درماتیت یا اگزما به التهاب پوستی، قرمزی و خارش پوست اطلاق می شود. درماتیت علل مختلفی دارد و به اشکال گوناگونی بروز می‌کند. این بیماری، یک مشکل شایع است، ولی مسری و تهدیدکننده حیات نیست.

نبض ما-درماتیت ها و التهاب های پوستی در اثر تماس مستقیم با یک عامل محرک و یا آلرژی زا می باشد. محرک های شایع عبارتند از: صابون های شستشوی لباس، صابون های معمولی و شوینده.

آلرژن های احتمالی عبارتند از : ابریشم ، فلزاتی نظیر نیکل ، جواهرات، عطر، مواد آرایشی، رنگ مو ، علف های هرز نظیر : پیچک سمی و نئومایسن (یک جزء شایع در کرم های آنتی بیوتیکی موضعی)

مواد محرک زمان و مقادیر بیشتری را نسبت به آلرژن ها نیاز دارند تا باعث ایجاد درماتیت شوند.

اگر شما به یک آلرژن حساس باشید، فقط یک تماس مختصر با یک مقدار، کم کافی است تا منجر به بروز درماتیت گردد.

انواع درماتیت

درماتیت اتوپیک (Atopic dermatitis)

در کودکان شایع است، به نظر می‌رسد که ارثی باشد چرا که تقریباً همیشه سابقه خانوادگی درماتیت یا آسم در این افراد وجود دارد. نشانه‌های این نوع درماتیت عبارتند از: خشکی پوست به همراه خارش، بثورات بر روی صورت، داخل آرنج، پشت زانوها، و بر روی دست‌ها و پاها. خارش پوست موجب قرمزی، ورم ، ترک، خروج مایع، کلفتی پوست و پوسته اندازی.

درماتیت تماسی تحریکی (Irritant contact dermatitis)

تماس مکرر با آب، مواد شوینده، حلال‌ها و مواد شیمیایی، و هر گونه اصطکاک پوست می‌تواند موجب اینگونه درماتیت شود. در این عارضه پوست قرمز شده، خارش دار است.

درماتیت تماسی آلرژیک (Allergic contact dermatitis)

به علت تماس پوست بدن با موادی است که اکثر مردم نسبت به آن واکنش نشان نمی‌دهد: صابون ، مواد الکلی ، نیکل، عطر، لاستیک، رنگ مو و یا کاندوم. در این عارضه پوست قرمزشده و به همراه خارش و سوزش است. برای تشخیص عامل تست پچ لازم است.

درماتیت نومولار (Nummular dermatitis)

که در بعضی منابع دیسکی شکل یا سکه‌ای نیز نامیده‌اند. نقاط آسیب دیده می‌تواند پوسته دار، دارای مرز و خارش دار باشند و به شکل تکه‌های تحریک پذیر برای چند ماه باقی بمانند.

درماتیت سبورئیک (Seborrhoeic dermatitis) و شوره سر

درماتیت سبورئیک با توجه به تحریک ناشی از مواد سمی تولید شده توسط مخمر مالاسزیا (Malassezia) بروز می‌کند. که این گونه مخمر بر روی پوست سر و صورت زندگی می‌کنند و گاهی اوقات به جاهای دیگر هم سرایت می‌کنند. این عارضه با قرمزی و پوسته ریزی و خارش مشخص می‌شود. در مورد شوره سر لازم به ذکر است که پوسته ریزی سر بدون سرخی بروز می‌کند.

درماتیت عصبی (Neurodermatitis)

تکه‌های فلس دار بر روی سر ، پایین پاها، مچ، یا ساعدها ایجاد می‌شود.

درماتیت عفونی

به نظر می‌رسد تحت تاثیر عفونت باکتریایی زرد زخم (impetigo) و یا عفونت‌های قارچی باشد.

درماتیت پوست سر

درماتیت پوست سر یا درماتیت سبورئیک یک عارضه بسیار شایع است و بسیاری از مردم بدون آن که بدانند، به این عارضه مبتلا هستند. به طور کلی ۴ در صد از کل جمعیت به درماتیت سبورئیک مبتلا هستند و نیمی از افراد بزرگسال نیز به شوره‌ی سر مبتلا هستند که در واقع شکل خفیفی از درماتیت سبورئیک کف سر است.

این مشکل ممکن است در هر سنی پس از بلوغ ایجاد شود و این مشکل در مردان بیشتر از زنان شایع است. البته نوزادان نیز ممکن است به نوعی درماتیت سبورئیک در کف سر و در نواحی که با پوشک در تماس است، بشوند که این مشکل بعد از چند ماه برطرف می‌شود.

برای درمان درماتیت سبورئیک باید میزان قارچ موجود در سطح پوست کاهش داده شود. برای این کار باید به صورت کنترل شده و بلند مدت از کرم‌ها و شامپوهای مخصوص استفاده شود. برای برطرف کردن خارش پوستی می‌توان به طور موقت از کرم‌های استروئیدی استفاده کرد.

همچنین برخی کرم‌های ضد التهاب غیر استروئیدی (calcineurin inhibitors) که برای درمان اگزما به کار می‌روند، در درمان درماتیت سبورئیک موثر بوده‌اند اما کاربرد آن‌ها برای این منظور هنوز رسما تایید نشده است (برای درمان درماتیت سبورئیک گواهی رسمی ندارند).

درماتیت در ناحیه تناسلی

یکی از بیماری‌های پوستی خاصی که سلامت واژن را تهدید می‌کند، اگزما است. هر کسی که با اگزما در قسمت‌های دیگر بدن‌اش مواجه شده باشد، خیلی خوب می‌داند که التهاب و خشکی پوست ناشی از آن واقعا آزاردهنده است. اگزما در ناحیه واژن می‌تواند با قرمزی پوست آن و بثورات خارش‌دار همراه شود.

متخصصان معتقدند که بروز بیماری پوستی اگزما عموما به اختلال در سیستم ایمنی بدن برمی‌گردد و نمی‌توان عامل مشخصی را برای بروز آن مشخص کرد. برخی محصولات مثل صابون‌ها، پاک‌کننده‌ها و… می‌توانند التهاب پوستی را در این شرایط تشدید کنند و درنهایت بیماری را بدتر کنند.

معمولا استفاده از استروئیدهای موضعی یا عوض کردن محصولات بهداشتی و آرایشی، می‌تواند به تسکین درد و ناراحتی ناشی از اگزما کمک کند. استروئیدهای موضعی، نوعی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی هستند که به سیستم ایمنی کمک می‌کنند.

درماتیت عصبی

لباس تنگ و خاراندن پوست منجر به بروز این نوع درماتیت می گردد. این تحریک شما را به تکرار سائیدن پوست خود وادار نماید. اجتناب از خارش و درمان های بی مورد قدم اول درمانی است. از پوشیدن لباس های تنگ برای مدت یک هفته یا بیشتر خودداری نمائید . لوسیون های هیدروکورتیزون و کرم ها باعث نرم شدن پوست شما می گردد.

هم چنین پانسمان های فشاری خیس به بهبودی کمک می نماید. داروهای آرام بخش در بهبود خارش کمک کننده است، اما باید تحت نظر پزشک مصرف شوند، زیرا منجر به اعتیاد دارویی می گردند.

درمان‌های گیاهی برای رفع شوره سر

گزنه

دریک لیوان آب جوش ۴ قاشق برگ گزنه بریزید. بعد از چند ساعت ربع لیوان سرکه انگور را به آن اضافه کنید سپس با محلول به دست آمده سرتان را ماساژ دهید و بعد از ۴۵ دقیقه بشویید.

روغن کرچک

تکه‌ای پنبه را آغشته به روغن کرچک کنید و روی تمام قسمت‌های پوست سرتان بکشید و بعد از چند دقیقه سرتان را بشویید.

سرکه سیب

می‌توانید ۲ قاشق آردگندم و ۱۰ قاشق سرکه سیب و نصف فنجان روغن هسته انگور را با هم مخلوط کنید و این مخلوط را بر پوست سر مالیده و یک کلاه پلاستیکی روی سرتان بکشید. بعد از یکی دو ساعت موها را آبکشی کنید.

پیشگیری

موثرترین راه مقابله با انواع درماتیت، پیشگیری از بروز آنهاست. چون در درماتیت تماسی شروع واکنش بستگی به ماده آلرژن دارد، تشخیص و شناسایی این ماده یا مواد و دوری از آنها بسیار مهم است. این تشخیص معمولا از طریق آزمایش‌های روی پوست انجام می‌شود.

خود بیمار هم در این زمینه می‌تواند نقش مهمی داشته باشد، به این ترتیب که هنگام بروز درماتیت، علائم آن و مدت زمانی را که آن علائم باقی می‌مانند یادداشت کنید. فهرستی از تمام داروها شامل ویتامین‌ها، داروهای گیاهی و … تهیه کنید. بهتر این است که ظرف دارو را با دستور مصرف آن نگه دارید. این کارها می‌تواند به شناسایی زودتر ماده محرک یا آلرژن کمک شایانی کند.

در پیشگیری، رعایت این نکات می‌تواند موثر باشد:

• جایگزینی مواد شیمیایی ایمن‌تر باعث کاهش خطر ابتلا به درماتیت می‌شود.
• در کارهای خانه برای جلوگیری از تماس با محلول‌های پاک‌کننده، از دستکش‌های نخی یا پلاستیکی استفاده کنید.
• افرادی که بسته به شغل خاص خود با این گونه مواد سر و کار دارند، بهتر است از لباس‌های آستین ‌بلند، شلوارهای بلند و دستکش برای جلوگیری از تماس با مواد محرک استفاده کنند.
• از کرم یا ژل‌های سدکننده برای ایجاد یک لایه محافظ روی پوست استفاده کنید. از یک مرطوب‌کننده هم برای حفظ رطوبت خارجی پوست و جلوگیری از تبخیر آن استفاده کنید.
• از صابون‌های نرم و لباس‌های نخی استفاده کنید تا پوست بدن‌تان تحریک نشود.
• از صابون‌های ملایم بدون رنگ و بو استفاده کنید و از حمام رفتن زیاد بپرهیزید.

نبض ما– گردآوری

منابع:

دکتر ابوالفتح محرابیان متخصص پوست و مو، دکتر عباس انتظاری  متخصص طب پیشگیری،باشگاه خبرنگاران جوان