شرحی بر خطابه ای بی نظیر از یاس کبود
پس از رحلت رسول اکرم(ص) دو حادثه مهم و سرنوشت ساز روی داد که تمامی حوادث بعد از خود را تحت تأثیر قرار داد. این دو حادثه یکی تشکیل سقیفه و غصب خلافت مسلمین و دیگری غصب فدک یعنی قطعه زمین اهدایی پیغمبر گرامی اسلام، به دخترش حضرت زهرا(س) بود.
نبض ما– پس از مدت بسیار کوتاهی از این دو رویداد و بعد از چند بار پیگیری برای باز پس گیری فدک و بی نتیجه بودن آن، حضرت زهرا(س) دختر پیامبر اسلام در مسجد النبی حاضر شد و خطبه ای را در حضور مهاجرین و انصار ایراد فرمود که از آن پس به خطبه فدک معروف گردید.
مباحث خطبه فدک
در این خطبه مسائل مربوط به فدک و حق اهل بیت با مضامین بلند و فاخر در معارف اعتقادی آمده است. اصول اعتقادی با بیانی شیوا از توحید گرفته تا نبوت و معاد، اسرار احکام و اوامر و نواهی الهی، ذکر وضع مردم قبل از بعثت رسول خدا(ص)، مبارزات و سختی های پیامبر و علی(ع) برای پیروزی و تثبیت دین خدا، فتنه های دشمنان و برخی منافقان در تمام این زمان ها، تعیین جانشینی علی(ع) از طرف خدا در روز غدیر، رحلت پیامبر و عهدشکنی اصحاب، غصب خلافت و مخالفت با حکم خدا در قرآن، غصب فدک و کنار زدن احکام صریح ارث و هبه و بسیاری موضوعات دیگر، از جمله مطالب این خطبه است که در نهایت اختصار و در اوج استحکام و زیبایی بیان شده است.
معرفی کتابی در خصوص فدک
کتابی که معرفی میشود ، متن ۱۷ جلسه سخنرانی حضرت آیت الله العظمی مجتبی تهرانی در سال ۱۳۷۴ است که ایشان در آن به شرح مختصری از خطبه حضرت زهرا(س) پرداخته است. طبق گفته های وی، روش بحث متناسب با زمان و مکان و مخاطبان بوده است و این شرح مابین ترجمه و توضیح است. هم چنین نکاتی به عنوان کلیات در ابتدای کتاب آمده که مربوط به سخنرانی حضرت استاد در ایام فاطمیه سال ۱۳۸۷ است. این نکات عبارت اند از: دورنمایی از خطبه و اهداف حضرت زهرا(س) و سند خطبه است.
در این مقدمه هدف حضرت زهرا(س) از خطبه فدک چنین عنوان شده است: «حضرت در این خطبه روی دو مسئله دیگر تکیه کرد که مطلب مهمی در آنها نهفته است. هر دو مطلب هم مربوط به قرآن بود؛ یعنی چون اتفاقات اخیر آن روزها، در حقیقت ظلم به دین و مخالفت با حکم الله بود، حضرت برای حق شخصی خود قیام نکرد؛ بلکه می خواست جلوی این ضربه به دین را بگیرد.
اگر تمام زمین هم مال حضرت زهرا بود و کسی تقاضا می کرد، همه را به او می داد.» این دو مطلب، یکی سکوت اجتماع در برابر حق خوری ها از جمله غصب فدک و غصب خلافت و دیگری جعل روایت «نحن معاشر الانبیاء لا نورث» بدان معنی که انبیاء ارث نمی گذارند و نسبت دادن آن به پیامبر توسط غاصبین، بوده است.
محتوا و بخش های کتاب
سخنان آیت الله مجتبی تهرانی در شرح خطبه حضرت زهرا(س) در۳ فصل با عناوین «سخنرانی حضرت»؛ «محاجه حضرت با ابوبکر» و «بازگشت به خانه» آمده است.
محتوای فصل اول در ۶ بخش تدوین شده است. بخش اول به «مقدمات ایراد خطبه» اعم از رفتن به مسجد، ورود به مسجد و آه جان سوز و ناله مردم و بخش دوم با عنوان «آغاز سخن» به گریه دوباره مردم و بررسی فرمایشات حضرت با محتوای حمد الهی و شکر نعمت ها، ثنای حق تعالی، شهادت بر توحید، خلقت و ابداع، هدف از آفرینش، فلسفه ثواب و عقاب الهی، شهادت به رسالت، وضع مردم قبل از بعثت پیامبر خاتم(ص) و رحلت رسول خدا پرداخته است.
در نحوه رفتن ایشان به مسجد چنین گفته شده است که ایشان ابتدا خمار را به خود پیچید که به معنای پوششی است که گردن و سینه را می پوشاند و بعد از آن جلباب را روی لباس ها افکند و جلباب نوعی پوشش سراسری بوده است که روی لباس ها می پوشیده اند و پس از آن با گروهی از یاران و همراهان به مسجد رهسپار شد و دستور داد بین ایشان و دیگران پرده ای بیاویزند و سپس بعد از آهی جانکاه و گریه ای جانسوز شروع به ایراد خطبه فرمود.
بخش سوم با عنوان «روی سخن با حاضران» به فرمایشان حضرت درباره تکلیف امت پس از پیغمبر، یادآوری عهد و بقیه الهی، قرآن و فضائل آن، آثار برخی از معارف و احکام، دعوت به تقوا و کسب معرفت، معرفی خویشتن، توصیف و بیان راه و روش پیامبر و اهل بیت، حقارت مردم قبل از اسلام، تمرد اهل کتاب از کتب آسمانی، نقش حضرت علی در مبارزات، برخی از کمالات حضرت علی و حال مردم در فتنه ها اختصاص دارد.
بخش چهارم، «اعتراض به غصب خلافت» نام دارد که در این بخش سخنان حضرت درباره ظهور نفاق پس از رحلت پیامبر، سرکشی شیطان، نقش عهد پیش از دفن پیامبر، سرپیچی از فرامین قرآن، دلیل روگردانی مخاطبین از قرآن، عجله در غصب خلافت، پاسخ به ندای شیطان، اقدام علیه اهل بیت پیامبر و صبر اهل بیت بر مصیبت ها آمده است.
بخش پنجم به «دادخواهی درباره فدک» و بخش ششم به «اعتراض به سکوت دیگران» اختصاص دارد که در این بخش ها مباحثی از قبیل سخنانی با ابوبکر، دلائلی از قرآن کریم درباره محق بودن ایشان نسبت به فدک، سخنانی با انصار و اتمام حجت حضرت با مخاطبین مطرح شده است.
فصل دوم کتاب به محاجه حضرت فاطمه (س) با ابوبکر می پردازد. در این فصل که از سه بخش تشکیل شده است، فرافکنی های ابوبکر، پاسخ حضرت زهرا(س)، سخن مجدد ابوبکر و سخن پایانی حضرت که دربرگیرنده اعتراض به مردم ساکت است، عنوان شده است.
فصل آخر کتاب درباره بازگشت حضرت زهرا(س) به خانه است در این فصل، کلام جانسوز حضرت زهرا(س) با امیرالمومنین(ع) و تسلی دادن ایشان به حضرت زهرا(س) آمده است، سپس کتاب با درج متن کامل خطبه حضرت زهرا(س) در ۲۰۷ صفحه به پایان رسیده است.
باشد که جویندگان حقیقت و آزاداندیشان غیر متعصب راه حق را بیابند و با چراغ هدایت در پایان مسیر عمر عاقبت بخیر شوند.
