علل انحراف چشم یا استرابیسم در کودکان

هرگونه انحراف از هم‌راستایی صحیح چشم‌ها را لوچی یا استرابیسم Strabismus می‌گویند.

نبض ما– گردآوری

انحراف چشم عبارت است از عدم هماهنگی حرکت عضلات چشم یا عدم توانایی تمرکز بین دو چشم که باعث می‌شود چشم‌ها در جهات متفاوتی قرار بگیرند.

انحراف چشم در نوزادانِ تازه متولد شده، امری طبیعی است که در چند ماه اول زندگیشان چشم‌ها سرگردان باشند و گاهی چپ شوند. اما زمانی که کودک ۴ تا ۶ ماهه شد، چشم‌ها معمولاً صاف می‌شوند. در صورتی که یک یا دو چشم همچنان به سمتِ داخل، بیرون، بالا و یا پایین بروند، حتی اگر این حالت چشم‌ها گهگاه اتفاق بیافتد، به احتمال زیاد کودک دچارِ اختلالی است که «لوچی» یا «استرابیسم» نامیده می‌شود.

اگر انحراف چشم زود شناسایی شود با روش های امن و مؤثری قابلِ درمان است. اما در کودکان بسیار مهم است که این درمان هر چه سریع‌تر صورت بگیرد. صبر کردنِ زیاد و یا بررسی بیش از حد و وسواس گونه، موجبِ فوتِ وقت شده و ممکن است باعث شود کودک برایِ همیشه دید و بینایی خود را از دست بدهد.

آیا انحراف چشم می‌تواند موجب اختلال در دید دائمی شود؟

انحراف چشم چنانچه در یک چشم دیده شود و در زمان کودکی پدیدار شود خطر تنبلی چشم دارد که برای همیشه این تنبلی چشم باقی می‌ماند، ولی چنانچه در دو چشم به‌طور متناوب دیده شود خطر اختلال در دید نداشته، ولی مانع ایجاد دید دوچشمی و دید عمق(دید سه‌بعدی) خواهد شد.

لازم به ذکر است که دید دوچشمی نعمتی است که در انسان سالم وجود دارد و مکانیسم ایجاد آن به این صورت است که هر کدام از چشم‌ها جداگانه تصویر خود را به مغز فرستاده و مغز هر دو تصویر را یکی کرده و ما آن شیء را به‌صورت واحد و با دید عمق می‌بینیم. دید عمق به ما کمک می‌کند که فواصل اشیاء را به خوبی حدس بزنیم. کسانی که انحراف چشم دارند اکثرا دیدشان تک‌چشمی است و دو‌چشم در یک زمان شیء مقابل را نمی‌بینند به عکس هر کدام به تناوب به آن شیء نگاه کرده و در نتیجه دید عمق هم به‌وجود نمی‌آید.

مهم‌ترین علل بروز انحراف چشم در کودکان کدامند؟

مهم‌ترین علل بروز انحراف چشم در درجه اول مسئله ارثی بودن آن است، ولی عوامل دیگر هم می‌توانند در بروز آن دخالت داشته باشند از قبیل؛ نارس بودن و حوادث موقع زایمان، اختلالات مغزی، ضربه، تشنج، ترس شدید، تب، بیماری‌های ته چشمی و هر عاملی که دید یک چشم را کاهش دهد. عیوب انکساری مثل دور بینی نیز می‌توانند در کسانی که زمینه انحراف چشم دارند، منجر به تنبلی چشم شود.

معمولا کودک را از چه سنی باید برای معاینه اولیه چشم پیش چشم پزشک برد؟

بهتر است در خانواده‌هایی که زمینه تنبلی و انحراف چشم دارند کودکان از سن شش‌ماهگی تحت معاینه قرار گیرند.

درمان انحراف چشم

درمانِ استرابیسم، به علت زمینه‌ای و شدت انحراف چشم بستگی دارد. این مشکل با عینک و یا جراحیِ ماهیچه چشم درمان می‌شود. در مواردی استفاده از قطره چشم و یا بستنِ یکی از چشم‌ها نیز می‌تواند مفید باشد. همچنین گاهی اوقات دوربینی، نزدیک بینی (میوپی) و آستیگماتیسم (تاری دید) می‌تواند موجبِ لوچی چشم در کودکان بسیار کم سن شود. این بچه‌ها ممکن است از استفاده عینک سود ببرند.

به کودکی که تنبلی چشم و لوچی دارد ممکن است توصیه شود که چشمِ سالمِ خود را ببندد. این کار موجب می‌شود که چشمِ لوچ و تنبل، مجبور شود بر اشیا تمرکز کرده و عملِ دیدن را انجام دهد. در طولِ زمان این روشِ درمان می‌تواند موجب شود که چشمِ ضعیف قوی‌تر شود. گاهی اوقات این عملِ برقراری تعادل میان قدرتِ عضله هایِ هر دو چشم لازم است.

معمولاً لازم است که کودکان به مدت چند ماه تا چند سال و در هر روز به مدتِ ۲ تا ۳ ساعت در ساعاتِ بیداریِ خود، از این چشم بند استفاده کنند. در مواردِ شدید‌تر شاید لازم باشد که از چشم بند به مدت ۶ ساعت و یا بیشتر در روز استفاده شود.

مجبور کردنِ نوزادان و یا نوپایانِ به استفاده از این چشم بند در ابتدا برای والدین امری مشکل است اما پس از چند بار استفاده، در ‌‌نهایت کودک به حضورِ چشم بند عادت می‌کند و آن را به عنوانِ بخشی از زندگیِ روزمره خود می‌پذیرد (درست مانندِ مسواک زدن)

با این وجود گاهی اوقات، علیرغمِ تلاشِ بسیارِ والدین، کودک از پوشیدنِ چشم بند خودداری می‌کند. در این موارد، به جایِ چشم بند، قطره آتروپین تجویز می‌شود. درست همانندِ چشم بند، قطره آتروپین در چشمِ سالم و غیر منحرف ریخته شده و دیدِ آن را به طورِ موقت تار و مخدوش می‌کند؛ همین امر موجب می‌شود که کودک مجبور شود از چشمِ ضعیف و تنبل و یا منحرف کار بکشد و آن را تقویت کند.

اگر عینک، قطره آتروپین یا چشم بند مؤثر واقع نشدند، ممکن است جراحیِ ماهیچه چشم توصیه شود. این جراحی شاملِ گشاد یا تنگ کردنِ ماهیچه‌هایی می‌شود که باعثِ سرگردانی و انحراف چشم می‌شوند. هر چند که جراحی یک اقدامِ نسبتاً شدید است، اما بی‌خطر و مؤثر بوده و معمولاً به نگه داشتنِ کودک در بیمارستان و بستریِ او نیاز ندارد.

توصیه مهم

هر چقدر این بیماری زود‌تر تشخیص داده شده و درمان شود، کودک شانسِ بیشتری برایِ داشتن چشم‌هایی صاف، بینایی خوب و ادراکِ درست از عمق، خواهد داشت. با این وجود مطالعات نشان داده‌اند که کودکانِ بزرگ‌تر، نوجوانان و حتی بزرگسالان نیز می‌توانند تا حدی از درمان سود ببرند.

جنبه اجتماعیِ انحراف چشم یا استرابیسم نیز نباید نادیده انگاشته شود؛ صاف بودنِ چشم‌ها در سلامتِ تصویرِ ذهنی فرد از خودش، و داشتنِ روابطِ بین فردی خوب، بسیار مؤثر است (چه این فرد کودک باشد و چه بزرگسال). خوشبختانه وقتی می‌توان این بیماری را تشخیص داد و به طورِ مؤثر درمان کرد، با قدری توجه می‌توانید مانع از بروز مشکلات بینایی و حتی از دست دادنِ دید در کودکتان شوید.