علل ساییدگی دندان و راه های جلوگیری از آن

هنگامی که اولین دندانها از لثه بیرون می زنند، سالم و دست نخورده هستند اما به مرور زمان ساییده و مستهلک می شوند. فرسایش و ساییدگی دندان ها با افزایش سن یک روند طبیعی است.

نبض ما– یک دندان سالم از دو قسمت عمده ی ‘تاج و ریشه’ تشکیل شده است. تاج قسمتی از دندان است که در دهان دیده می‌شود و ریشه قسمتی از دندان است که در داخل استخوان فک قرار دارد، ولی در واقع از سه قسمت مجزا یعنی مینا، عاج و پالپ یا مغز دندان تشکیل شده است. مینای دندان سخت‌ترین عضو بدن از لحاظ استحکام می‌باشد و تاج دندان را می‌پوشاند. ضخامت این لایه متغیر بوده و در بعضی جاها تا سه میلی‌متر می‌رسد.

ساییدگی دندان

فرسایش و ساییدگی دندان ها یک روند طبیعی است که با افزایش سن ایجاد می‌شود. البته ساییدگی دندان اگر در افراد کم سن دیده شود، غیرطبیعی است.

تخریب بافت مینا عمدتا به دلیل قرارگیری مداوم اسید در مجاورت آن می باشد. در پوسیدگی ، مینا بر اثر ترشحات  اسیدی حاصل از باکتریها ، و حل شدن مواد معدنی مینا ، ضعیف و ضعیف ترشده  تا جایی که چارچوب کلی آن فرو می ریزد. اسید های طبیعی یا اسید های افزوده شده به غذاها نیز می توانند باعث حل شدن مواد معدنی مینا شوند.این مواد که مزه ترش دارند بطور مستقیم و بدون نیاز به عامل دیگر باعث تضعیف مینا می شوند. تحقیقات نشان داده است که بهتر است پس از مصرف این مواد بلافاصله مسواک زده نشود و  در مرحله اول از آب فراوان برای شستشوی دهان استفاده شود تا شدت اسیدی بودن دهان کاهش یافته سپس مسواک زده شود.

در ارتباط با  سایش های فیزیکی مکانیسم دیگری حاکم می باشد. در علم فیزیک سایش دو جسم با سختی متفاوت باعث ساییدگی جسم نرمتر می گردد. اگر این دو جسم مانند مینای دو دندان مقابل باشند ساییدگی دندان در هر دو رخ می دهد و با ساییده شدن کامل مینای سطح دندان و رسیدن آن به عاج سرعت آن به مراتب زیادتر می شود. به عبارتی دندان ضعیف تر صدمه زیاد تری خواهد دید.

نازک شدن دندان جلو

ساییدگی دندان همراه با نازک شدن لایه درخشان دندان یعنی مینا است.  بنابراین سایش منجر به تغییر رنگ مختصر و حالت سفید  یا یخ زده مینا می شود و سطح صاف، براق و طبیعی مینا تبدیل به سطح زبـر، نمای یخ زده و غیرطبیعی می شود.

انواع ساییدگی دندان

ساییدگی دندان ها به چهار شیوه رخ می دهد: ابریژن (Abrasion)، اتریشن (Attrition)، فرسایش (Erosion) و ابفرکشن (Abfraction).

ابریژن

ابریژن زمانی اتفاق می افتد که اشیائی در تماس با سطح دندانها قرار می گیرند و به صورت مکانیکی دندان را میسایند. یک شیوه متداول ساییدگی دندان به واسطه ابریژن جویدن یا گاز گرفتن ابزارهایی مانند مداد یا لباس و یا استفاده از دندانها به عنوان ابزاری برای باز کردن بسته بندی ها و یا شکستن آجیل است.

اتریشن

اتریشن به عنوان ساییدگی دندان به واسطه تماس دندان با دندان تعریف میشود. مقداری اتریشن به مرور زمان، طبیعی است و به همین علت تیغه های سطح جونده دندانها گردتر میشوند. اتریشن در صورتی مشکل ساز میشود که فرد مرتبا دندانهای خود را به هم می فشارد یا میساید (دندان قروچه). بسیاری از افراد شب هنگام در خواب بدون این که خود متوجه باشند دندان قروچه می کنند. در این افراد می توان از محافظ دهان استفاده کرد تا از ساییدگی دندان ها جلوگیری شود.

فرسایش

فرسایش زمانی اتفاق می افتد که نوشیدنیها و غذاهای اسیدی مصرف می کنید. علت ایجاد پوسیدگی دندان وجود پلاکهای سطح دندان است که با تغذیه از قند موجود در دهان اسید تولید کرده و به مرور زمان دندان را حل می کنند. هر بار که اسید در تماس با دندانهای ما قرار می گیرد، مقداری از بلورهایی که ساختار دندان را تشکیل می دهند حل می کند.

ابفرکشن

ابفرکشن به ساییدگی در خط لثه گفته میشود که منشا آن مورد بحث است. برخی کارشناسان معتقدند این وضعیت به واسطه استرسی که بر دندانها در هنگام جویدن و گاز گرفتن وارد می شود به وجود می آید و برخی دیگر نظرشان بر این است که علت آن شن ریزه های موجود در خمیر دندانهاست.

جلوگیری از تخریب مینای دندان

عدم رعایت بهداشت دهان و دندان به تشکیل لایه میکروبی در دندان منجر می‌شود. دو تا پنج دقیقه بعد از استفاده از مواد قندی و غذا، اسیدهای مخرب در اثر فعالیت میکروب‌های موجود در لایه میکروبی تولید شده و به مدت 20 دقیقه تا یک ساعت در دهان باقی می‌مانند. اسید تولید شده مینای دندان را تخریب می کند و باعث شروع پوسیدگی می‌شود.

استفاده از مواد شوینده دندان و دهان‌شویه‌ها با PH قلیایی کم و مواد ضدباکتری پس از مصرف مواد شیرین ، اسید و باکتری‌های موجود در سطح دندان را از بین می‌برد و مانع از پوسیدگی دندان می‌شود. همچنین فلوراید موجود در ترکیب این مواد باعث استحکام مینای دندان شده و آن را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌کند.

درمان ساییدگی مینای دندان

متاسفانه هیچ راهی برای بازگرداندن این لایه محافظ وجود ندارد. لایه مینا سلولهای زنده ندارد بنابراین نمی تواند خود را ترمیم و بازسازی کند. در نتیجه هر گونه آسیبی که به آن وارد شود دائمی خواهد بود. نگران نباشید، اگر چه شما نمی توانید مینای فرسایش یافته را بازگردانید یا جایگزین کنید اما چند روش برای درمان و محافظت از ناحیه آسیب دیده وجود دارد.

دو روش اصلی برای ترمیم مینای دندان فرسایش یافته توسط دندانپزشک جود دارد:

باندینگ دندان

در موارد فرسایش خفیف مینا از روش باندینگ برای پوشاندن آن ناحیه استفاده می شود. در این روش زیبایی رزین همرنگ دندان بر روی سطح آسیب دیده مالیده می شود. هنگامی که مواد سخت شدند به دندان می چسبند. سپس دندانپزشک سطح آن را پولیش کرده و شکل می دهد تا با فرم دندان مطابقت کامل داشته باشد. تمامی این فرایند کمتر از یک ساعت طول می کشد. باندینگ معمولا ظرف یک جلسه انجام می شود.

روکش دندان

روکش کلاهکی است که روی دندان قرار می گیرد. در موارد شدیدتر از بین رفتن مینا، از روکش استفاده می شود. برای این کار دندان ممکن است مقداری تراشیده شود و روی آن روکش متصل شود تا از ناحیه آسیب دیده محافظت شود. روکش کمک می کند عملکرد دندان بهتر شده و بتوانید بدون درد یا حساسیت غذا بخورید. همچنین روکش از دندان در مقابل پوسیدگی محافظت می کند.

راه های تقویت طبیعی مینای دندان

شیر و لبنیات مانند پنیر که غنی از کلسیم و فسفر است، برای تقویت مینای دندان و جلوگیری از فرسایش و ساییدگی دندان لازم است. متخصصین توصیه می کنند تا روزانه حداقل سه لیوان شیر بخورید و یا از محصولات لبنی استفاده کنید.

سبزی ها از جمله سبزی های برگ سبز مانند کلم بروکلی، برگ چغندر و … که سرشار از ویتامین k است، در شکل گیری استخوان تاثیرگذار است. اسفناج غنی از آنتی اکسیدان، ویتامین A، C، K، منیزیم، کلسیم و فسفر است و باعث تقویت دندان می شود.

ماهی مانند ساردین منبع عالی ویتامین D، کلسیم و فلوراید است و در حفظ سلامت دندان ها موثر است. همچنین ماهی ها دارای امگا3 بوده و می توانند در باقی نقاط بدن نیز بهشما کمک کنند.

شیرسویا که منبع عالی کلسیم است، انتخاب مناسبی برای افرادی است که به شیر گاو حساسیت دارند یا قادر به تحمل لاکتوز نیستند.

مصرف مواد غذایی غنی از پروتئین مانند گوشت، طیور، ماهی، تخم مرغ و … بسیار مفید است.

چای حاوی فلوراید است که مینای دندان را تقویت و از خرابی دندان پیش گیری می کند. چای با تقویت استخوان ها با پوکی استخوان مقابله می کند. توجه داشته باشید.

نبض ما– گردآوری

منابع

شفاگستر، وبسایت دکتر نریمانی، وبسایت دکترعشاق