سندروم متابولیک ، تهدید کننده زندگی انسان

سندروم متابولیک به معنای وجود گروهی از عوامل خطر‌ساز برای بروز بیماری ‌های قلبی- عروقی و دیابت در یک شخص است.

نبض ما– سندرم متابولیک به مجموعه‌ای از شرایط گفته می‌شود که عبارت هستند از: فشار خون بالا، سطوح افزایش یافته انسولین در خون، چربی انباشته اضافی در اطراف شکم و سطوح افزایش یافته چربی خون، بنابه گفته محققان سندروم متابولیک گروهی از عوامل خطر شامل چربی دور کمر، چاقی شکمی، فشارخون بالا، دیابت، تری گلیسیرید بالا و HDL (چربی خوب) پایین است که با هم رخ می‌دهند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته و دیابت را افزایش می‌دهند.

سندرم متابولیک حالتی خطرناک برای سلامتی می باشد. افراد دچار این حالت میزان خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری های مرتبط با رسوب چربی در دیواره سرخرگها(آترواسکلروز) دارند. بیماری قلبی کرونری که ممکن است منجر به حمله قلبی شود، تنها نمونه ای از این بیماریها است. سکته مغزی و بیماری عروق محیطی مثال های دیگری می باشند. همچنین احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ درافراد دچار سندرم متابولیک بیشتر می باشد.

در بسیاری از موارد سندروم متابولیک، اکثریت این شرایط، همزمان با هم وجود دارند و ریسک ابتلا به بیماری قلبی، سکته و دیابت را افزایش می‌دهند. داشتن تنها یکی از شرایط ذکر شده دال بر ابتلا به سندرم متابولیک نیست ولی می‌تواند منجر به ابتلا به بیماری‌های جدی دیگری شود.

اگر فردی مبتلا به سندرم متابولیک و یا یکی از اجزای آن باشد، تغییرات قابل توجه در شیوه زندگی می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های مرتبط پیشگیری به عمل آورده و یا دست کم ابتلا به آن‌ها را به تاخیر بیندازد.

معنی متابولیک چیست؟

بر اساس لغتنامه دهخدا، متابولیسم عبارتست از مجموعه اعمالی که در سلولها و انساج بدن بمنظور عمل اصلی تغذیه و تبادلات مواد غذائی انجام می شود. به عبارت دیگر هر یاخته را می توان ماشینی دانست که مواد و انرژی را تبدیل می کند و کلیه اعمالی را که موجب این تبدیلات می شود متابولیسم گویند.

در مورد سندرم متابولیک خوب است بدانید که همه صاحب نظران بر سر تعریف سندرم متابولیک توافق ندارند. برخی از پزشکان این دسته از عوامل خطر، را به اسامی مختلف، از جمله سندرم X و سندرم مقاومت به انسولین نامیده‌اند.

علائم سندروم متابولیک

ابتلا به سندرم متابولیک بدین معنا است که بیمار هم‌زمان مبتلا به بیش از ۳ نارسایی مرتبط با متابولیسم است (حداقل سه تا از چهارتا)؛ این نارسایی‌ها عبارت هستند از:

• چاقی به ویژه چاقی شکمی (چاقی سیبی شکل)
• افزایش فشار خون سیستولیک (عدد بزرگ‌تر) بالاتر از ۱۴۰ میلی‌متر جیوه و یا فشار دیاستولیک (عدد کوچک‌تر) بالاتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه.
• سطوح افزایش یافته تری گلیسرید و سطوح پایین کلسترول خوب یا HDL (لیپوپروتئین با چگالی بالا) در خون.
• مقاومت به انسولین.

ابتلا به یکی از اجزای سندرم متابولیک بدین معنا است که احتمال ابتلا به دیگر اجزای سندرم نیز وجود دارد. هرچه به اجزای بیشتری از سندرم متابولیک مبتلا باشید، به میزان بیشتری سلامتی شما در معرض خطر است. برخی از بیماریهای همراه عبارتند از کبد چرب، هایپراوریسمی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، آکانتوز نیگریکانس و اختلال نعوظ در مردان.

دراثر فشار خون، دیابت و افزایش چربی خون همانگونه که عروق کرونر دچار انسداد می‌شوند سایر عروق بدن از جمله گردن و اندام‌ها نیز مسدود می‌شوند، این انسداد عروق موجب سیاه شدن دست و پا، ایجاد درد در اندام‌ها و سکته‌های مغزی می‌شود.

علل سندروم متابولیک

سندروم متابولیک با متابولیسم بدن و نیز با شرایطی تحت عنوان مقاومت به انسولین در ارتباط است. در افراد مبتلا به مقاومت انسولین، سلول‌ها به صورت نرمال به انسولین پاسخ نمی‌دهند و گلوکز به آسانی نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود. در این حالت واکنش بدن ترشح بیشتر و بیشتر انسولین برای کمک به ورود گلوکز به درون سلول‌ها است؛ در نتیجه مقادیر انسولین در خون بسیار بالا خواهد بود.

در نهایت زمانی که بدن قادر به ساخت انسولین کافی برای کنترل گلوکز خون در حد طبیعی نیست، بیماری دیابت بروز خواهد کرد.حتی چنان چه سطوح قند خون به حدی زیاد نباشد که بتوان آن را دیابت در نظر گرفت، باز سطوح افزایش یافته گلوکز مُضر هستند. پزشکان به این شرایط پره دیابت یا مرحله پیش از دیابت می‌گویند.

انسولین افزایش یافته سطوح تری گلیسرید و دیگر چربی‌های خون را نیز افزایش می‌دهد. همچنین این شرایط با چگونگی عملکرد کلیه‌ها نیز تداخل می‌کنند و منتهی به فشار خون بالا می‌شوند. این اثرات حاصل از مقاومت به انسولین، فرد مبتلا را در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته، دیابت و دیگر بیماری‌ها قرار می‌دهند.

ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی علل ایجاد مقاومت انسولینی هستند. برخی از افراد به صورت ژنتیکی مستعد مقاومت به انسولین هستند و این استعداد را از والدین خود به ارث می‌برند. از عوامل محیطی، چاق بودن و بی تحرک بودن از عوامل اصلی ابتلا به سندرم متابولیک هستند.

سندروم متابولیک در نوزادان

محققان در یک پژوهش جدید جهش ژنتیکی را کشف کرده‌اند که در پی آن رشد چشم‌ها و مغز در نوزادان به شدت دچار اختلال می‌شود. این عارضه در واقع جزو گروهی از سندرم‌هایی است که به سندرم متابولیک منجر می‌شود و گاهی اوقات به نارسایی سیستم‌های مختلف اعضای بدن به‌ویژه سیستم اعصاب، ماهیچه‌ها و روده‌ها منتهی می‌شود.

محققان می‌گویند؛ این جهش ژنتیکی از طریق وراثت منتقل می‌شود و هر دوی والدین باید نسخه جهش یافته ژن را به کودک منتقل کنند تا به این اختلال مبتلا شود. این محققان برای مشکل فوق یک راه چاره بالقوه را ارائه کرده‌اند که شامل استفاده روزانه از یک مکمل رژیمی ساده است.

سندروم متابولیک در کودکان

مطالعه ای توسط ربابه قرقره چی و همکارانش در دانشگاه علوم پزشکی تبریز صورت گرفت، تحقیقی که با هدف بررسی شیوع سندروم متابولیک در کودکان و نوجوانان چاق و ارزیابی تاثیر درجات مختلف چاقی بر میزان شیوع این سندروم انجام شد.

یافته های این پژوهش نشان می دهد ۴ درصد مبتلایات به سندروم متابولیک در معرض خطر اضافه وزن و ۹۴ درصد آن ها اضافه وزن شدید داشتنند. و از بین آن ها ۲۴٫۴ درصد چاقی متوسط و ۷۵٫۶ دردص چاقی شدید داشتند.

بر اساس این مطالعه، سندروم متابولیک در کودکان دارای اضافه وزن شدید شیوع بالایی دارد و خطر زیادی در زمینه ابتلا به دیابت وبیماری های قلبی و عروقی آن ها را در آینده تهدید می کند. بر اساس نتایج به دست آمده شیوع سندروم متابولیک در کودکان تخت مطالع در این تحقیق تقریبا دو و نیم برابر کودکان ژاپنی بوده است که با استفاده از معیارهای مشابه مورد آزمایش قرار گرفته اند.

تشخیص سندروم متابولیک

انجمن قلب آمریکا و انستیتوی قلب، ریه و خون آمریکا می گویند زمانی به یک اختلال، سندروم متابولیک اطلاق شود که دست کم سه تا از شرایط زیر وجود داشته باشند:

• بالا بودن دور کمر : در مردان ۱۰۲ سانتی ‌متر یا بیشتر و در زنان ۸۸ سانتی‌ متر یا بیشتر.
• بالابودن میزان تری ‌گلیسریدها : ۱۵۰ میلی ‌‌گرم در دسی ‌لیتر یا بیشتر.
• کاهش میزان کلسترول خوب (HDL) : در مردان کمتر از ۴۰ میلی ‌گرم در دسی‌ لیتر و در زنان کمتر از ۵۰ میلی‌ گرم در دسی‌ لیتر.
• بالا بودن فشار خون : ۱۳۰ روی ۸۵ میلی ‌متر جیوه یا بیشتر.
• بالا بودن میزان قند خون ناشتا : ۱۰۰ میلی ‌گرم در دسی‌ لیتر یا بیشتر.

درمان سندروم متابولیک

افراد مبتلا به سندرم متابولیک از طریق کنترل عوامل خطرزای خود می توانند خطرابتلا به بیماری های قلبی عروقی و دیابت نوع ۲ را کاهش دهند. بهترین راه برای آنها، کاهش وزن و افزایش فعالیت جسمانی است.

• به طور مداوم وزن خود راکنترل کنید (بخصوص شاخص چاقی مرکزی). همچنین قند خون، چربیهای خون و فشار خون خود را کنترل کنید.
• عوامل خطرزای خود رابراساس دستور العمل های ذکر شده تحت درمان قرار دهید (افزایش چربیهای خون، پر فشاری خون و قند بالای خون).
• افزایش فعالیت بدنی داشته باشید. حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط، در اغلب روزهای هفته.
• عادات سالم غذاخوردن را در پیش بگیرید. از جمله کاهش مصرف چربی های اشباع‌، چربی‌ های ترانس و کلسترول.

درمان دارویی سندروم متابولیک

داروهای ضد فشار خون خود را با نظر پزشک خودتان مصرف کنید چرا که داروهای مختلف دارای اثرات متفاوتی بر روی حساسیت به انسولین می باشند.

نبض ما– گردآوری

منابع

تبیان، مرکز قلب تهران، نی نی بان