکسیناسیون را ندارند و یا مدت زمان زیادی از واکسیناسیون آن‌ها گذشته به بیمار نزدیک نشوند و برای واکسیناسیون هر چه سریع‌تر اقدام کنند.
- اگر در گذشته به این بیماری مبتلا شده اید، سیستم ایمنی بدن شما برای مقابله با عفونت آمادگی دارد و نیازی نیست دوباره واکسن را تزریق کنید. مگر این که مدت زیادی از تزریق واکسن گذشته باشد. حتما در این مورد با پزشک صحبت کنید.
درمان سرخک
هیچ درمان خاصی برای سرخک وجود ندارد و تنها می‌توان آن را پیشگیری و مدیریت کرد تا توسط خود بدن درمان شود. باید توجه داشت که بدن در صورت استراحت کافی و تقویت شدن، قادر است ویروس را نابود کند. با رعایت موارد زیر می‌توان ویروس را از بین برد در غیر این صورت بیماری طولا نی خواهد شد و یه عوارض و بیماریهای دیگری دچار می‌شوید. پس ضروریست که:
- حتما استراحت کافی داشته باشید. انرژی خود را از دست ندهید تا بدن بتواند به خوبی با عفونت مبارزه کند.
- مایعات فراوان بنوشید. مانند آب میوه و چای طبیعی. این باعث می‌شود ویروس‌ها سریع‌تر از بدن خارج شوند.
- در صورتی که تب داشتید، از داروی استامینوفن و یا ایبوپروفن استفاده شود. حتما با تب سنج تب خود را اندازه بگیرید و در صورت بالا بودن درجه‌ی تب سنج، تا 39 درجه به پزشک مراجعه کنید.
- محیط را مرطوب نگه دارید. زیرا باعث بهبود گلودرد و سرفه می‌شود. میتوانید از دستگاه بخور گرم استفاده کنید در غیر این صورت یک ظرف آب را روی حرارت بگذارید تا بخار آب هوا را مرطوب کند.
- به چشم‌ها استراحت دهید. تا حد امکان سعی کنید در مقابل نور قرار نگیرید و از مطالعه و تلویزیون تماشا کردن خودداری کنید.
- هرگز به بثورات جلدی دست نزنید تا از انتشار آن‌ها جلوگیری شود.
- در بعضی مواقع پزشک ممکن است آنتی بیوتیک برای بیمار تجویز کند. این در صورتیست که بیمار به دلیل حمله‌ی ویروس سرخک مستعد عفونت باکتریایی می‌باشد و یا دچار عفونت باکتریایی شده است.
- می توانید علائم ظاهر شده را یادداشت نمایید و اگر دارو و یا مکمل خاصی استفاده می‌کنید، آن را یادداشت کرده و در اختیار پزشک قرار دهید.
- در صورت بهبود علائم، همچنان به استراحت و نوشیدن مایعات و مواد مقوی ادامه دهید تا بدن انرژی از دست رفته را جبران کند. و به افراد دیگر نزدیک نشوید تا به بهبودی کامل برسید.
واکسن سرخک
واکسن سرخک در واقع همان ویروس زنده و یا ضعیف شده‌ی مولد ویروس سرخک می‌باشد. با تزریق این محلول، بدن شما نسبت به این ویروس، فعال شده و شروع به مبارزه و از بین بردن آن می‌کند.
در این هنگام سلول‌های خاصی در سیستم ایمنی بدن وجود دارند که این نوع ویروس‌ها را به خاطر می‌سپارند و در سری بعدی اگر ویروس سرخک به آن‌ها حمله کند، بسیار زود‌تر و قوی‌تر با ویروس مقابله خواهند کرد، قبل از این که ویروس بتواند تمامی قسمت‌های بدن را در بر بگیرد. به همین دلیل بعد از تزریق واکسن، شما حتی اگر دوباره ویروسی شوید، دیگر با علائم بیماری رو به رو نخواهید شد و بدن آن را دفع خواهد کرد.
