درمان رفتار تکانشی چیست؟

رفتار تکانشی به طور معمول به رفتاری اطلاق می شود که در آن، فرد بدون فکر عمل کرده و به جای فکر کردن، رفتاری ناگهانی انجام داده و به نتیجه کار فکر نمی کند.

نبض ما– افرادی که بیش از حد تحریک پذیر هستند، به نظر نمی رسد که واکنش های فوری خود را محدود کنند و معمولا قبل از انجام هر کاری، فکر نمی کنند. در نتیجه، آن ها ممکن است از خود رفتارهای غیر منتظره ای نشان دهند. مثلا، بدون نگاه کردن به خیابان، به طورناگهانی به وسط خیابان بروند. رفتار تکانشی چه علائمی دارد؟

تعریف تکانشگری

تکانشگری آن ها ممکن است مشکلاتی ایجاد کند و این رفتار اغلب در کودکان هم مشاهده می شود .به عنوان مثال، کودکی که رفتار تکانشی دارد ممکن است اسباب بازی کودک دیگر را به طور ناگهانی از کودک دیگر بگیرد و این حرکت باعث ناراحتی کودک دیگر می شود.

تکانشگری رفتاری متمایل به اعمال تحریم است؛ یعنی بدون توجه به مناسب بودن کاری و یا عواقب آن، انجام می شود. درجه خاصی از تکانشگری معمولا در برخی کودکان مشاهده می شود و حتی برخی از جوانان هم اغلب نشانه هایی از این رفتار را دارند.

در برخی موارد، این رفتار باعث مشکلات زیادی شده ومی تواند رفتاری غیر طبیعی محسوب شود و باید درمان شود. تکانشگری در افرادی که از اختلال بیش فعالی کمبود توجه رنج می برند، مشاهده شده و می تواند بر بزرگسالان و همچنین کودکان و نوجوانان تاثیر بگذارد.

رفتار تکانشی اغلب همراه با علائمی مانند بیقراری، بیش فعالی، بی توجهی، مشکل در انجام دادن کارهای معمولی و آرام، مشکلات عملکرد اجرایی، صحبت کردن بیش از حد و خستگی، همراه است. رفتار تکانشی می تواند با مشکلات پزشکی مرتبط با عملکرد شناختی فرد مانند سکته مغزی یا زوال عقل مرتبط باشد.

نشانه های رفتار تکانشی

برخی از نشانه های رفتار تکانشی عبارتند از:

ناتوانی در برنامه ریزی یا آماده سازی: به دلیل تحریک پذیری، فرد دارای رفتارهای منطقی نیست و برعکس، عجله و صبر نکردن مشخصه اصلی این رفتار است و در طی این رفتار، «هر چیزی می تواند اتفاق بیفتد».

عدم کنترل: فردی که رفتار تکانشی دارد معمولا بر روی رفتارخود کنترلی ندارد.

پایداری: در رفتار تکانشی معمولا نوعی پایداری وجود دارد زیرا فرد فکر می کند که کار او طبیعی است و ممکن است به این رفتار ادامه دهد.

جستجو برای تجربیات جدید: با توجه به احساسات شدید مثبت یا منفی، مهارت های شناختی فرد برای برنامه ریزی و ارزیابی جایگزین های مختلف دچار تغییر شده و تصمیمات او در لحظه گرفته می شود.

همانطور که مشاهده کردید، حالت عاطفی فرد در این رفتار، یک عامل کلیدی است، در طی این روند، مغز حالت های عاطفی را آزاد می کند و همین کار، احساس ادراک واقعیت را ایجاد می کند که باعث می شود فرد احساس ناخوشایندی نسبت به کار خود نداشته باشد.

روند تفکر منطقی در این مسیر از بین رفته و بنابراین، فرد نمی تواند به نتایج اقدامات و عواقب خود، فکر کند.

علل رفتار تکانشی

در مبحث عصب شناسی، رفتار تکانشی را یک پدیده عنوان کرده اند که مانند پاسخ و ایده ای به رفتار مغز است و در نهایت این رفتار غیر قابل کنترل می شود. بعضی از افرادی که رفتار تکانشی دارند، به سختی می توانند رفتار خود را کنترل کنند.

رفتار تکانشی، ارتباط مستقیمی با انتقال دهنده های عصبی، به ویژه دوپامین، دارد که با فرآیند یادگیری و تقویت آن هم مرتبط است. مطالعات نشان داده است که یکی از علل ایجاد رفتار تکانشی، نقص گیرنده در لوب پیشانی و به طور خاص در قشر پیشانی است که مسئول تصمیم گیری و قضاوت در فرد است.

این نکته به این معنی است که هسته مغزی که در بخش تصمیم گیری قرار دارد، مسیری انحصاری را دنبال می کند و سریع ترین راه را بدون فکر، برای دریافت پاداش، انتخاب می کند. محققان دیگری عنوان کرده اند که رفتار تحریک پذیری توسط گیرنده های کم فعال دفاعی در ناحیه ای از مرکز مغز ایجاد می شود.

این ناحیه، مسئول تصمیم گیری منطقی است. این گیرنده ها می توانند باعث بروز رفتارهایی نظیر افسردگی شوند. مانند رفتارهای اعتیادآمیز و قمار.

رفتار تکانشی منجر به پشیمانی از عمل می شود بدون این که برای جلوگیری از این رفتار، از قبل تصمیمی گرفته شود.

نشانه های رفتارهای تکانشی کودکان

رفتار تکانشی در کودکان، با عدم توانایی آن ها در “ترمزهای ذهنی” قبل از انجام کار، مرتبط است. کودکانی که به طور ناگهانی از یک نقطه پرش می کنند و یا عملی ناگهانی انجام می دهند، نشانه هایی از رفتار تکانشی دارند.

کودکانی که نمی توانند خود را متوقف کنند، ممکن است مبتلا به اختلال بیش فعالی کمبود توجه یا وضعیت دیگری باشند.اگر والدین به این رفتار دقت کرده و به نشانه ها توجه کنند و همچنین اگر بررسی شود که چه چیزی موجب رفتار تکانشی در کودک آن ها می شود، بهتر می توانند در درمان به او کمک کنند.

کودکانی که تقریبا پرخاشگر هستند، ممکن است هر چیزی را خراب کنند، به طور ناگهانی وسط بازی کودکان دیگر رفته و یا اسباب بازی آن ها را به زور از آن ها بگیرند.

این کودکان هنگام بازی های جمعی، منتظر نوبت خود نمانده و تقریبا رفتار تهاجمی دارند. البته این رفتار تهاجمی، در هر کودکی متفاوت است زیرا کودک مدام در حال رشد است و علائم هم می توانند تغییر کنند.

درمان رفتارهای تکانشی

رفتارهای ناخوشایند و تکانشی می تواند جدی و فراگیر باشد، اما باید گفت که این گونه رفتارها را می توان درمان کرد. با مراجعه به مشاور و پزشک متخصص، بهترین راهکار و درمان برای این گونه رفتارها در نظر گرفته می شود.

فردی که دچار رفتارهای تکانشی است، با استفاده از مکانیسم های مقابله ای سالم برای کنترل احساسات شدید، بهتر می تواند موقعیت های مختلف خود را مدیریت کند. برخی از درمان های رایج می تواند به فرد کمک کند تا آگاهی بیشتری نسبت به اقدامات خود داشته باشد، بنابراین وقت خود را صرف بررسی عواقب کار خود، می کند.

تمرین این تکنیک می تواند به فرد کمک کند تا زمان لازمی برای بازتاب گزینه های خود در نظر گرفته و در مورد چگونگی پاسخ به رویدادهای اطراف خود، فکر کند.

برای درمان رفتارهای تکانشی، معمولا در کنار تمرینات مشاوره ای، داروهایی نظیر مهار کننده سروتونین (SSRI) وگاهی اوقات دوز کمی از یک آنتی سایکوتیک، تجویز می شود. این داروها بیشتر در زمانی تجویز می شوند که رفتار تکانشی و تهاجمی، به اندازه ای شدید باشد که تهدیدی برای امنیت شخصی فرد باشد.

مصرف داروها معمولا همراه با روان درمانی و از طریق یک درمانگر متخصص تجویز می شود. این داروها در درمان علائم بیماری های روانی و بهداشتی و در افراد مبتلا به اختلالات مربوط به عصبانیت، می تواند مفید باشد. علاوه بر این، آن ها ممکن است به طور مستقیم در کنترل رفتارهای تکانشی، بسیار موثر باشند.