بیماری ها با دندان شیری درمان می شود

محققان ایرانی با بومی سازی فناوری استخراج سلول های بنیادی از دندان شیری موفق شدند دومین بانک سلول های بنیادی دندان شیری جهان را در اصفهان تاسیس کنند.

گردآوری- نبض ما: مهدی آذری

بیماری‌هایی وجود دارند که امکان درمان آنان با دارو وجود ندارد؛ بیماری‌هایی که به علت کمبود یک هورمون یا ویتامین ایجاد نشده‌اند. گروهی از بیماری‌ها هستند که به علت آسیب به یک بافت یا کارکرد نامناسب گروهی از سلول‌ها ایجاد می شوند.

بیماری با عارضه قلبی دارو‌ها را تنها برای کنترل مشکلات ثانویه حاصل از بیماری اش یا برای جلوگیری از حادتر شدن شرایط بیماری مصرف می‌کند، اما این دارو‌ها صدمه وارد شده بر بافت قلب را از بین نخواهند برد. در سال‌های اخیر روشی نوین برای درمان این دسته از بیماری‌ها پیشنهاد شده است؛ سلول درمانی، یعنی جایگزین کردن سلول‌های آسیب دیده با سلول‌های سالمی که کارکردی مشابه سلول آسیب دیده دارند.

برای استفاده از این درمان، سلول اولیه‌ای مورد نیاز است که قابل تکثیر باشد و در عین حال این قابلیت را داشته باشد که به سلول مورد نیاز برای درمان آسیب بافتی تمایز پیدا کند. این دو ویژگی در سلول‌های بنیادی وجود دارد.

سلول بنیادی چیست؟

سلول بنیادی را می‌توان از منابع مختلفی فراهم کرد؛ یکی از این منابع سلول‌هایی است که از اندام‌های مختلف خود بیمار مانند مغز استخوان و بافت چربی برداشت می‌شوند، به این سلول‌ها سلول‌های بنیادی مزانشیمی می‌گویند. اخیرا منبع جدیدی برای برداشت سلول بنیادی مزانشیمی مطرح شده است؛ دندان شیری که امکان برداشت سلول بنیادی مزانشیمی از آن وجود دارد. از آنجا که برداشت سلول از دندان شیری افتاده کاملا غیر تهاجمی است این منبع سلول بنیادی بسیار محبوب و مفید خواهد بود.

تکثیر سلول‌های بنیادی حاصل از دندان شیری

در تلاش برای بهبود برداشت و کشت سلول‌های بنیادی مزانشیمی از دندان شیری ، دکتر نصر اصفهانی، دکتر بهاروند و فاطمه اژیان در پژوهشکده تکوین و سلول‌های بنیادی رویان در تهران و اصفهان کوشیدند با بهرگیری از دانش کشت سلول‌های بنیادی مزانشیمی شرایط بهتری را برای کشت سلول‌های بنیادی حاصل از دندان شیری فراهم کنند. با توجه به اینکه مسیر‌های پیام رسان مشترکی در سلول‌های بنیادی مزانشیمی مسئول القای تکثیر هستند در این پژوهش از پیام رسان اصلی القای تکثیر در سلول‌های بنیادی مزانشیمی که مسیر هیچهاک نام دارد برای القای تکثیر در سلول‌های بنیادی حاصل از دندان شیری استفاده شد.

این یافته نشان می‌دهد که مسیر‌های پیام رسان معمول در سلول‌های بنیادی مزانشیمی اثر مشابهی در سلول‌های بنیادی حاصل از دندان شیری ندارند، به عبارت دیگر رفتار این سلول‌ها با سلول‌های بنیادی مزانشیمی که تا امروز مطالعه شده‌اند متفاوت است. این یافته تاثیر زیادی بر تحقیقات آینده در خصوص بهبود برداشت و تکثیر سلول‌های بنیادی حاصل از دندان شیری خواهد داشت.

به گزارش نبض ماه، دکتر موسوی رئیس مرکز تحقیقات دندان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مجری طرح با بیان این مطلب به خراسان می گوید: با توجه به این که تا سال 2020 نود درصد بیماری ها با استفاده از سلول های بنیادی درمان می شود. بنابراین تٱسیس این بانک از ضروریات بوده است. وی با اشاره به این که سلول های بنیادی دندان شیری به لحاظ خصوصیات بیشترین نزدیکی را با سلول های جنینی دارند، می افزاید: به همین دلیل استفاده از این سلول های بنیادی نتیجه بسیار بهتری در درمان انواع بیماری ها و ترمیم اعضا و بافت های مختلف بدن خواهد داشت.

استخراج سلول های بنیادی از دندان شیری

رئیس مرکز تحقیقات علوم دندان پزشکی اصفهان می گوید: از حدود 20 ماه پیش کمیته ای با عنوان سلول های بنیادی تشکیل و مراحل اولیه راه اندازی بانک دندان شیری آغاز شد. دکتر موسوی در مورد اهمیت نگاه ویژه به استخراج سلول های بنیادی از دندان های شیری تصریح می کند: این سلول ها نزدیک ترین سلول ها به سلول های جنینی هستند و حتی از سلول های بندناف و مغز استخوان نیز به ریشه اصلی خود (سلول های جنینی) نزدیک ترند.

به گفته دکتر موسوی، هر چه سلول های بنیادی به سلول های جنینی نزدیک تر باشند، امکان تکثیر، رشد و تمایز بیشتری دارند و می توانند سلول ها و بافت های متنوع تری را ایجاد کنند بنابراین تولید اندام ها و بافت های مختلف از این سلول ها سهل تر می شود. سرپرست کمیته اجرایی استخراج سلول ها سهل تر می شود.

سرپرست کمیته اجرایی استخراج سلول های بنیادی از پالک دندان شیری در ادامه تٱکید می کند: مراحل اجرایی تشکیل بانک دندان های شیری با همکاری پژوهشکده رویان انجام شد و پس از گذشت 18 ماه از آغاز پروژه، توانستیم برای اولین بار در خاورمیانه و نیز به عنوان دومین کشور جهان بانکی را برای استخراج سلول های بنیادی از دندان های شیری تٱسیس کنیم.

دکتر موسوی یادآور می شود نوع کار تخصصی ما به گونه ای است که می توانیم ادعا کنیم اولین بانک سلول های بنیادی در جهان را ایجاد کرده ایم. در واقع ما فبل از شروع تحقیقات در آمریکا این فعالیت را آغاز کردیم ولی آنها به علت برخورداری از ابزار و بودجه بیشتر 3 ماه زودتر به نتیجه رسیدند. وی در ادامه می گوید: این بانک در حال حاضر آمادگی پذیرش دندان های شیری در حال افتادن در سنین 8 تا 12 سال را دارد. در این بانک سلول های بنیادی مغز دندان استخراج و ذخیره می شود.

استفاده از سلول های بنیادی

دکتر موسوی می گوید: می توان سلول های بنیادی یک فرد را برای فرد دیگری استفاده کرد ولی چون احتمال بروز واکنش دفع عضو پیوندی بسیار افزایش پیدا می کند بنابراین استفاده از سلول های بنیادی خود فرد بهترین راه برای درمان بیماری هاست.

رئیس مرکز تحقیقات علوم دندان پزشکی اصفهان با تٱکید بر این مهم که سلول های بنیادی هر فرد با شناسنامه و کد ذخیره می شود، در مورد تعداد سلول های  بنیادی موجود در هر دندان می گوید: بر اساس تحقیقات انجام شده دندان شیری قدامی یا پیشین حدود 10 الی 12 سلول و دندان های آسیا به طور متوسط 8 سلول بنیادی دارند. ما این سلول ها را با ابزار و امکانات ویژه ای استخراج می کنیم ولی باید توجه داشت که یک سلول بنیادی برای تولید میلیون ها و میلیاردها سلول کافی است. یعنی نیازی نیست تمام دندان های شیری یک فرد برای استخراج سلول های بنیادی کشیده شود. وی زمان نگهداری این سلول های بنیادی کشیده شود. وی زمان نگهداری این سلول ها را نامحدود عنوان می کند و می افزاید: سلول ها در نیتروژن مایع فریز و در بانک مورد نظر نگهداری می شود.

دکتر موسوی می گوید: 10 مخزن نیتروژن مایع برای انجماد در این بانک وجود دارد و هزینه اولیه تاسیس این بانک 100 میلیون تومان بوده است. وی توضیح می دهد: قرار است در دانشکده های دندان پزشکی شهرستان ها، مراکزی برای کشیدن دندان شیری تاسیس شود تا دندان پس از کشیده شدن، توسط متخصصان در مایع و سرم فیزیولوژیک مخصوص گذاشته و در مدت حداکثر24 ساعت با هواپیما به این بانک انتقال داده شود البته قبل از انجام این کار باید آزمایش هایی از قبیل هپاتیت و ایدز انجام شود تا مشکل عفونت برای نمونه های دیگر به وجود نیاید. هر چند این دندان متعلق به کودکان است ولی برای احتیاط آزمایش هپاتیت و ایدز لازم است.

دکتر موسوی در مورد هزینه نگهداری و ذخیره این سلول ها برای افراد می گوید: در آمریکا هزینه اولیه ذخیره سازی دندان ها 500 دلار است و هر 2 سال 200 دلار برای نگهداری آنها اخذ می شود، اما در ایران 250 هزار تومان برای شروع و هر 2 سال یک بار حدود 80هزار تومان برای نگهداری دریافت می شود.