شگفتی ای به نام درد

احساس درد تجربه‌ای جهانی است و تمام مردم روی زمین از این نظر یکسان هستند. اگرچه درد در بسیاری از موارد نشانه بیماری محسوب می‌شود، اما چنانچه این حالت ادامه یابد و درد شدید تر شود، درد خود یک «بیماری» محسوب می‌شود که نیازمند توجه خاصی است.

گردآوری- نبض ما

در فرهنگ‌ها، اقوام و نژادهای گوناگون، تعریفی متفاوت از درد وجود دارد. بعضی از نژادها با تحریک کم، درد زیادی را بیان می‌کنند و بعضی هم درد شدید را کمتر حس می‌کنند و نسبت به آن بسیار مقاومند. مطالعه‌ها و یافته‌های گوناگون درباره پدیده درد به بشر این امکان را داده تا راه‌ها و حتی تمرین‌هایی را برای کاهش درد ابداع کند.

چرا درد را احساس می کنیم؟

درد یک احساس پیچیده است که اغلب اجزاى روحى را نیز در بردارد. وجود گیرنده هاى احساس درد و انتقال بدون اختلال این حس به سیستم عصبى مرکزى، پیش شرط هاى داشتن درد، می باشند.

برای به‌وجود آمدن حس درد، باید محرکی مانند فشار مکانیکی، گرما، سرما و… به عضو وارد شود تا گیرنده درد فعال شود. حس به‌وجود آمده به امواج الکتریکی تبدیل می‌شود تا از طریق اعصاب به نخاع و از نخاع به مراکز بالاتر و در نهایت به مغز برسد و در آنجا پردازش ‌شود. در همین هنگام سیستم دیگری به‌طور خودکار در مغز برای کاهش شدت درد فعال می‌شود. این سیستم جزو شگفتی‌های آفرینش است که درد را برای انسان قابل تحمل می‌کند.

مثلا وقتی که دست فردی دچار سوختگی می‌شود، ابتدا درد زیادی ایجاد می‌کند ولی به تدریج از شدت درد کاسته می‌شود. علت کاهش درد، فعالیت سیستم ضددردی است که در مغز ایجاد شده است. البته تاثیر هورمونی به نام اندورفین را هم باید در نظر داشت.

انواع درد

متخصصان در بررسی درد آن را به ۲ نوع حاد و مزمن تقسیم می‌کنند که هر یک ویژگی های به خصوصی دارند.

درد حاد یا همان درد شدید

درد حاد معمولا با بیماری و زخم همراه است. درد حاد می‌تواند یک لحظه ادامه داشته باشد مثل نیش حشره و یا هفته‌ها به طول بیانجامد مثل سوختگی. هنگامی که شخصی به درد حاد مبتلا می‌شود، دقیقا می‌داند که چه محلی آسیب دیده است. لغت حاد از کلمه یونانی اقتباس شده که به معنای سوزن است که این موضوع به درد شدید اشاره می‌کند.

درد مزمن

چنانچه درد بیش از چند ماه ادامه یابد، به عنوان درد مزمن شناخته می‌شود. درد مزمن می‌تواند دائمی و یا متناوب باشد (مثل دردهای میگرنی). برخلاف دردهای حاد، در حالت مزمن ممکن است علت درد نامعلوم باشد. در بررسی آسیب اولیه تمام شواهد بر بهبودی محل آسیب دیده دلالت دارد، اما درد همچنان باقی است و گاهی حتی درد شدید تر می‌شود.

سال ها قبل، اشخاصی که از دردی که هیچگونه علائم ظاهری نداشت شکایت می‌کردند، به عنوان دروغگو تلقی شده و یا ادعای آنها برای جلب توجه و محبت اطرافیان تصور می‌شد، اما اکنون پزشکان واقعیت وجود چنین دردهای مزمنی را تایید می‌کنند. در بعضی موارد آسیب به اعصاب در اثر ابتلا به بیماریهای گوناگون منجر به درد شدید می‌شود. مثال واضح این مورد بیماری دیابت است که در اثر افزایش بیش از حد قند خون رشته‌های عصبی کوچک در دست و پاهای فرد بیمار آسیب دیده و منجر به ایجاد درد شدید در انگشتان و پنجه پا می‌شود.

درد چگونه منتقل می شود؟

در لحظه نخست احساس درد در نخاع، واکنشى ناگهانى فعال می شود که، حرکتى سریع را موجب می گردد، در حالی که درد، هنوز با هوشمندى تمام درک نشده است، مثلا عقب کشیدن دست، به محض احساس حرارت شعله. از سوى دیگر این اطلاعات به مغز انتقال می یابند.

در قشر خارجى مغز یعنى کورتکس است، که درد، سرانجام هوشیارانه درک شده و مورد ارزیابى قرار می گیرد. درک احساس درد و یافتن محل آن، روندیست که باید آموخته شود. در قشر حساس کورتکس براى هر بخشى از پوست بدن مناطق ویژه اى وجود دارند که، کل آنها Homuncolus نامیده می شود.

یک پدیده ویژه، دردهاى انعکاس یافته می باشند. از آن جائی که اندام هاى درونى بدن نیز داراى رشته هاى عصبى می باشند اما، در پروسه یادگیرى ما، کمتر امکان خودنمائى می یابند، دردهائى که در این ارگان ها به وجود می آیند، به صورتى دیگر، به منزله درد در مناطق پوستى یا ماهیچه اى انعکاس می یابند.

درد شدید در عضوی که وجود ندارد

بد نیست بدانید افرادی که دست و یا پای خود را از دست داده‌اند گاهی اوقات در دست یا پای قطع شده احساس درد شدید دارند مثلا شخصی که پایش قطع شده است در پنجه پای خود احساس درد می‌کند. این مشکل پیچیده که درمان آن نیز بسیار دشوار است، در اثر تحریک مسیرهای انتقال درد از محل عضو قطع شده به طرف مغز اتفاق می‌افتد و یک مشکل پیچیده احساسی و روانی است.

تحمل درد

وضعیت احساسی و روانی افراد و تجربیات گذشته آنها در مواجهه با درد در چگونگی تحمل آن بسیار موثر است. به عنوان مثال کودکی که هرگز به دندانپزشک مراجعه نکرده است در برخورد با وسایل دندانپزشکی احساس درد شدید را  دارند. در حالی که افرادی که قبلا با این وسایل مواجه بوده‌اند درد کمتری را حس می‌کنند. وضعیت فرهنگی مردم نیز در تحمل درد موثر است. چنانچه شما در فرهنگی بزرگ شده‌اید که تحمل مصائب و سوختن و ساختن را به شما آموخته است، بهتر می‌توانید درد را تحمل کنید، در حالی که بعضی اشخاص با کوچکترین ناملایمات بیشترین شکایت و ناراحتی را ابراز می‌کنند.