عملکرد طحال در بدن شما چیست؟

طحال یک عضو داخل شکمی و پر خون با ابعاد حدوداً دوازه در هشت سانتی متر است که به طور طبیعی در سمت چپ قسمت فوقانی شکم، درکنار معده و بالای کلیه چپ قرار گرفته است.

طحال عضوی از دستگاه تورینه‌ای- پوششی است که در افراد بالغ در یک چهارم فوقانی چپ شکم واقع شده‌است و از طریق لیگامان طحالی کلیوی به کلیه و توسط لیگامان طحالی معدی به معده متصل شده‌است.

اندازه طبیعی طحال فردی اگر نرمال داشته باشد، نمی توان آن را از طریق جدار شکم لمس کرد. وزن طحال، در بالغین 75 تا 150 گرم است و درهر دقیقه، حدوداً 300 میلی لیترخون از طحال عبور می کند . بنابراین طحال یک بافت کاملاً پرخون محسوب می شود. طحال در دوران مختلف زندگی وظایف کاملاً متفاوتی را بر عهده می گیرد.

ساختمان طحال

طحال از پولپ سفید و پولپ قرمز تشکیل شده‌است. پولپ سفید ماهیت لنفوییدی دارد و حاوی قسمت‌های زیر است:

• فولیکولهای سلول B
• ناحیه حاشیه‌ای در اطراف فولیکول‌ها
• نواحی انباشته از سلول‌های T که آرتریولها را می‌پوشاند.

پولپ قرمز از سینوسها و طناب‌های پولپ تشکیل شده‌است. طحال در گردش پورت واقع شده‌است یعنی خون آن به ورید پورت می‌ریزد.علت این امر مشخص نیست اما شاید فشار خون پایین‌تر سبب آهسته‌تر شدن جریان خون شده و به این ترتیب آسیبی را که به اریتروسیتها وارد می‌شود به حداقل می‌رساند. جریان خون شریان طحالی ۱۵۰ سی‌سی بر دقیقه‌است.

طحال در دوران جنینی

در دوران جنینی و در ماه های پنجم تا هشتم بارداری، طحال به عنوان یک مرکز خونساز عمل می کند و گلبول های سفید و قرمز خون را می سازد. پس از تولد، با انتقال مراکز خون سازی به مغز استخوان، این فعالیت طحال خاموش می شود. در عین حال، قابلیت تبدیل به بافت های خونساز همواره در طحال باقی می ماند و در برخی بیماری ها که با درگیرکردن مغز استخوان، باعث مهار ساختن سلول های خونی می شوند ، سلولهای طحال مجدداً شروع به فعالیت خونسازی می کنند. این فعالیت طحال، معمولاً فاقد ارزش بالینی است و تنها موجب بزرگ شدن بیش از حد طحال و بروز عوارض ناشی از آن می شود.

وظایف طحال در بدن چیست؟

۱- تصفیه خون

اولین و مهم ترین نقش طحال در بدن، عمل تصفیه خون می باشد، نقشی که مشابه به آن را کبد در بدن انجام می دهد. طحال خون را تمیز می کند. طحال، گلبول های قرمز آسیب دیده در جریان خون را شناسایی و آنها را از جریان خون خارج می کند.

۲- بازیافت خون

اجزای قدیمی سلول های خونی آسیب دیده مانند آهن و هموگلوبین، در طحال بازیافت شده و به مغز استخوان و سیستم گردش خون فرستاده می شوند تا خون سالم در سیستم گردنش خون در جریان باشد. هموگلوبین از مغز استخوان به سیستم گردش خون منتقل می شود و مسئولیت حمل اکسیژن را به عهده دارد.

۳- ذخیره سازی خون

یکی از کارکردهای طحال، ذخیره سازی خون برای بدن است. با توجه به نیاز خونی بدن، طحال می تواند با گشاد و تنگ کردن رگ هایش مقدار خون مورد نیاز بدن را برایش بفرستد.

طحال مقداری خون ذخیره شده را در خود نگه می دارد تا هنگامی که بدن در اثر آسیب و جراحت و بیماری، به خون احتیاج پیدا کرد، آن را در اختیارش قرار دهد. اگر طحال شروع به خونریزی کند و خونریزی اش ادامه یابد، ممکن است پزشک جراح تصمیم بگیرد تا طحال را از بدن خارج کند

۴- حفظ ایمنی بدن

طحال نقش کلیدی در عملکرد سیستم ایمنی بدن ایفا می کند. هنگامی که طحال خون را تصفیه می کند، گلبول های قرمز آسیب دیده در اثر عفونت را خارج می کند. در طی فرایند خارج کردن سلول های قرمز آسیب دیده از گردش خون، طحال گلبول های سفید تولید می کند و آنها نیز با تولید آنتی بادی، سبب از بین رفتن عفونت و باکتری (عوامل بیماری زا) می شوند.

۵- تولید لنفوسیت (گلبول سفید)

وظیفه دیگر طحال، ساخت گلبول های سفید خون که لنفوسیت نامیده می شوند، می باشد. افراد بدون گلبول سفید، توانایی مقابله با عفونت و باکتری را ندارند. همچنین گلبول های سفید سبب ترمیم قسمت های آسیب دیده بدن می شوند. همچنین طحال با همکاری غدد لنفاوی، لنفوسیت هایی تولید می کند تا بدن بتواند با باکتری و ویروس ها بجنگد.

بیماری‌های طحال

– اسپلنومگالی: بزرگ شدن بیش از حد طحال

– هایپراسپلنیسم: فعالیت بیش از حد طحال

– آسپلنیسم: نبودن طحال یا فقدان کارکرد آن

در بیماری های همولتیک، که نوعی کم خونی ناشی از متلاشی شدن زودهنگام گلبول های قرمز هستند، گاهی برداشتن طحال، به کاهش کم خونی کمک می کند.در حالات پیشرفته تالاسمی، کم خونی داسی شکل و نوع های های همولتیک خود ایمنی، برداشتن طحال به تخفیف بیماری کمک می کند.

برداشتن طحال

با وجود کارکردهایی که به طحال نسبت داده شد، فعالیت های طحال در بالغین، توسط اعضای دیگر، نظیر کبد و مغز استخوان هم قابل انجام است. بنابراین، برداشتن طحال در بالغین، معمولاً عارضه عمده ای ایجاد نمی کند.در کودکان، با توجه به نقش طحال در پیدایش پاسخ های ایمنی، برداشتن طحال باید با دقت و وسواس بیشتری صورت گیرد، زیرا حذف طحال در سنین پایین، با کاستن از توانایی ساخت آنتی بادی در بدن، موجب استعداد ابتلا به برخی عفونت های خاص می شوند.

افرادی که به هر علت، طحالشان برداشته شده است، باید واکسن ضد برخی میکروب های خاص را دریافت کنند، زیرا حتی در بزرگسالان نیز کارکردهای طحال نباید کاملاً بی اهمیت تلقی شود و نقش طحال در دستگاه ایمنی بدن را باید همیشه در نظر داشت.آنتی بادی هایی که درطحال ترشح می شوند،به خصوص علیه باکتری هایی که دارای کپسول هستند موثرند و بیمارانی که در آنها طحال برداشته شده، مستعد ابتلا به عفونت با باکتری هایی نظیر پنموکوک و هموفیلی هستند. واکسیناسیون مناسب و رعایت اصول پیشگیری، احتمال وقوع این عفونت را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.