نوار مغز چیست و اختلال در آن به چه معناست؟

نوار مغز یا ثبت فعالیت الکترونیکی مغز انسان و بررسی الگوی امواج مغزی می تواند برای ارزیابی کارکرد مغز در بعضی از بیماریها مورد استفاده قرار گیرد.

گردآوری – نبض ما

نوار مغز موارد غیرطبیعی را در امواج مغزی یا فعالیت الکتریکی این عضو آشکار می‌سازد. در زمان گرفتن نوار، الکترودها که از صفحات کوچک فلزی تشکیل شده و به سیم‌های باریکی متصل هستند، روی پوست سر قرار داده می‌شوند. این الکترودها شارژهای الکتریکی کوچکی را که در اثر فعالیت سلول‌های مغزی تشکیل می‌شوند، آشکار می‌کنند.

این شارژهای الکتریکی توسط دستگاه تقویت شده و سپس به صورت منحنی‌هایی روی صفحه نمایشگر یا روی نوارهای کاغذی به نمایش در می‌آیند. پزشک سپس این منحنی‌ها را تفسیر می‌کند. فرآیندهای دیگری که ممکن است همزمان با انجام الکتروانسفالوگرافی انجام شوند، بررسی پتانسیل‌های برانگیخته هستند. این بررسی‌ها برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز در پاسخ به محرک‌های بینایی، شنوایی یا لامسه هستند.

نوار مغز برای چه مواردی درخواست می شود؟

نوار مغز موارد غیرطبیعی را در امواج مغزی یا فعالیت الکتریکی این عضو آشکار می‌سازد. در زمان گرفتن نوار، الکترودها که از صفحات کوچک فلزی تشکیل شده و به سیم‌های باریکی متصل هستند، روی پوست سر قرار داده می‌شوند. این الکترودها شارژهای الکتریکی کوچکی را که در اثر فعالیت سلول‌های مغزی تشکیل می‌شوند، آشکار می‌کنند.

این شارژهای الکتریکی توسط دستگاه تقویت شده و سپس به صورت منحنی‌هایی روی صفحه نمایشگر یا روی نوارهای کاغذی به نمایش در می‌آیند. پزشک سپس این منحنی‌ها را تفسیر می‌کند. فرآیندهای دیگری که ممکن است همزمان با انجام الکتروانسفالوگرافی انجام شوند، بررسی پتانسیل‌های برانگیخته هستند. این بررسی‌ها برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز در پاسخ به محرک‌های بینایی، شنوایی یا لامسه هستند.

تفسیر نوار مغز و اختلالات آن

تفسیر این نوارها کار مشکلی است و تنها از عهده متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب برمی‌آید. الگوی امواجی که ثبت می شود در حالات مختلف با یکدیگر متفاوت است. به طور مثال، دامنه و ارتفاع امواج الکتریکی در حالت خواب با حالت بیداری متفاوت است. در ضمن در صورت بروز تشنج، برحسب نوع آن، امواج خاصی بر روی نوار مغز ظاهر می‌شوند که از روی فرکانس و دامنه آنها می‌توان تا حدودی نوع تشنج را مشخص کرد. البته به طور معمول، فرد هنگام گرفتن نوار مغز تشنج ندارد اما پزشکان گاهی با تحریک بیمار به تنفس‌های عمیق یا با تجویز برخی داروها و مواد خاص، بروز فعالیت‌های غیرعادی در مغز را تحریک می‌کنند تا با شناسایی و ثبت امواج الکتریکی غیرعادی حاصل از آن، نوع تشنج و بیماری زمینه‌ای فرد را تشخیص دهند.

آیا برای انجام نوار مغز کودکان آمادگی و شرایط خاصی لازم است؟

در بسیاری از موارد برای انجام نوار مغز نیازی به آمادگی خاصی نمی باشد فقط روز قبل باید کودک را استحمام نمائید.گاهی پزشک اعصاب کودکان توصیه می کند که کودک چند ساعت نخوابد و در شرایط کم خوابی برای انجام تست مراجعه کند. این حالت باعث می گردد که اختلال به طور واضح تری در نوار مغز خود را نشان دهد.

آیا انجام نوار مغز برای انسان خطر دارد؟

این آزمایش، کاملاً ایمن بوده و فقط گاهی در افراد مبتلا به صرع در اثر تحریک مغز ( مثلاً در اثر نور درخشان و چشمک زن و یا تنفسهای عمیق و سریع ) می تواند باعث تشنج شود.

پس از گرفتن نوار مغز چه می‌شود؟

پس از پایان کار الکترودها از سر شما جدا شده و خمیر مخصوص با آب گرم یا استون و… از سر شما پاک می‌شود. اگر برای انجام آزمایش قرص خواب‌آور به شما داده شد، ممکن است نیاز باشد تا رفع اثر دارو استراحت کرده و از یک همراه برای رساندن شما به منزل کمک بخواهید. تا زمانی که تحت تاثیر داروهای خواب‌آور هستید از رانندگی اجتناب کنید. ممکن است پوست شما در محل اتصال الکترودها کمی قرمز یا ملتهب شود که پس از چند ساعت کاملا برطرف خواهد شد. پزشکتان به شما خواهد گفت که چه زمانی دوباره مصرف داروهایی را که برای انجام آزمایش قطع کرده بودید از سر گیرید. لطفا توجه داشته باشید که بسته به شرایط شما و صلاحدید پزشکتان ممکن است هر یک از مراحل فوق به صورت متفاوتی انجام شوند.

هزینه نوار مغز چقدر است ؟

قیمت نوار مغز در کلینیک های خصوصی و تخصصی مغز و اعصاب برای همه سنین چه کودک و چه بزرگسال تقریبا یکسان میباشد و فرقی نمیکند وبصورت آزاد بدون دفترچه  حدودا از ۹۰ هزار تومان تا ۲۰۰ هزار تومان در سال ۱۳۹۶ میباشد .

پیشرفت‌های جدید

طی سال‌های اخیر مثل دیگر زیر شاخه‌های علم پزشکی، در نوار مغزی و الکتروانسفالوگرافی هم پیشرفت‌های عظیمی رخ داده است. همان‌طور که پیش از این گفته شد، امواج حاصل از مغز، ولتاژ اندکی دارند و بنابراین ثبت آنها از روی جمجمه کار دشواری است. به همین دلیل، گاهی پزشکان ترجیح می‌دهند،امواج را نه از روی سطح جمجمه بلکه به طور مستقیم از روی سطح مغز ثبت کنند. برای این کار پزشک مجبور می‌شود طی یک عمل جراحی، جمجمه را باز کند و الکترودهای فلزی ریز و بسیار کوچکی را روی سطح مغز کارگذاری کند. با توجه به اینکه این الکترودها در تماس نزدیک و مستقیم با سطح مغز قرار دارند، امواج الکتریکی را با موفقیت و کفایت بسیار بیشتری نسبت به eeg های روی جمجمه ثبت می‌کنند.

اگر چه در بسیاری از موارد پزشک متخصص مغز و اعصاب از طریق همان نوار مغزهای سطح جمجمه نیازهای تشخیصی خود را برآورده میکند اما به هر حال مواردی هم هست که به گرفتن نوار مغز از روی سطح خود مغز نیاز میشود (نوارمغز داخل جمجمه.) چنین مواردی مخصوصا درباره کودکانی که به تشنج‌های مقاوم به درمان مبتلا هستند، چندان ناشایع نیست. به هر حال با توجه به تحولات اخیر پزشکی و روی کار آمدن ابزارهایی نظیر سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی و ‌pet اسکن نسبت به گذشته نیاز به چنین اقداماتی کمتر شده است. امکان انجام این نوارهای داخل جمجمه‌ای تنها در مراکز تخصصی محدودی مقدور است.