علت و درمان انواع مختلف بیماری سالک

سالک یا لیشمانیا نوعی عفونت و بیماری پوستی ناشی از انگل است که از طریق نیش نوعی خاص از حشره ماده خاکی، به فرد منتقل شده و او را آلوده می کند. این نوع از انگل در بسیاری از کشورهای گرمسیری و معتدل وجود دارد.

نبض ما – اپیدمی و شیوع بیماری سالک هنگامی رخ می دهد که مردم با مهاجرت از مناطق آسیب دیده به کشورهای دیگر رفته و یا زمانی ایجاد می شود که در بخشی از یک منطقه، انواع بیماری ها و یا سوء تغذیه وجود داشته باشد.

علائم ظاهری بیماری سالک به صورتی است که پوست فرد ممکن است تیره و حالتی تکه تکه به خود بگیرد. برخی از افرادی که بهبود می یابند، همچنان دارای بثورات پوستی دائم یا تغییر در رنگدانه پوست هستند. همچنین، کلیه فرد هم تحت تاثیر قرار می گیرد که ممکن است منجر به نارسایی کلیوی شود. سایر اندام ها، از جمله روده و ریه ، ممکن است آسیب ببینند.

بیماری سالک چه انواعی دارد؟

سالک احشایی

این سالک ممکن است خفیف یا شدید باشد. برخی از بیماران بدون علامت هستند و نمی دانند که حامل انگل هستند. علائم سالک احشایی ممکن است ، هفته ها یا ماه ها پس از گزش حشره آلوده (پشه پاپول) ، ظاهر شوند. در برخی موارد علائم بیماری پوستی سالک، چندین سال بعد و زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن فرد سرکوب شده باشد.

علائم بیماری سالک احشایی

• کاهش وزن شدید
• شمارش خون پایین
• بزرگ شدن کبد و طحال
•  تب ( معمولا به صورت متناوب)
•  سطح بالای گلوبولین ایمنی در خون ( هیپوگاماگلوبولینمی )

سالک یا لیشمانیوز جلدی

این نوع سالک، با نام دیگری به عنوان “گلودرد شرقی” شناخته شده است. این بیماری طی چند هفته ظاهر می شود. بر اثر بیماری پوستی سالک جلدی، ممکن است تنها یک ضایعه پوستی وجود داشته باشد، یا ممکن است چندین ضایعه در طول زمان ظاهر شود.

 ضایعات پوستی سالک، ظاهر مختلفی دارند و ممکن است شبیه آکنه ، زگیل یا پسوریازیس باشند. آن ها ممکن است مانند پلاک های بزرگ و یا سطوح زبر و زخمی مانند باشند.

 همچنین، این ضایعات پوستی ممکن است خشک یا مرطوب بوده و گاهی از آن چرک آب خارج شود، اما معمولا دردناک نیستند، مگر این که باکتری های زیادی در آن ناحیه تجمع پیدا کرده باشد.

 زخم های سالک جلدی، عمدتا در اندام ها و صورت رخ می دهد. این زخم ها، ممکن است طی ماه ها تا سال ها بهبود پیدا کنند و آثاری از آن بر روی صورت و سایر اندام ها باقی بماند که مانند زخم های سوختگی هستند.

در موارد شدیدتر و در سالک پوستی منتشر، ضایعات ندولر ممکن است به طور گسترده ای رخ داده و به مدت چند سال یا حتی در طول عمر ادامه یابد.

سالک مخاطی

این نوع سالک که در ناحیه بینی، دهان و حنجره ایجاد می شود، از دو نوع دیگر سالک، کمتر ایجاد می شود. در ابتدا، گزش نیش حشره (پشه خاکی سرخ رنگ) ، همان آثار معمول سالک بر روی پوست را دارد، اما بر اثر دخالت مخاطی باعث می شود که گره ها در داخل بینی، گلو و یا لب ها، ضایعاتی ایجاد کند. اگر حنجره درگیر سالک شود، صدای فرد هم تغییر می کند. ضایعات زخمی ممکن است منجر به زخم و تخریب بافتی و در نهایت بروز اختلال در آن ناحیه شود.

آیا بیماری سالک واگیر دار است؟

عامل مهم بیماری سالک، مگس های آلوده به انگل هستند.این حشرات خاکی پس از غروب آفتاب بیشتر فعال هستند و در مناطق روستایی شایع ترند.

بنابراین این نوع عفونت در مسافران، کارگران ، سربازان و افرادی که فعالیت های شغلی دارند و در مناطق روستایی رفت و آمد دارند، بیشتر شایع است.

در افراد سالم، میزان پاسخ ایمنی به سالک، از نظر ژنتیکی تعیین می شود. عواملی که سیستم ایمنی را تضعیف می کنند عبارتند از سوء تغذیه و عفونت از طریق ویروسی که باعث نقص سیستم ایمنی بدن می شود.

با این حال، در سالک مخاطی، علائم، ظاهرا ناشی از پاسخ زیاد سیستم ایمنی بدن است. جالب توجه است که انگل بیماری سالک، خود می تواند از طریق یک ویروس دیگر آلوده شده باشد که ممکن است باعث بروز انگل واکنش التهابی از سیستم ایمنی بدن انسان شود.

بیماری سالک ممکن است سال ها در بدن زندگی کند و در صورتی که سیستم ایمنی بدن ضعیف شود، سپس شروع به تکثیر (واکنش پذیری) می کند.

بنابراین، افرادی که در یک منطقه مبتلا به سالک شده اند و کسانی که در معرض سرایت و انتقال این بیماری قرار دارند، در معرض خطر قرار می گیرند. بیماران مبتلا به سالک جلدی هم ممکن است در معرض خطر ابتلا به سالک مخاطی قرار بگیرند.

راه های انتقال سالک و مناطق آلوده به سالک

بیماری پوستی سالک بر اثر نفوذ انگل های خاصی ایجاد می شود که ارگانیسم این نوع انگل ها، در اندازه های میکروسکوپی هستند. حدود 21 گونه سالک با این نوع انگل ها وجود دارد که بر انسان ها تأثیر می گذارند.

چرخه انتقال این نوع انگل به انسان نسبتا ساده است. هنگامی که در منطقه آلوده، شن و ماسه یا گرد و خاک به هوا بلند می شود، برخی از این انگل ها به سرعت توسط بخش های تک سلولی به انسان منتقل می شوند.

 هنگامی که این انگل، در داخل سلول های تک هسته ای انسان قرار می گیرد، انگل، وارد مرحله آماستیگوت می شود و شروع به تکثیر و آلوده کردن سلول ها و بافت های دیگر می کند.

حشرات ممکن است از طریق تغذیه مدفوع حیوانات آلوده مانند سگ ها، روباها یا جوندگان، به این انگل دچار شده و آن را به انسان منتقل کنند.

علاوه بر این، به طور معمول، انگل بیماری سالک ممکن است از طریق انتقال خون یا سوزن آلوده مصرف کنندگان مواد مخدر، منتقل شود. همچنین، بیماری سالک می تواند از یک مادر باردار به جنین منتقل شود.

درمان دارویی بیماری سالک

بیماری سالک احشایی به وسیله یک داروی وریدی به نام آمفوتریسین B لیپوزومی درمان می شود که تنها داروی تایید شده برای درمان بیماری سالک است. آمفوتریسین به طور کلی ایمن است اما ممکن است با عوارض جانبی مانند نارسایی کلیوی همراه باشد.

 در برخی موارد هم ممکن است داروی قوی تری به نام آنتیموان به صورت داخل وریدی یا عضلانی استفاده شود. اخیرا، داروهای پارامومایسین (هوماتین)، هم برای درمان بیماری سالک  مورد استفاده قرار گرفته است.

سالک جلدی همیشه قابل درمان نیست. به نظر می رسد که مواردی که با ضایعات کوچک همراه هستند، زودتر بهبود یافته و گاهی به سادگی کنترل می شوند.در وضعیت های شدید تر، سالک با داروهای مختلفی درمان می شوند، اما توصیه های درمانی، بسته به نوع سالک، متفاوت است.

 درمان های احتمالی بیماری سالک عبارتند از داروهای کتوکونازول خوراکی، نیزورال ، پنتامیدین وریدی و یا آمفوتریسین B لیپوزومی.

از آنجا که درمان باید بر اساس منطقه و نوع سالک باشد، به همین دلیل،مشاوره با پزشک متخصص بیماری های عفونی و CDC به شدت توصیه می شود. سالک مخاطی کمتر رایج است و اتفاق نظری روی درمان پزشکی در مورد آن وجود ندارد. به همین دلیل، مراجعه به متخصصان بیماری های عفونی، توصیه می شود.

تیم ترجمه نبض ما