تب برفکی بیماری مشترک میان انسان و دام

تب برفکی از جمله مهم ترین بیماری های مسری و بسیار واگیر دار در بین گاو ها و نشخوارکنندگان است که باعث خسارات اقتصادی قابل توجهی می گردد.

گردآوری- نبض ما

تب برفکی یا «بیماری دهان و پا» یک بیماری عفونی و گاهی کشنده ویروسی است که موجب بیمار شدن حیوانات زوج سم از جمله گاو اهلی و اعضای خانواده گاوسانان می شود. این ویروس عامل بیماری در ابتدا به مدت دو تا سه روز تب شدید ایجاد نموده و متعاقبا تاول هایی در داخل دهان و روی پا ظاهر می شود که ممکن است پاره شده و موجب لنگش حیوان شود.

تب برفکی بسیار واگیردار است و قطرات آیروسل دفع شده از حیوان آلوده، تماس با تجهیزات دامداری، غذا، وسایل نقلیه، البسه آلوده و حیوانات شکارچی اهلی و وحشی موجب گسترش بیماری می شوند. این بیماری به عنوان طاعون برای صنعت دامداری محسوب می شود.

اهمیت تب برفکی

تب برفکی به دلیل فاکتورهایی از جمله سرعت انتشار و شدت عفونت زائی، جزء مهمترین بیماری های ویروسی دام محسوب گردیده و در رده اولین بیماری گروه A (طبقه بندی بیماری های دفتر بین الملل بیماری های واگیر دام) قرار می گیرد. دلایل زیر را می توان به عنوان عاملی برای اهمیت دادن به این بیماری دانست.

• مقاومت ویروس های بیماری تب برفکی در شرایط محیطی
• همچنین شدت ضایعات و علائم کلینیکی بیماری در گاوهای نژاد خالص و پرتولید از جمله گاوهای هلشتاین و دورگ
• خسارات جبران ناپذیر و غیرقابل بازگشت ورم پستان و کوری پستان که کاهش شدید شیر و در مواقعی قطع تولید شیر را به همراه دارد.
• سقط جنین و ناباروری
• هزینه های کلان درمان دام های مبتلا (عفونت های ثانویه) و در مواقعی غیراقتصادی شدن دام مبتلا در اثر شدت ضایعات
• تلفات دام های جوان و شیرخوار

علائم بیماری تب برفکی

دوره کمون بیماری بین 3 الی 6 روز می باشد.

علایم مشخصه بیماری در گاو عبارتند از: تب بالا، کاهش شدید تولید شیر بی اشتهایی و افسردگی شدید تشکیل وزیکولهای حاوی مایع سروزی و شفاف در مخاط دهان زبان و بالشتک دندانی و همچنین ناحیه تاج سم و فضای بین انگشتی می باشد. این وزیکولها براحتی پاره می شود و ناحیه زخمی بر جای می گذارد که اگر در ناحیه پا باشد منجر به لنگش شدید و اگر در ناحیه دهان باشد منجر به ریزش شدید بزاق و اشکال در تغذیه در نتیجه کاهش شدید وزن حیوان و کاهش شدید تولید شیر می گردد. این زخمها در مدت یک هفته رو به بهبودی می روند.

در گوسفند و بز نیز علایم مشابه گاو است ولی شدت علایم خفیف تر بوده و فقط ضایعات شدید در ناحیه پا منجر به لنگش حیوان می شود. اگرچه میزان شیوع بیماری به ۱۰۰٪ نیز می رسد ولی میزان تلفات آن در دامهای بالغ تا ۲٪ و در دامهای جوان تا ۲۰٪ می باشد. علت عمده تلفات در گوساله ها و بره ها التهاب عضله قلب و بروز آریتمیهای قلبی می باشد.

از عوارضی که پس از ابتلای به تب برفکی بر جای می ماند می توان به: سقط جنین، ورم پستان، اختلال تنفسی همراه به له له زدن، رشد بی از حد پوشش بدن، کاهش تحمل به گرما و دیابت ملیتوس نام برد.

کنترل تب برفکی

کنترل بیماری تب برفکی بسیار مشکل می باشد. مقاومت عامـل بیماری در طبیعت و عفونت زائی شدید آن به همراه سایر عوامل از جمله تغییران آنتی ژنتیکی ویروس و پیدایش تحت تیپ های جدیدتر و مهم تر از همه توان ایجاد بیماری در گونه های مختلف نشخوارکنندگان اهلی (گاو، گاومیش، گوسفند و بز) و وحشی و وجود دام های ناقل و حامل ویروس تب برفکی که اغلب متعاقب عفونت طبیعی پدیدار می شوند در بقاء عفونت و بیماری در یک جمعیت و منطقه تاثیر داشته و کنترل این بیماری را بسیار مشکل و همراه با هزینه های کلان نموده است.

لذا به طور کلی اقدامات لازم را باید بر اساس سه اصل زیر پیاده سازی نمود.

1- اقدامات بهداشتی و قرنطینه ای به منظور جلوگیری از ورود ویروس تب برفکی و بخصوص تیپ های جدید و غیربومی.

2- مراقبت کلنیکی و سرولوژیکی به منظور شناخت تغییرات بیماری و ماهیت سویه های در گردش.

3- واکسیناسیون و ایجاد پوشش ایمنی در دام های مورد هدف با استفاده از واکسن کشته (استفاده از واکسن زنده تب برفکی به دلیل ایجاد میوکارایت شدید و انتشار ویروس تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است).

تب برفکی در انسان

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی تب برفکی از جمله بیماری های مشترک بین انسان و دام محسوب می شود. طبق گفته های دکتر دباغ، عوارض این بیماری بر انسان ها بسیار کم است و جای چندان نگرانی زیادی نیست. احتمال انتقال به انسان ها در شرایطی که از فرآورده های لبنی خام و گوشت هایی که مراحل نگهداری و پخت را خوب طی نکرده باشند وجود دارد.
تاول های چرکی یکی از نشانه های تب برفکی در انسان است. بیشتر تاول ها در دهان ایجاد می شود اما خطرناک نیست و معمولا با محلول های ضدعفونی کننده برطرف می شود. این بیماری نیز از جمله بیماری های ویروسی محسوب می شود که درمان خاصی ندارد.
به دامداران و کسانی که با دام های مبتلا سروکار دارند، توصیه می شود دستهای خود را پس از خروج از دامداری خوب شسته و از تماس دست آلود با چشم خودداری کنند.