باد فتق چیست؟

فتق یا باد فتق به پیش رفتگی و خروج یکی از احشا یا فاسیای اندام یا بخشی از آن در دیواره‌ای که به طور طبیعی آن را دربر می‌گیرد از طریق یک معبر آناتومیک گفته می شود. به زبان ساده به بیرون زدگی های غیر طبیعی جدار شکم فتق می گویند.

باد فتق چیست

جدار شکم و کف لگن از نظر آناتومی از لایه های مختلف شامل عضلات و بافت نگه دارنده یا فاسیا تشکیل شده است. در صورتی که این عضلات و فاسیا به علل ژنتیکی و یا فشار بیش از حد شل شود باعث برجستگی در ناحیه پوست محل می شود که به آن فتق یا باد فتق گفته می شود. رایج ترین عکس باد فتق را در تصویر زیر می‌توانید مشاهده کنید:

انواع باد فتق

شایع‌ترین انواع باد فتق عبارتند از موارد زیر:

۱. فتق بیضه

فتق بیضه چیست؟ باد فتخ در ناحیه بیضه، فتق بیضه نامیده می‌شود و یا اگر در بالای آن باشد، فتق اینگوینال نامیده می شود.

علت فتق بیضه

در بسیاری از مواقع هیچگونه دلیل روشنی برای باد فتق پیدا نمی شود، اگر چه گاهی اوقات این بیماری با بلند کردن وزنه های سنگین رابطه دارد.

به هر علتی که فشار داخل شکم بیش از حد بالا رود، ممکن است باعث پارگی پریتوان، فاسیا و عضلات و در نتیجه باعث ایجاد فتق شود. مثلاً بیماری مزمن ریه، سرفه های مزمن، سیگار کشیدن و بلند کردن ناگهانی وسایل از مواردی هستند که باعث باد فتق می شوند.

در مواردی نیز فتق به دنبال عمل های جراحی باز شکمی ایجاد می شود که به علت آسیب دیدن عصب عضلات حین جراحی باعث شل شدن عضله و ایجاد فتق می شود.

در بزرگسالان به علت بزرگی پروستات، بیمار مجبور می شود که از زور زدن جهت خارج کردن ادرار استفاده کند که این زور زدن مزمن باعث ایجاد فتق اینگوینال بالای بیضه ها می گردد.

علائم باد فتق بیضه چیست

علائم و نشانه های باد فتخ بیضه شامل موارد زیر است:

• برآمدگی در هر دو  ناحیه استخوان معده شما، که هنگام ایستادن بیشتر آشکار می شود، به خصوص اگر سرفه کنی.
• احساس سوزش یا درد در قسمت برآمدگی
• درد یا ناراحتی در کشاله ران، به خصوص هنگام خم شدن، سرفه یا بلند کردن
• حس سنگینی یا کشیدگی در کشاله ران
• ضعف یا فشار در کشاله ران
• گاهی اوقات، هنگامی که روده بیرون زده به سمت بیضه فرو می رود ، درد و تورم در اطراف بیضه ها ایجاد می شود.

عوارض فتق بیضه

اگر فتخ بیضه به درستی درمان نشود، خطرات زیر را می‌تواند داشته باشد:

• استفراغ
• احساس خفگی
• احساس درد و فشار در نواحی اطرف فتق بیضه
• مرگ، که از غیر قابل برگشت‌ترین عوارض باد فتق در مردان است.

۲. فتق انسزیونال

فتق انسزیونال در محل عمل جراحی قبلی دیده می شود. در حالت عمومی اگر پیش‌رفتگی هرنیا به‌سمت درون بدن باشد فتق داخلی و اگر بیرون‌ زدگی احشا به بیرون از بدن صورت گیرد٬ فتق خارجی نام می‌گیرد.

۳. فتق دماغی یا سلبرال

فتق‌های داخلی ثانویه به دلیل رشد تومورها که فورامن اکسیپیتال(فتق لوزه‌ای) و یا سوراخ تخم مرغی شکل را اشغال می‌کند.

۴. فتق دیسک

فتق دیسک، جابجایی و بیرون‌زدگی هسته دیسک در کانال اسپینال ستون فقرات گردنی٬ مهره سینه‌ای، ناحیه کمری یا ستون فقرات است. این فتق نیز یک فتق داخلی است.

۵. فتق دیافراگمی

یک فتق داخلی بوده که در آن جابجایی و نفوذ احشا شکمی به درون حفره قفسه سینه از راه پرده دیافراگم صورت می‌گیرد. شایع‌ترین نوع آن فتق هیاتال است که به بیرون زدن معده از حفره شکمی و پس از جابجایی دیافراگم به سمت قفسه سینه و مری گفته می‌شود.

۶. فتق شکمی

فتق شکمی بیشترین آمار ابتلا به فتق را شامل میشود و از نوع فتق خارجی است که جابجایی و خروج یکی از احشا آزاد یا قابل جابجایی را شامل می‌گردد.

۷. فتق کشاله ران

در این فتق، برجستگی در ناحیه کشاله ران و یا درون کیسه بیضه مشاهده می‌شود.

۸. فتق رانی

برجستگی در قسمت بالای ران ایجاد شده و در زنان بیشتر از مردان دیده می شود.

۹. فتق ناف

باد فتخ در اطراف ناف ایجاد می شود و در صورتی اتفاق می افتد که عضلات اطراف ناف نتوانند کاملاً آن ناحیه را بپوشانند.

علائم باد فتق

از جمله اصلی‌ترین علائم باد فتق درد و برجستگی است. هرچند بسته به نوع فتق علائم دیگری نیز داریم مثلاً هرنی هیاتال ریفلاکس معده به مری مشاهده می شود. اگر روده در کیسه فتق گیر کند فتق مختنق نامیده می شود که اگر جا نیفتد مورد اورژانسی پیش می‌آید و جراحی فوری الزامی است.

باد فتق در کودکان

حدود ۵ درصد کودکان مبتلا به فتق کشاله ران می شوند ( پسرها بیشتر از دخترها ) که البته بعضی از آنها تا سن بلوغ علامتی نخواهند داشت.

علت باد فتق در کودکان چیست

گاهی باد فتق در نوزادان و یا کودکان دیده می شود. در این موارد بافت پوشاننده احشاء داخلی قبل از تولد بطور کامل بسته نشده است.

فتق ممکن است مادرزادی باشد که اغلب پسربچه ها و به علت نقص در سیر نزولی بیضه ها ایجاد می شود که ممکن است همراه با آب در بیضه یا هیدروسل نیز باشد.

علائم باد فتق بیضه در کودکان

فتخ بیضه در نوزادان و کودکان ناشی از ضعف در دیواره شکم است که در بدو تولد وجود دارد. گاهی اوقات تشخیص فتق بیضه در کودک زمانی است که حین مدفوع، به خاطر درد به شدت گریه یا سرفه می‌کند.

کودکی که فتخ بیضه دارد، زودرنج است و اشتهای کمتری نسبت به کودکان دیگر دارد.

در کودکان بزرگتر، احتمالاً هنگام سرفه و یا ایستادن طولانی مدت فتق بیشتر ظاهر می شود.

درمان باد فتق

دو دلیل واضح برای درمان فتق وجود دارد:

• یکی دردی است که با ایستادن‌های طولانی یا بلند کردن اشیاء سنگین یا با زور زدن ایجاد می شود.
• دیگری آن است که به واسطه وجود تورم در محل مربوطه، از لحاظ زیبایی بدن  بیمار حس خوبی ندارد.

اما دلیل اصلی برای درمان باد فتق این است که ممکن است روده یا عضوی دیگر، داخل  فتق به دام بیفتد و قادر به خارج شدن از آن نباشد  که لذا باعث انسداد روده و به دنبال آن، گانگرن یا سیاه شدگی و پاره شدن روده می شود!

جراحی فتق از وقوع این پدیده مرگبار جلوگیری می‌کند.

قطعی ترین روش درمان فتق عمل جراحی است که به صورت سرپایی و بدون بستری در بیمارستان و با بی حسی نخاعی و یا بیهوشی انجام می شود. علاوه بر این، در موارد خفیف تر درمان فتق بیضه با داروی گیاهی نیز میسر است.

عمل باد فتق

اغلب ۱ تا ۲ سال طول می کشد تا باد فتخ باعث ایجاد علائم قابل توجه، تحریک کننده یا دردناک شوند. بعنوان مثال بعضی از افراد فقط هنگام انجام فعالیتهایی مانند ورزش شدید ممکن است متوجه علائم فتق شوند.

علائم فتق و عوامل موثر در جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد و ناراحتی فتق طولانی مدت
• درد یا ناراحتی که در فعالیتهای روزمره اختلال ایجاد می‌کند.
• درد یا ناراحتی که با گذشت زمان تشدید یا بدتر می شود.
• فتق بزرگ
• فتق در حال رشد
• فتق در نواحی بدن که ممکن است بدتر یا بزرگ شوند مانند کشاله ران
• درد شدید و استفراغ شکمی
• فتق هایی که به اعصاب فشار می آورند باعث تحریک و بی حسی می شوند

امروزه، روش جراحی به صورت باز و یا لاپاراسکوپی انجام می شود. برای فتق های بزرگ که همراه شل شدگی عضلات هستند بهترین روش درمانی عمل جراحی باز است که با برش کوچکی روی محل فتق پوست و فاسیا باز و ساک فتق که همان محتوی روده ها می باشد آزاد و به داخل شکم انتقال داده و کف فتق با نخ نایلون کاملاً ترمیم می شود.

درمان گیاهی باد فتق بیضه

برای درمان گیاهی باد فتق بیضه راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:

روغن دانه کرچک

بسته روغن دانه کرچک را آماده کرده و آن را روی ناحیه آسیب دیده قرار دهید.

آلوئه ورا

آب میوه آلوئه ورا را در اوایل صبح با معده خالی بنوشید ، زیرا آلوئه ورا ماده ضد التهابی و تسکین دهنده است  و رشد فتق بیضه را کنترل می کند.

زنجبیل

خوردن آب ریشه زنجبیل و یا چای ریشه زنجبیل به کاهش درد کمک می‌کند واز تولید اسید معده پیشگیری می‌کند.

شیرین بیان

دمنوش شیرین بیان رشد مجدد بافت های آسیب دیده را تحریک می کند.

آب سبزیجات

آب سبزیجاتی مانند هویج ، اسفناج و کلم بروکلی باعث تسکین درد و کاهش سوزش فتق می شود.

فلفل سیاه

پودر فلفل سیاه باعث تسکین درد فتق بیضه می‌شود. همچنین جلوی رفلاکس معده را میگیرد که می‌تواند به مرور درد فتق را بهبود دهد.

می‌توانید نصف قاشق چای خوری پودرفلفل سیاه را به یک لیوان آب گرم اضافه کرده و آنرا بنوشید.

بعد از عمل فتق

شایعترین عارضه پس از عمل فتق درد می باشد که ممکن است چند ماه بعد از عمل ادامه داشته باشد و تدریجاً از بین می رود. عوارض نادر آن آسیب به عروق بیضه ها هنگام جدا کردن فتق می باشد که نادر است. سوزش و خارش محل نیز از عوارض بعد از عمل بوده که تدریجاً از بین می روند.

مراقبت های بعد از عمل فتق شامل موارد زیر است:

• به مدت ۲ ماه از انجام کارهای سنگین و فعالیت های ورزشی سنگین باید اجتناب کنید.
• درد بعد از عمل طبیعی بوده و با مصرف مسکن و گرم نگاه داشتن محل عمل، این درد تدریجاً از بین خواهد رفت.
• داشتن مقاربت بعد از جراحی فتق هیچ مانعی ندارد.