سرطانی که درمان پذیر است

درمان موفقیت آمیز سرطان خون در ۱۵-۱۰ سال اخیر از بزرگ ترین دستاوردهای علم پزشکی، به خصوص از جنبه سرطان شناسی است و در واقع یک انقلاب پزشکی محسوب می شود.

گردآوری – نبض ما

بدن هر فرد شامل میلیون ها سلول است که در بافت ها و اندام ها (عضلات، استخوان ها، کبد، ریه هاو…) تقسیم شده اند. هر سلول حاوی ژن هایی است که وظیفه رشد، عملکرد، بازسازی و مرگ آن را بر عهده دارد.

به طور معمول، سلول ها از ساختاری که به آن ها داده شده. پیروی می کنند و در نتیجه سلامت بدن حفظ می شود. اما گاهی این ساختارها در برخی از سلول ها درست دریافت نمی شود و در نتیجه این سلول ها رفتار و واکنشی غیرعادی را در رشد و تکثیرشان پیش می گیرند و بدون نظم تکثیر می شوند.

در بیشتر اندام ها، این سلول های غیرطبیعی توده های توپر و جامدی را تشکیل می دهند که به نام تومور شناخته شده اند. با این حال، سلول های غیرطبیعی سیستم ایمنی یا خون، به ندرت تومورهای جامد درست می کنند. در سرطان خون معمولا این سلول های غیرطبیعی در خون، مغز استخوان و دستگاه لنفاوی به گردش در می آید.

لوسمی یا سرطان خون ، از سلول های بنیادی مغز استخوان آغاز می شود. مغز استخوان ماده ای نرم و اسفنجی است که در مرکز بسیاری از استخوان های بدن وجود دارد و تولید سلول های خونی در این قسمت از بدن صورت می گیرد.

سلول های بنیادی خون – که هنوز بالغ نشده اند- می توانند به سلول های بنیادی میلوئید یا سلول های بنیادی لنفاوی تبدیل شوند. سلول های بنیادی میلوئید به شکل سه دسته مختلف از سلول های خونی بالغ رشد می کنند:

• گلبول های قرمز که اکسیژن را به تمام بافت ها و اندام های بدن می رسانند.
• پلاکت ها که در موقع لزوم در رگ های خونی آسیب دیده، خون را لخته و از ادامه خونریزی جلوگیری می کنند.
• گلبول های سفید که وظیفه مقابله با باکتری ها و عفونت ها را برعهده دارند.

سلول های بنیادی لنفاوی به لنفوسیت ها تبدیل می شوند. لنفوسیت ها نوع دیگری از گلبول سفید هستند که معمولا در غدد لنفاوی و سیستم لنفوئیدی- به ویژه در طحال و خون- وجود دارند. لنفوسیت ها برای مبارزه با عفونت ها، پادتن (آنتی بادی) تولید می کنند.

سرطان خون زمانی که سلول های بنیادی سلول های غیرطبیعی تولید می کنند در مغز استخوان رشد می کند. به این سلول ها، سلول های سرطانی می گویند که به تدریج افزایش می یابند تا زمانی که به حجم عظیمی تبدیل شوند و درنتیجه عملکردی که از گلبولهای قرمز و سفید و پلاکت ها انتظار می رود با اختلال همراه می شود.

علائم سرطان خون

علائم سرطان خون می تواند یکی از نشانه های زیر باشد:

• کم خونی و علائم ناشی از کم خونی مانند خستگی، رنگ پریدگی، و یا احساس ناخوشی عمومی
• ایجاد کبودی و خونریزی با اتفاقات ساده، شامل خونریزی در لثه ها یا بینی، یا مشاهده ی خون در مدفوع و یا ادرار
•  حساسیت و استعداد بالا در ابتلا به عفونت هایی مانند گلودرد یا ذات الریه های برونشی که ممکن است با سردرد، تب خفیف، زخم های دهانی و یا اختلالات پوستی همراه باشد.
• تورم غدد لنفاوی، معمولا در گلو، زیر بغل و کشاله ی ران ها
• کاهش اشتها و وزن
• احساس ناراحتی زیر دنده های تحتانی و در سمت چپ بدن (ناشی شده از تورم طحال)
• تعداد بسیار بالای گلبول های سفید خون که ممکن است منجر شود به مواردی مانند مشکلات بینایی به دلیل خونریزی شبکیه، زنگ گوش (وزوز گوش)، تغییرات وضعیت ذهنی، نعوظ های طولانی مدت در مردان (پریاپیسم) و یا سکته مغزی

انواع سرطان خون و درمان آن

سرطان خون حاد

ترکیب خونی بیمار طی ۶-۳ هفته کاملا به هم می خورد و علایم بالینی از جمله افت پلاکت، کاهش گلبول های قرمز یا افزایش گلبول های سفید، تب و نشانه های نارسایی مغزاستخوان سریع خود را نشان می دهد. پلاکت پایین، تنگی نفس، خونریزی، کاهش وزن و عفونت، بیمار را از کار و زندگی می اندازد و به پزشک مراجعه می کند. احتمال ابتلا به این بیماری، ۳ در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است.

درمان سرطان خون حاد، ترکیبی از شیمی درمانی و پیوند مغزاستخوان است و اگر به خوبی و به موقع انجام شود، تقریبا ۷۰ درصد بیماران از بیماری جان سالم به در می برند.

به این ترتیب که باید از مغزاستخوان بیمار نمونه برداری و ظرف ۴۸ ساعت تصمیم گیری و شیمی درمانی شروع شود. پاسخ به درمان خیلی خوب است و بیماری کاملا از مغزاستخوان پاک می شود. بعد از شیمی درمانی سنگین، باید درمان پیشرفته تر پیوند سلول های بنیادی مغزاستخوان انجام شود و بعد از اینکه پلاکت و گلبول های سفید و قرمز طبیعی شدند (تقریبا ۲ ماه طول می کشد) و توانستیم مغز استخوان را کامل فلج کنیم، مرحله بعدی، پیوند مغزاستخوان است و از خواهر، برادر یا از پدر و مادر بیمار و طبق شرایط خاصی پیوند دریافت می شود.

سرطان خون مزمن

برخلاف نوع حاد، سیر بیماری و بروز علایم بالینی در سرطان خون مزمن بسیار کند پیش می رود. علایم آن نیز بسیار خفیف و جزئی است. ضعف، بی حالی و بزرگی طحال جزو نشانه های این بیماری است. در بزرگسالان برعکس کودکان، سرطان خون مزمن شایع تر است. سرطان خون مزمن دو نوع میلوپرولیفراتیو (CML) و لنفوپرولیفراتیو (CLL) دارد.

خوشبختانه سرطان خون مزمن نوع CML با دارویی که ۹-۸ سال است وارد ایران شده، درمان می شود. قرص باید طولانی مدت (حداقل ۵ سال) و روزی ۴ عدد مصرف شود و بیماران با این درمان دارویی زندگی طبیعی را از سر می گیرند. نوع CLL در افراد بالای ۴۰ سال دیده می شود و درمان آن پیچیده تر است.

گاه فقط لازم است بیمار ۶-۵ سال تحت نظر بماند و به درمان سریع نیاز نیست. فقط نام این نوع از سرطان خشن و نگران کننده است. اقدام پزشکی زمانی ضرورت می یابد که بیماری کمی فعال شود و علایم ژنتیکی خاص خود را نشان دهد.